شاپرک طرحی که قربانی اطلاع رسانی ناقص می‌شود

تازه برای مردم جا افتاده بود که دیگر با خود پول نقد حمل نکنند و هر زمان که قصد خرید دارند با استفاده از کارت وجه آن را بپردازند و فروشنده هم بدون هیچ دغدغه ای از این امر استقبال می کرد چون اولاً پول بلافاصله در حسابش بود و در ثانی دیگر نیازی به جمع آوری، بسته بندی، حمل و حضور در بانک برای تحویل پول نداشت. از سوی دیگر حتی این امر تا حدی پیش رفته بود که فرد با مراجعه به بانک ها و موسسات مالی و اعتباری، پرداخت اقساط و سپرده گذاری خود را با همین کارت ها و دستگاه های کارت خوان انجام می داد. اما مدتی است که دولت و بانک مرکزی طرحی را با عنوان «شاپرک» با اهداف مختلف از جمله امنیت حساب ها، به اجرا درآورده است که موجب نارضایتی خریداران و فروشندگان کالا و ارائه دهندگان خدمات شده است.انتقال نیافتن بلافاصله پول، تأخیر در واریزها، نگرانی از وصول و واریز نشدن وجه و… از معایب این طرح است که از سوی فروشندگان و خریداران کالا مطرح می شود.

شهروندی در گفت وگو با خراسان اظهار داشت که برای خرید یک خودرو اقدام کردم و مبلغ ۶ میلیون تومان کارت کشیدم پول از حسابم کسر ولی تا ۴۸ ساعت به حساب فروشنده واریز نشد و این امر باعث شد تا به دلیل نا به سامان بودن بازار ضرر کنم. شهروند دیگری هم با بیان این که برای پرداخت مبلغ ۵۰۰ هزار تومان بابت خرید کالا کارت کشیدم و به دلیل ناموفق بودن تراکنش این عمل را ۳ بار انجام دادم اما بعد متوجه شدم که هر نوبت این مبلغ از حسابم کسر ولی به حساب فروشنده هم واریز نشده است. وی افزود: چند روز پیگیری کردم تا این مشکل برطرف شد و پول به حسابم برگشت کرد. از سوی دیگر اجرای طرح شاپرک باعث شده تا صندوق ها و موسسات مالی و اعتباری که در گذشته دریافت وجه و همچنین پرداخت اقساط مشتریان را با کارت خوان انجام می دادند اکنون انجام ندهند و با بهانه هایی همچون دستگاه خراب است، خطوط ایراد دارد، در حال حاضر استفاده از کارت خوان امکان پذیر نیست و… از دریافت اقساط مشتریان با کارت خوان و یا انتقال وجه خودداری کنند که این مسئله هم به نوبه خود در شلوغی بانک ها احتمال سرقت و… موثر است.

 

دردسرهای استفاده از کارت خوان

مهم ترین مسائل و مشکلات طرح شاپرک که نارضایتی زیادی در پی داشته ناهماهنگی و اختلال های به وجود آمده در این طرح است که مدتی است باعث دردسرهای بسیار زیادی برای استفاده کنندگان از کارت خوان های بانکی شده است. مهم ترین انتقادی که به این طرح وارد است آنی نبودن واریز پول به حساب است. مسکوت ماندن وجه در حساب بانک مرکزی گاه از ۱۲ تا ۲۴ ساعت چه توجیهی دارد و از اجرای این طرح در نهایت چه کسی سود می برد.

از سوی دیگر استفاده از پول فیزیکی علاوه بر هزینه های بسیاری که بر پیکره اقتصاد کشور و سیستم بانکی وارد می کند باعث ازدحام و شلوغی هر چه بیشتر بانک ها، کندی در ارائه خدمات، جعل، سرقت، کلاهبرداری و… می شود حال آن که با استفاده از سیستم های الکترونیکی و رعایت موارد امنیتی می توان بسیاری از تهدیدها را رفع کرد. طرح شاپرک باعث شده بانک ها بیش از پیش شلوغ شود و وقتی علت شلوغی بانک ها را سوال می کنی دریافت و پرداخت پول را عامل شلوغی بانک اعلام می کنند. در این گزارش بار دیگر خراسان رضوی به انعکاس نارضایتی مردم از اجرای این طرح و معایب و محاسن طرح شاپرک پرداخته است.

 

برخی طرح‌های دولت کارشناسی شده نیست

متصدی یک جایگاه سوخت در مشهد به خراسان رضوی گفت: با اجرای طرح شاپرک پول کسر شده از مشتری با تأخیر وارد حساب می شود.«خواستار» با اشاره به ۲۰۰ تراکنش در روز در جایگاه سوخت افزود: از این تعداد تراکنش حداقل ۱۵۰ تا آنلاین است مثلاً واریزهای از ساعت ۹.۵ تا ۱۱.۵ ساعت ۱۲ به بعد به حساب واریز می شود.وی با بیان این که در ابتدای اجرای طرح شاپرک مشکلات زیادی داشتیم افزود: کسی که قبلاً پولی واریز می کرد به اسم شاپرک بانک مرکزی بود و این امر قابل پی گیری نبود ولی الان بهتر شده و وجوه واریزی قابل پی گیری است. وی در پاسخ به این سوال که گفته می شود بانک مرکزی قرار است ۱.۵ درصد از مبلغ را کسر کند افزود: اگر این اتفاق رخ دهد من دیگر در محل کارم کارتخوان استفاده نمی کنم چون ما متضرر خواهیم شد.وی گفت: متأسفانه برخی کارها و طرح های اجرایی دولت کارشناسی شده نیست.متصدی یک فروشگاه تلفن همراه از اجرای طرح شاپرک اظهار نارضایتی کرد و گفت: شاید نیمی از مشتریان به دلیل این که اجازه استفاده از کارت خوان را ندارند از خرید خودداری می کنند.

 

شلوغی بانک‌ها

یکی از فعالان اقتصادی در بخش طلا، سکه و ارز هم به خراسان رضوی گفت: باید محاسن و معایب این طرح به دقت بررسی و در این راستا اطلاع رسانی شود. وی افزود: هر چند پول ها برای مدتی بلوکه می شود اما بانک ها خلوت تر بود و اکنون که برخی مغازه ها از دستگاه کارت خوان استفاده نمی کنند بانک ها شلوغ تر شده است.

متصدی یک فروشگاه مواد غذایی هم به خراسان رضوی گفت: پولی که از طریق کارتخوان از خریدار دریافت می کنیم گاه تا ۲۴ ساعت به حساب ما واریز نمی شود در حالی که قبلاً بلافاصله پول به حساب واریز می شد.یک مسئول موسسه مالی و اعتباری هم به ایسنا گفت: قبلاً پس از این که مشتری کارت می کشید پول به حساب موسسه واریز و سند واریز انتقالی هم به نام مشتری صادر می شد ولی از زمان اجرای طرح شاپرک مردم و مشتریان با توجه به واریز نشدن آنی پول با مشکلات بسیاری مواجه هستند و اغلب وجه را نقدی به حساب بانک ها و موسسات واریز می کنند.«مرتاضی» این طرح را ناموفق ارزیابی کرد و گفت: باید این طرح را پخته تر کنند و اهداف طرح را تشریح کنند.نوروزی مسئول روابط عمومی سرپرستی بانک ملی استان انجام هر گونه مصاحبه و دریافت اطلاعات درباره طرح شاپرک را از طریق بانک مرکزی اعلام کرد.با ریاضی مسئول ارتباط با رسانه های سرپرستی بانک ملی کشور تماس گرفتیم که او هم ما را به محمدرضا روشن نژاد پاس داد.

 

نگاه مثبت برخی فروشگاه‌ها

یکی از خبرنگاران خراسان هم با حضور در فروشگاه های مختلف خرید با مبالغ مختلف با کارت خوان را امتحان کرد. وی با مراجعه به یک مغازه لوازم التحریر مبلغ ۳ هزار و ۸۰۰ تومان خرید کرد و فروشنده هم بدون هیچ گونه اعتراضی و عذر و بهانه ای پرداخت وجه را با کارت خوان پذیرفت. وی همچنین با مراجعه به یک پوشاک فروشی مبلغ ۵۰ هزار تومان خرید و آن را هم با کارت خوان پرداخت کرد و با خیالی آسوده از مغازه خارج شد.خبرنگار ما در گزارش خود می افزاید: کارت خوان یکی از بانک ها آن لاین است و بلافاصله مبلغ به حساب صاحب حساب واریز می شود و قاعدتاً فروشگاه هایی که این کارت خوان را دارند در این زمینه محدودیتی برای مشتریان ایجاد نمی کنند.

 

نارضایتی از توقف واریز آنی

مدیر واحد عملیات شاپرک بانک مرکزی در این باره گفت: «نارضایتی از توقف واریز آنی وجه کارت به حساب فروشندگان، بی اطلاعی فروشندگان از برنامه واریز وجوه به حساب ایشان، اطمینان نداشتن فروشندگان از صحت انجام زمان و مبلغ واریزی، مشکل فروشندگان در تامین مجدد کالا با پول فروش روزانه و همچنین این که پول در مدت انتظار در کدام حساب است و چه کسی از آن منتفع می شود، از جمله سوالات و ابهامات مطرح بوده است.»محمدرضا روشن نژاد در پاسخ به این پرسش ها گفت: «استفاده از پایانه های فروشگاهی برای انتقال پول از یک کارت بانکی به کارت های دیگر در ادبیات بانکی انتقال وجه نام دارد و یک عملیات بانکی به حساب می آید که باید تابع نظارت و کنترل های بانکی باشد به همین خاطر نیز در پایانه فروش در هیچ کشوری معمول نیست.»وی گفت: «برخی از فروشندگان ممکن است به جای فروش واقعی از پایانه فروشی که در اختیار دارند برای انتقال وجه از کارت خود به حساب تعریف شده به عنوان حساب مقصد پایانه استفاده کنند، این کار در ادبیات بانکی انتقال وجه نام دارد و عملیات بانکی است و تابع نظارت و کنترل های بانکی است و انجام کارهای بانکی در پایانه فروش در هیچ کشوری معمول نیست.»روشن نژاد افزود: «افراد می توانند از دیگر ابزارهای بانکی نظیر اینترنت بانک و یا همراه بانک استفاده کنند و یا با مراجعه به دستگاه خودپرداز یا شعبه بانک به این امر اقدام کنند.

در این صورت موضوع آنی بودن انتقال پول همچنان به قوت خود باقی است.»این متخصص بانکداری الکترونیکی با اشاره به نصب پایانه های فروشگاهی در بیش از یک و نیم میلیون فروشگاه گفت: «نکته مهمی که باید آن را بررسی کرد این است که آیا همه این فروشگاه ها در عمل نیازمند دریافت آنی وجه کالای فروخته شده خود هستند، مثلا فروشگاه های فروش پوشاک و یا سراجی ها نیازمند چنین فرآیندی هستند؟»وی ادامه داد: «هم اکنون در طول روزهای کاری در هفت نوبت وجوه مربوط به فروش به حساب پذیرندگان واریز می شود و تقریبا از ساعت ۸صبح هر دو تا سه ساعت یک بار وجه فروش انجام شده به حساب فروشنده واریز می شود. تنها در صورتی که بعد از ساعت ۱۸ فروشی انجام گیرد پول آن در روز بعد به حساب فروشنده واریز خواهد شد و در دیگر موارد پول در همان روز به حساب وی خواهد رفت.»

روشن نژاد در پاسخ به این پرسش که در صورت واریز نشدن پول به حساب فروشنده چه باید کرد، گفت: «رسید موفق دریافتی از پایانه فروش (POS) محق بودن فروشنده را تضمین می کند و در تمام سیستم بانکی همانند رسیدهای دریافتی از شعب بانک ها معتبر است.»وی درباره مشاغلی که به واریز آنی وجه خرید نیاز دارند، گفت: «در برخی از موارد مانند فروشگاه طلا و یا صرافی ها ممکن است وجه فروش بی درنگ برای خرید مجدد استفاده شود؛ زیرا ممکن است تورم لحظه ای وجود داشته باشد.

به طور معمول و در تمام کشورها به جای واریز آنی و خرید فوری تفاوتی بین خرید و فروش وجود دارد که به اسپرد (Spared) موسوم است و هدف از تعیین آن از جمله پوشش همین نوسانات است. در طلا و ارز این تفاوت بسیار بیش از آن چیزی است که در دیگر کشورها وجود دارد و به این ترتیب مشکل زمان دریافت وجه پوشش داده شده است.»روشن نژاد در توضیح ابهام دیگری که درباره محل نگهداری وجوه واریز نشده به حساب فروشندگان مطرح است، گفت: «در عمل پول کسر شده از دارنده کارت در همان بانک صادر کننده بانک است و در مدت زمان بین کسر پول از حساب دارنده کارت تا واریز پول به حساب پذیرنده در اختیار اشخاص حقیقی و یا حقوقی دیگری نیست.»وی افزود:« پروژه شاپرک با هدف تضمین امنیت و ممانعت از سوءاستفاده های مشاهده شده طرح شده و به طور قطع جز نفع عمومی جامعه و به ویژه بهبود شرایط اقتصادی هدف دیگری را دنبال نکرده است و از نظر قانونی نیز مجاز به فعالیت های انتفاعی دیگر نیست. چهار راهی را تصور کنید که به تدریج ترافیک آن افزایش می یابد تا آن جا که در برخی از مواقع چهارراه دچار گره کور ترافیکی می شود. در این شرایط و به منظور مدیریت پرترافیک و تسهیل و روان سازی آن چراغ راهنمایی در این چهارراه نصب شده و عبور از آن تنها در مقاطع زمانی مجاز است که چراغ سبز باشد. آیا نصب چراغ راهنمایی و متوقف کردن خودروها پشت چراغ قرمز نشان از عقب گرد است یا آن که برای حفظ حقوق و ممانعت از برخورد و یا ایجاد گره ترافیکی امری ضروری است.» وی ادامه داد: «اگر میزان استفاده از پایانه های فروشگاهی مانند قبل بود نیازی نیز به شاپرک نبود. افزایش مبالغ و تعداد قابل توجهی پرداخت وجوه با کارت های بانکی، مدیریت بر شبکه پرداخت را به امری اجتناب ناپذیر بدل کرد که نمود آن را در شاپرک می توان یافت.»وی با اشاره به این که فعالیت سامانه ای قدرتمند مانند شاپرک به هیچ وجه به معنای عقب گرد در بانکداری الکترونیکی نیست، گفت: «در تمام کشورهای پیشرفته سامانه هایی نظیر شاپرک وجود دارد در اروپا به نام SEPA در کانادا به نام INTRAC، در چین به نام UNIPAY و در استرالیا به نام APCA است.»

 

مزایای طرح شاپرک

یک کارشناس فناوری اطلاعات در امور بانکی هم به خراسان رضوی گفت: طرح شاپرک از دید من طرح خوبی است ولی اجرای هر طرحی در ابتدا با مشکلاتی همراه است.مهندس عیسی خانی افزود: در حال حاضر هزینه ها و مشکلات ایجاد شده در این طرح ناشی از تغییراتی است که در زمان پرداخت های الکترونیکی ایجاد شده است. وی کلیات و مزایای این طرح را مثبت ارزیابی کرد و گفت: اجرای این طرح به تدریج در همه زمینه های کاری موثر خواهد بود.

وی مزایای سخت افزاری طرح شاپرک را برشمرد و تصریح کرد: محدود کردن تعداد دستگاه های کارتخوان از مهم ترین مزایای طرح است. وی گفت: وقتی یک دستگاه کارتخوان به صندوق شعبه یا فروشگاه وصل شود قدرت آن را خواهد داشت تا با تمام بانک ها ارتباط خدماتی داشته باشد و این یک مزیت سیستمی محسوب می شود. وی افزود: اگر ۶دستگاه کارت خوان تحویل دار داشته باشد هر دستگاه کارتخوان، یک دستگاه تلفن هم نیاز دارد و یا این که دستگاه های کارت خوان جدا جدا با یک خط تلفن تعویض شوند و این طرح حذف خطوط ارتباطی را به دنبال دارد. وی گفت: قیمت هر دستگاه کارت خوان یک میلیون تومان است و گاه در هر فروشگاه ۶دستگاه کارتخوان وجود دارد. مهندس عیسی خانی متذکر شد: این طرح از سلایق شخصی فروشنده هم جلوگیری می کند و هر کسی می تواند در رقابت ناسالم بانک ها با یک بانک خاصی کار کند.

وی افزود: به روز کردن نرم افزار هم به علت محدود بودن دستگاه ها زمان کمتری می برد و رعایت استانداردها هم به راحتی امکان پذیر است. وی در پاسخ به این سوال که گفته می شود هدف از اجرای این طرح درآمدزایی دولت و بانک مرکزی است، یادآور شد: این طرح از نظر سیستمی و الکترونیکی قابل توجه است و نمی توان گفت دولت قصدش درآمدزایی است.

منبع: خراسان