پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
محسن زادمهر، مدیر بانکداری دیجیتال بانک خاورمیانه / نئوبانک‌ها همانند سایر کسب‌وکارها برای حفظ بقای خود باید به روش‌های کسب درآمد پایدار دست یابند. عموم نئوبانک‌ها از طریق ابزارهای جدید فناورانه به‌دنبال کاهش هزینه‌های عملیاتی و نتیجه افزایش سودآوری خود هستند. نئوبانک‌ها در تلاش هستند تا با کاهش هزینه‌های عملیاتی، نرخ بازگشت صاحبان سرمایه را افزایش دهند.
آنها همچنین با تمرکز بر درآمدهایی غیرمشاع و استفاده از هوش مصنوعی، بیگ‌دیتا و یادگیری ماشین به‌دنبال افزایش سودآوری در کنار افزایش نرخ بازگشت سرمایه به‌خصوص در بانکداری خرد هستند. نئوبانک‌ها با بازطراحی فرایندهای کسب‌وکاری و نیز خلق مدل‌های کسب‌وکاری جدید به‌دنبال ایجاد تحول در بانکداری خرد و شرکتی هستند. در ادامه برخی روش‌های رایج درآمدزایی نئوبانک‌ها را بررسی می‌کنیم.
درآمدزایی به روش بانکداری سنتی ـ مدل خدمات کامل
مدل کسب‌وکار بسیاری از نئوبانک‌ها دقیقاً مشابه بانک‌های سنتی است. آنها سپرده‌های مشتریان خود را جمع‌آوری می‌کنند و در قالب تسهیلات به متقاضیان ارائه می‌دهند. مابه‌التفاوت نرخ سود سپرده‌ها و بهره دریافتی از تسهیلات به‌عنوان درآمد مشاع این نئوبانک‌ها شناسایی می‌شود. آنها همچنین برای ارائه بسیاری از خدمات خود کارمزد دریافت می‌کنند. این کارمزدها درآمدهای غیرمشاع نئوبانک‌ها را تشکیل می‌دهد.
مزیت اصلی نئوبانک‌هایی که با روش‌های فوق به کسب درآمد می‌پردازند، استفاده از ظرفیت‌های فناوری‌های روز برای کاهش هزینه تمام‌شده پول است. آنها همچنین با استفاده از بازطراحی و بهینه‌سازی فرایندها به کمک فناوری‌هایی مانند اتوماسیون فرایندهای اداری، هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، هزینه‌های عملیاتی خود را نیز به‌شدت کاهش می‌دهند. این نئوبانک‌ها قادر به ارائه نرخ سود بیشتری نسبت به رقبای سنتی خود هستند.
درآمدزایی به روش بانکداری سنتی ـ مدل خدمات جزئی
مدل کسب‌وکاری برخی از نئوبانک‌ها مشابه بانک‌های سنتی است؛ با این تفاوت که آنها بخشی از درآمدهای خود را بابت هزینه‌های تبلیغات از مشتریان دریافت نمی‌کنند. برای مثال آنها تمامی درآمدهای غیرمشاع خود را به‌صورت رایگان به مشتریان ارائه می‌دهند تا مشتریان بیشتری را به خود جذب کنند.
برخی دیگر از نئوبانک‌ها تمرکز خود را فقط روی ارائه بخشی از خدمات بانکداری سنتی قرار می‌دهند. برای مثال نئوبانک «آندک» تمرکز خود را بر بهینه‌سازی فرایند اعطای تسهیلات قرار داده است. این نئوبانک منابع مالی مورد نیاز خود را از بانک جی‌پی مورگان دریافت می‌کند و این منابع مالی را به‌صورت تسهیلات خرد با نرخ بهره بیشتر به مشتریان خود ارائه می‌دهد.
مدل فریمیوم
بیشتر نئوبانک‌ها با مدل فریمیوم کار می‌کنند. آنها بسیاری از خدمات خود را به‌صورت رایگان به مشتریان ارائه می‌دهند و در ازای ارائه خدمات مازاد مشتریان خود را شارژ می‌کنند. مدل عضویت در خدمات ویژه یک مدل بسیار رایج در اپلیکیشن‌های پخش موزیک و ویدئو مانند اسپاتیفای و نت‌فلیکس است. مدل پرداخت اشتراک ماهیانه روش جدیدی برای درآمدزایی نیست، ولی در حوزه خدمات مالی این مدل درآمدزایی که به «Netflix Model» معروف است، کمتر به کار گرفته شده است.
برای مثال رولوت که یک نئوبانک انگلیسی است، از این روش برای درآمدزایی استفاده می‌کند. شما می‌توانید به‌صورت رایگان یک حساب جاری بدون شارژ ماهیانه و نیز قابلیت تبدیل ۲۴ ارز مختلف را دریافت کنید، ولی حساب رایگان شما دارای محدودیت ارزش تراکنش است. با دریافت اشتراک ویژه رولوت محدودیت‌های مالی شما افزایش خواهد یافت، شما خدمات بیشتری مانند بیمه مسافرت، کش‌بک و دسترسی آنی به رمزارزها دریافت خواهید کرد.
به گزارش EY مدل فریمیوم، از مقبولیت بسیار بالایی بین نسل هزاره برخوردار است. EY همچنین به این نکته اشاره کرده است که مقبولیت روش فوق بیشتر به سن و سال مخاطبان مرتبط است تا سطح ثروت مشتریان.
البته در این میان نئوبانک انگلیسی مونزو روش فریمیوم خود با نام مونزوپلاس را سال گذشته تعطیل کرد. مونزو سه سطح خدمات ویژه ارائه می‌داد. مونزو در بیانیه کنسلی روش فوق اشاره کرد که این روش، بهترین روش برای ارائه خدمات به مشتریان نبود و نتوانسته است رضایت مشتریان خود را با این روش جلب کند.
قیمت‌گذاری اشتراک و بسته‌ها
ذکر این نکته نیز ضروری است که موفقیت روش فریمیوم وابسته به ارائه بسته‌های جذاب با قیمت مناسب است. نئوبانک آمریکایی MoneyLion که خدمات بانکی، سرمایه‌گذاری و مدیریت مالی شخصی ارائه می‌دهد، از روش جذابی برای قیمت‌گذاری بسته‌های ویژه خود استفاده کرد. MoneyLion برای عضویت ویژه خدمات خود 9.99 دلار بابت عضویت در هر ماه دریافت می‌کند، در ازای آن علاوه بر ارائه خدمات OverDraft، نرخ ارائه تسهیلات به مشتریان خود را تا 5.99 درصد در سال کاهش می‌دهد.
به‌صورت کلی نئوبانک‌ها در عضویت ویژه خود ترکیبی از خدمات زیر را به مشتریان ارائه می‌دهند:
- افزایش محدودیت‌ها، برای مثال امکان دریافت مبالغ بیشتر از دستگاه‌های خودپرداز یا انتقال مبالغ بیشتر پول؛
- ارائه خدمات بیشتر به‌صورت رایگان، برای مثال رایگان‌کردن دریافت پول از دستگاه خودپرداز یا رایگان‌کردن کارمزد انتقال وجه؛
- افزایش دسترسی به امکانات اپلیکیشن، برای مثال دسترسی به خدمات معامله آنی رمزارزها؛
- کاهش نرخ تسهیلات، برای نمونه تسهیلات به مشتریان ویژه به جای نرخ 12.99 درصد با نرخ 5.99 درصد ارائه می‌شود.
درآمدزایی از طریق بانکداری باز و API باز
بسیاری از بانک‌های سنتی و نئوبانک‌ها از این روش برای درآمدزایی خود استفاده می‌کنند. نئوبانک‌ها می‌دانند که بانک‌های سنتی قادر به ارائه زیرساخت‌های لازم برای یکپارچه‌سازی خدمات بانکی در دل تمامی محصولات دیجیتال نیستند. در این بین نئوبانک‌هایی وجود دارند که APIهای اصلی را از بانک مادر دریافت می‌کنند و تلاش می‌کنند تا APIهای سطح بالاتری برای یکپارچه‌سازی با سایر خدمات فراهم کنند؛ برای مثال APIهایی که به‌صورت خودکار رتبه اعتباری کاربر را اندازه‌گیری می‌کنند.
حتی نئوبانک‌هایی وجود دارند که APIهای مبتنی بر هوش مصنوعی ارائه می‌دهند. این نئوبانک‌ها تمرکز خود را روی مشارکت با اپلیکیشن‌های ارائه‌دهنده خدمات مدیریت مالی شخصی قرار می‌دهند و می‌توانند به مشتریان این اپلیکیشن‌ها پیشنهاد دریافت یک وام با نرخ بهره پایین را ارائه دهند. تمرکز این نئوبانک‌ها بیشتر بر AI Powered API است. اغلب این نئوبانک‌ها به ازای هر بار استفاده از APIهای خود هزینه‌ای را از شرکای خود دریافت می‌کنند.
درآمدزایی به روش ارائه خدمات به‌صورت «بانکداری به‌عنوان سرویس»
برخی نئوبانک‌ها مانند فیدور و سولاریس از روشی بسیار جذاب و خلاقانه برای کسب درآمد استفاده می‌کنند. فیدور و سولاریس دارای مجوز کامل بانکداری هستند، ولی تمامی تمرکز خود را روی ارائه زیرساخت به سایر نئوبانک‌ها قرار داده‌اند. این نئوبانک‌ها در درآمدهای سایر نئوبانک‌ها شریک هستند و بخشی از منافع حاصله را از آنها دریافت می‌کنند.
تفاوت این نئوبانک‌ها با سایر نئوبانک‌ها این است که این نئوبانک‌ها در واقع زیرساخت بانکداری و مدل کسب‌وکار بانکی را با سایر شرکای خود به اشتراک می‌گذارند و در سود حاصله با آنها شریک می‌شوند.
درآمدزایی به روش غیرمستقیم، کسب درآمد از خدمات فرعی یا شرکت‌های همکار
بسیاری از نئوبانک‌ها تمامی خدمات بانکی خود؛ از افتتاح حساب تا ارائه انواع کارت و خدمات بانکی را به‌صورت رایگان در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهند. این نئوبانک‌ها تمرکز اصلی خود برای درآمدزایی را روی ارائه خدمات جانبی قرار می‌دهند. برای مثال برخی از نئوبانک‌ها مانند PayTm در هندوستان مدل اصلی درآمدزایی خود را روی دریافت کارمزد از سایر خدمات محصولات دیجیتال که در اپلیکیشن خود ارائه می‌دهد، قرار داده است. در واقع Paytm قبل از اینکه مجوز «پرداخت – بانک» خود را از بانک مرکزی هندوستان دریافت کند، یک مارکت‌پلیس برای ارائه خدمات پرداخت قبض، شارژ موبایل، بلیت هواپیما، تئاتر، سینما و… بود. دریافت مجوز Paytments-Bank بیشتر در راستای گسترش کسب‌وکار قبلی این شرکت بود.
درآمدزایی از طریق جذب مشتری برای بانک‌های همکار (نئوبانک‌هایی با رویکرد فقط رابطه)
بسیاری از نئوبانک‌ها ساده‌ترین روش ممکن برای درآمدزایی را انتخاب می‌کنند. آنها به ازای هر مشتری که به بانک همکار خود جذب کنند، مبلغ ثابتی را بابت هزینه جذب مشتری دریافت می‌کنند. در حالت پیشرفته‌تر ممکن است بخشی از درآمد حاصل از مشتری طی سال‌های بعد نیز توسط نئوبانک دریافت شود.