اقتصاد گیگ تا امروز زیر بار یک بیماری همه‌گیر بین‌المللی تست نشده بود

بازارها با روندی نزولی روبرو شده‌اند، روز به روز به آمار مبتلایان ویروس جدید کرونا افزوده می‌شود و پای این ویروس به آمریکا نیز رسیده است و متخصصان پیش‌بینی می‌کنند ویروس جدید بسیار فراگیر خواهد شد. این بیماری که از آن به نام کووید-19 یاد می‌شود، یک پدیده جهانی است، ولی پاسخی که به آن داده می‌شود، الزاما ماهیت محلی دارد. در ایالات متحده، بالغ بر 2600 مرکز سلامت محلی مسئولیت مبارزه با کووید-19 را به عهده دارند.

قانون‌گذاران شهری برنامه‌هایی را آماده کرده‌اند و مقامات محلی در حال آماده‌باش قرار دارند، ولی یک واقعیت زیرساختی جدید وجود دارد که طی عمر خود با موضوعی به نام شیوع فراگیر بیماری مواجه نشده و تجربه چندانی برای مدیریت آن وجود ندارد. این واقعیت زیرساختی، عبارت است از اقتصاد گیگ.

در ووهان چین که منشا شیوع کووید-19 به شمار می‌رود، رانندگان حمل‌ونقل کالا نقش مهمی در مهار کردن بیماری و زنده نگه داشتن شهر داشته‌اند. حال به عنوان نمونه، شهر سان فرانسیسکو را در نظر می‌گیریم. در این شهر اگر ساکنان بخواهند در خانه بمانند یا از بیرون آمدن ترس داشته باشند، به احتمال خیلی زیاد مایحتاج و غذایشان را از خواربارفروشی یا رستوران سفارش خواهند داد تا در معرض ریسک قرار نگیرند.

شرکت‌های متعلق به اقتصاد گیگ، از قبیل اوبر، لیفت و اینستاکارت دو مشخصه مجزا دارند. مشخصه اول این است که در مراکز شهری بزرگ، به شدت پرطرفدار هستند و ساکنان این مناطق از آن‌ها برای حمل‌ونقل و ارسال محلی کالا استفاده می‌کنند. مشخصه دوم این‌که با وجود وضع قانون جدید در کالیفرنیا، نوع شغل کارکنان این پلتفرم‌های خدمت‌رسانی با آن مفهوم سنتی که از شغل وجود دارد، همخوانی ندارد. درست است که رانندگان اوبر و پیک‌های تحویل کالای اینستاکارت، در قبال کاری که انجام می‌دهند، دستمزد دریافت می‌کنند، ولی موظف نیستند بر اساس یک برنامه کاری مشخص به فعالیت بپردازند.

در صورتی که یک بیماری بزرگ در شهرهای آمریکایی شیوع پیدا کند، این دو عامل باعث بروز انواع مختلفی از اختلالات در زندگی عادی مردم خواهند شد. چه بر سر مردمی که یک عمر به تحویل کالای دوردش و سفرهای لیفت عادت کرده‌اند، خواهد آمد؟ واکنش کارکنان اقتصاد گیگ چه خواهد بود؟ پلتفرم‌های خدمت‌رسانی مذکور چه فعالیت‌هایی انجام خواهند داد؟ دولت‌های محلی اجازه چه اقداماتی را خواهند داد و در مسیر اجرایی شدن چه فعالیت‌هایی تلاش خواهند کرد؟

شیوه برخورد مردم، در میزان تاثیری که این بیماری می‌تواند داشته باشد، تعیین‌کننده خواهد بود و تاکنون برای پرسش‌هایی که در بخش قبلی مطرح شدند، پاسخی عملی پیدا نشده است. هیچ دفترچه راهنمایی وجود ندارد که بخواهیم به آن رجوع کنیم و ببینیم دفعه پیش چه اقدامی انجام داده‌ایم که موفق‌آمیز بوده است. کروناویروس نه تنها از نظر پیکربندی بیولوژیکی جدید است، بلکه از نظر تاثیری که بر سیستم‌های تکنولوژیکی مذکور دارد نیز یک پدیده جدید به شمار می‌رود.

مدیران سلامت کشور تجربه آمادگی برای مواجهه با شیوع بیماری را دارند؛ از جمله جدیدترین این تجربه‌ها می‌توان به فراگیری جهانی بیماری آنفلوانزای خوکی اشاره کرد که در بهار سال 2009 شدت گرفت.

جنیفر واینز، مدیر بخش سلامت شهرستان مولتنومه، اورگن عنوان می‌کند در آن زمان، تکنولوژی‌های زیربنایی اقتصاد گیگ هنوز به شکل کامل توسعه پیدا نکرده بودند. او می‌گوید: «در حال حاضر، مجبور هستیم به شکل متفاوت‌تری فکر کنیم.» شهرستان او «در حال برنامه‌ریزی برای برگزاری یک نشست محلی است تا این سوالات مورد بحث و گفتگو قرار بگیرند؛ نحوه زندگی کارکنان بخش حمل‌ونقل نیز جزو مواردی است که در نشست مذکور مورد بررسی قرار خواهد گرفت. ما با این فرض پیش نمی‌رویم که روز رستاخیز فرا رسیده است، بلکه در تلاش هستیم اثرات آبشاری کووید-19 را شناسایی کنیم.»

در حال حاضر، واینز و گروهش به تعیین دستورالعمل‌هایی پایه‌ای، شامل روش استاندارد شستن دست‌ها، برنامه‌های مراقبت از کودک در آینده و ذخیره مواد غذایی بسنده کرده‌اند. آن‌ها با مدارس، کسب‌وکارها و چند مرکز درمانی همکاری داشته‌اند. گام بعدی، ارائه دستورالعمل در سطح شهرها، مراکز بازپروری، تجهیزات مراقبتی بلندمدت و پناهگاه‌های بی‌خانمان‌ها خواهد بود. واینز و گروهش در مراحل بعدی، با سایر شرکت‌ها، از جمله فعالان اقتصاد گیگ جلسه برگزار خواهند کرد. در حال حاضر، به شکل دقیق مشخص نیست نتیجه این جلسات چه خواهد بود.

یک موضوع دیگر نیز وجود دارد که اطلاعات دقیقی در مورد آن وجود ندارد و آن، این‌که: خود شرکت‌ها تا چه حد مساله شیوع بیماری را جدی گرفته و برای مواجهه با آن آمادگی دارند؟ از اوبر، لیفت، دوردش، پستمیتس، اینستاکارت و آمازون که سرویس‌دهندگان برتر حوزه تحویل کالا و درخواست سواری آمریکا هستند، خواسته شد تا در مورد برنامه‌ریزی خود برای آمادگی در برابر شیوع بیماری توضیحاتی ارائه بدهند. از میان تمامی این شرکت‌ها، تنها پست‌میتس و اینستاکارت پاسخ دادند.

پست‌میتس طی بیانیه‌ای اعلام کرد:

امنیت و سلامت جامعه برای پست‌میتس بسیار اهمیت دارد. ما رهنمودهای پیشگیرانه مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ایالات متحده را به کارمندان بخش تحویل کالا آموزش داده‌ایم و آن‌ها به شکل کامل آگاه هستند. ما همین روند را ادامه خواهیم داد و کارمندان، تاجران، مصرف‌کنندگان و تمامی افراد دیگر را تشویق خواهیم کرد تا از اقدامات پیشگیرانه مانند شستن دست‌ها پیروی کنند و در صورت بیمار شدن، در محل‌های عمومی حضور پیدا نکنند.

شرکت پست‌میتس

اینستاکارت نیز با انتشار یک بیانیه، گفت:

ما به شکل فعالانه‌ای با مراجع محلی و ملی همکاری می‌کنیم و شرایط را تحت نظر داریم. همچنین ما به توصیه‌های مسئولان بهداشت عمومی عمل می‌کنیم تا مطمئن شویم خدماتمان با کمترین اختلال و در امنیت بالا به مصرف‌کنندگان عرضه می‌شود. برای حفظ ایمنی اعضای گروه، مشتریان و خریدارانی که به شکل فیزیکی به فروشگاه مراجعه می‌کنند نیز اقداماتی احتیاطی در نظر گرفته و آن‌ها را رعایت می‌کنیم.

شرکت اینستاکارت

---

چند سناریو

---

بیایید چند سناریوی پایه‌ای را بررسی کنیم که در صورت بالا رفتن آمار بیماری اتفاق خواهند افتاد. در صورتی که برنامه‌ریزی مشخصی وجود نداشته باشد، در مخمصه قرار خواهیم گرفت. برای مثال، سرویس درخواست سواری را در نظر بگیرید. احتمال دارد استفاده از حمل‌نقل عمومی به علت ازدحام بالای مردم، پرخطر تلقی شود. در این صورت، شمار بالایی از مردم به گزینه‌هایی کم‌خطرتر از قبیل اوبر و لیفت روی خواهند آورد و تقاضا برای این سرویس‌ها بالا خواهد رفت.

در مناطق ثروتمندنشین شهری، رانندگان اوبر و لیفت باید مسافت زیادی را طی کنند تا به منطقه تحت پوشش مترو برسند. در دوران قرنطینه که تقاضا برای سرویس درخواست سواری افزایش پیدا می‌کند، اگر رانندگان بخواهند در خانه بمانند، قیمت هر سواری به شکل چشمگیری افزایش پیدا خواهد کرد. از سوی دیگر، در صورتی‌که رانندگان از مناطق دیگر شهر به سمت مراکز متروی شهری سرازیر شوند، احتمال شیوع کووید-19 بین شهرها و مناطق مختلف افزایش خواهد یافت.

موقعیت‌هایی متضاد از این قبیل، باعث می‌شود شهرها و شرکت‌ها با انتخاب‌هایی روبرو شوند که تصمیم‌گیری در مورد آن‌ها دشوار است. اوبر و لیفت می‌توانند سقفی را برای افزایش قیمت لحاظ کرده و رانندگان را از ورود به یک سری مناطق خاص، منع کنند. احتمال دارد مسئولان سلامت عمومی محلی، رانندگان سرویس درخواست سواری را تهدیدی برای ایمنی عمومی تشخیص دهند و از شرکت‌های مربوطه بخواهند از ارائه خدمات در منطقه قضایی آن‌ها جلوگیری به عمل آورند. آیا اوبر و لیفت این محدودیت را خواهند پذیرفت؟ رانندگان و مسافران چطور؟ چنین محدودیت‌هایی می‌تواند رانندگان را از نظر مالی در مضیقه قرار دهد و آن‌ها نتوانند از پس پرداخت قبوض‌شان برآیند.

واینز خاطرنشان کرد یک روزنه امید می‌تواند این باشد که با ردیابی رانندگان و مسافران این شرکت‌ها، کار واگیرشناسان آسان‌تر خواهد شد. در سال‌های اخیر، وقتی بیماری سرخک شیوع پیدا کرده بود، مسئولان درمانی توانستد با رانندگانی که از طریق سوار کردن فرد بیمار، در معرض ابتلا به بیماری قرار گرفته بودند، تماس بگیرند. با این حال، این موضوع چندان هم امیدوارکننده نیست و نمی‌تواند مایه تسلی خاطر را فراهم کند.

یک سناریوی دیگر نیز وجود دارد که چندان دور از ذهن نیست. اگر مردم ببینند که سلامت عمومی در حالت بحرانی قرار گرفته، برای خرید مایحتاج روزانه و ذخیره آن، به آمازون روی خواهند آورد؛ در نتیجه این شرکت با حجم بالایی از سفارش روبرو خواهد شد. البته این سناریو زمانی صادق است که خود آمازون بتواند از ویروس کرونا جان سالم به در ببرد.

با توجه به سیاست‌های کاری این غول خرده‌فروشی و شرکت‌های تحویل کالای زیرمجموعه آن، بعید به نظر می‌رسد که کارمندان ناخوش‌احوال بخواهند شیفتی را از دست بدهند. به احتمال زیاد، آن‌دسته از کارمندانی که علایمی مانند سرفه یا تب داشته باشند، برای این‌که سر کارشان حاضر شوند و حقوق دریافت کنند، با خودشان خواهند گفت حتما یک سرماخوردگی ساده است؛ ولی اگر این علایم مربوط به ویروس کووید-19 باشد، چه؟

همزمان با افزایش تقاضا، شیوع بیماری در یک یا چند مرکز مهم توزیع کافی است تا زیرساخت‌های این ارائه‌دهنده سرویس دچار تزلزل شود. در این صورت، به ناگاه پای بیماری تا آستانه در خانه مشتریان باز خواهد شد و آن‌ها از خیر راحتی تحویل کالا درب منزل خواهند گذشت.

برای هر بخش کوچک زندگی مدرن، یک اپلیکیشن وجود دارد که خدمات مرتبط با آن را ارائه می‌دهد. اگر مدارس بسته شوند، آیا تقاضا برای Care.com افزایش پیدا خواهد کرد؟ افرادی که بخواهند غذای سگ تهیه کنند، آیا به سمت سرویس‌هایی از قبیل چوی و پت پلیت گرایش پیدا خواهند کرد؟

نقطه ضعف دنیایی که در آن، همه‌ سرویس‌ها با فشار دادن دکمه‌های تلفن همراه مهیا می‌شود، این است که پشت هر اپلیکیشن موبایلی، گروهی انسان وجود دارد که خدمات را آماده می‌کنند و تمامی این افراد مستعد ابتلا به عفونت ویروسی هستند.

هیچ کس نمی‌داند شیوع کووید-19 در آمریکا تا چه حد خطرناک خواهد بود و تا چه میزان زندگی روزمره مردم را دچار اختلال خواهد کرد. حتی اگر تاثیرات ویروسی بیماری، کمتر از گزارش‌های اولیه باشد، باز هم تعدادی از آمریکایی‌ها شاهد آینده‌ تاریکی خواهند بود که با فناوری گره خورده است؛ آینده‌ای که کمتر کسی تصورش را می‌کرد.

ارتباط متقابل این بیماری با اقتصاد پلتفرمی کشور آمریکا، می‌تواند به این نتیجه بی‌انجامد که ثروتمندان در خانه‌هایشان سالم و سلامت خواهد ماند، ولی قشر ضعیف‌تر که به صورت روزمزد فعالیت می‌کند، با استرس دست و پنجه نرم خواهد کرد.