9 دلیل برای اینکه نقدی پرداخت کنید!

بانک ها سالانه نزدیک به 50 هزار میلیارد ریال بابت این تراکنش ها کارمزد می دهند که این مبلغ نزدیک به 7 تا 10 درصد قدرت وام دهی آنها را کاهش می دهد

نویسنده: راه پرداخت انتشار: 21 آذر سال 1398 ساعت 11:47 به‌روز‌رسانی: 23 آذر سال 1398 ساعت 10:05 1

نیما فیض گستر، کارشناس تحلیل کسب وکار در حوزه پرداخت الکترونیکی، ماهنامه عصر تراکنش 27 / چاقوی جراحی هم می‌شود جان انسانی را نجات داد و هم یک انسانی را به قتل رساند را شنیده‌اید. اختلاف در نحوه بکارگیری فن‌آوری‌ها و ابزارها می تواند اثرات جانبی کاملا معکوس به‌جا گذارد.

در طول تاریخ ظهور فن‌آوری‌های نو عمداً تسهیلگر زندگی انسان بوده است. از کشف آتش تا اختراع چرخ همه و همه تاثیر شگرفی بر کیفیت زندگی بشر داشته‌اند. اما همواره این فن آوری ها مفرح ذات نبوده‌اند و برخی هم به فراخور نوع استفاده و نحوه به کارگیری مایه عذاب هم شدند.

نمونه واضح آن بمب اتم است. در کشور ما نیز از این قبیل عذاب‌های حاصل از نحوه به کارگیری تکنولوژی کم نیست از ترافیک و آلودگی هوا گرفته تا آلودگی‌های محیط مجازی. اما شاید یکی از بزرگترین کاربری‌های اشتباه فن آوری در کشور ما همین پرداخت‌های الکترونیکی است که تقریبا همه مردم روزانه با آن سروکار دارند.

خودپرداز و کاغذ
خودپرداز دومین دستگاهی است که از کاغذهای حساس حرارتی استفاده می‌کند و تا پایان شهریورماه ۱۳۹۷، چیزی حدود ۵۵ هزار و ۲۸۲ دستگاه در کشور در حال ارائه سرویس به مردم بودند که بیش از ۳۹۸ میلیون و ۸۹۰ هزار تراکنش توسط این دستگاه‌ها تا پایان شهریورماه انجام شده است.

در ادامه این یادداشت 9 دلیل ارائه می شود که بازگشت به پرداخت نقدی و استفاده از اسکناس و سکه چقدر می تواند برای همه مفیدتر و بهینه تر باشد:

هر پرداخت غیر نقدی شما با استفاده از کارت‌های بانکی کارمزد قابل توجهی را متوجه نظام بانکی کشور می کند. بانک ها سالانه نزدیک به 50 هزار میلیارد ریال بابت این تراکنش ها کارمزد می دهند که این مبلغ نزدیک به 7 تا 10 درصد قدرت وام دهی آنها را کاهش می دهد. به عبارتی هر تراکنش شما روی کارتخوان ها قدرت وام دهی بانک شما را به خود شما کمتر می کند! پس با کم شدن قدرت وام دهی بانک ها، آنها وام ازدواج کمتری می دهند و از منظری دیگر این تراکنش شما به طور غیرمستقیم بر کاهش نرخ ازدواج و موالید نیز موثر است!
هزینه کارمزد پرداختی اشاره شده در مورد (1) که توسط بانک ها پرداخت می‌شود به صورت مستقیم از جیب خود مردم پرداخت می شود. چرا که بانک ها یا دولتی هستند و از بیت المال هزینه ها را پرداخت می کنند یا خصوصی که باز هم از جیب سهامداران عام و خاص که همان مردم هستند کارمزد پرداخت می‌شود. پس با هر تراکنش دست در جیب هموطنان خود می‌کنید!
حال عده ای ممکن است از مزایای محیط زیستی پرداخت الکترونیکی بگویند که آنها هم چیزی جز سرابی شیرین نیست حجم کاغذهای رسید چاپی که از کاغذهای حرارتی بسیار مضر طبیعت تهیه می شوند آنقدر زیاد است که حتی با کوچک کردن رسیدها (که گاه برای خواندن نوشته به میکروسکوپ و تلسکوپ پیشرفته نیاز دارند!) نیز باری از حجم زیان حاصله کسر نمی شود حال آنکه این رسیدها به ازای هر خرید تولید می شوند و هیچ کاربرد مجدد خاصی ندارد در حالیکه اسکناس های دوست داشتنی بارها استفاده می شوند و پس از چندین بار دست به دست شدن به شکل مشخصی معدوم می شوند.
مطابق آمارها حدود 1/5 میلیون دستگاه کارتخوان کم کارکرد یا بدون کارکرد فعال در بازار وجود دارند این حالیکه است که توجه به آنکه شاپرک هر از چندگاهی پایانه های کم کارکرد را کلا غیرفعال می کند درحالیکه فیزیک آنها هنوز در محل اصناف وجود دارد این آمار بایستی خیلی بیشتر از این عدد باشد. اما همین عدد هم سرمایه ای 30هزار میلیاردی را نشان می دهد که برای آن هم دلار خرج شده است. و تقریبا به ازای هر نفر از جمعیت کشور می‌توان 428 هزار ریال (تقریبا یک ماه یارانه) کنار گذاشت. استفاده از کارتخوان ها و رقابت های غیرعاقلانه برخی شرکت ها باعث این هدر رفتن این حجم از سرمایه کشور شده است در حالیکه استفاده از اسکناس نهایتا تجارت کش ماست را رونق می دهد و این همه ریخت و پاش ندارد!
این کارت های بانکی که هر ایرانی بطور متوسط 4 تا 5 عدد آن را دارد از نوع مگنتی هستند که سالهاست از رده خارج شدند. این نوع کارت ها بشدت ناامن و به راحتی قابل کپی برداری هستند. در حالیکه کپی اسکناس و چاپ جعلی آن به مراتب سخت تر است. این در حالی است که اگر کسی کارت شما را کپی کند به راحتی به کل موجودی حساب شما دسترسی دارد در حالیکه هیچ کس نمی تواند اسکناس های جیب شما را کپی کند. فقط کافی است اسکناس ها را در جای امن نگه دارید. برای جمع بندی می توان گفت اسکناس نگهداری شده در جوراب به مراتب امن تر و ایمن تر از کارت بانکی نقدی است.
شما هیچوقت موجودی اسکناس های جیب خود را فریاد نمی زنید! اما برای پرداخت الکترونیکی بایستی رمز کارت خود را که گاهی همه سرمایه شما در ان است را در مغازه ها مدام فریاد بزنید!
برای هر پرداخت الکترونیکی شما که همگی آنلاین یا برخط هستند سیر بسیار طولانی طی می شود از سرور شرکت پرداخت با سرور شاپرک ، شتاب، پاشا ، پایا ، بانک صادر کننده کارت و در نهایت بانک پذیرنده حساب درگیر مثلا یک پرداخت 5 هزار تومانی می شوند. همه این درگیری ها یعنی هزینه مصرف انرژی ، منابع انسانی و … آیا به نظر شما برای خرید یک آب معدنی یا یک بسته آدامس این گونه کل نظام بانکی کشور را درگیر کردن بهینه و منطقی است؟! درحالیکه در پرداخت نقدی فقط جیب شما و دخل فروشنده درگیر پرداخت هستند.
تقریبا اکثر مردم از کدهای دستوری یا همان ستاره مربع های مشهور استفاده کردند. البته درصد کمی از آنها آگاهند که چه ریسک بزرگی کرده اند و ممکن است این کار به قیمت از دست دادن کل موجودی کارتشان و یا حتی کل اندوخته شان تمام شود. استفاده از این کدهای ستاره مربعی انقدر خطرناک و پرریسک است که ممکن است دیر یا زود منجر به فاجعه ای شود که کل نظام پرداختی برای مدتی تعطیل شود و خود به خود پرداخت نقدی پررونق و دیگر نیازی نباشد نگارنده 9 دلیل برای پرداخت نقدی هم ارائه کند. پس بجای استفاده از این کدها، منطقی است تا همان کارت شارژهای کاغذی با اسکناس کاغذی خریداری شود.
نوآوری و خلاقیت یکی از چاشنی های قابل توجه زندگی بشر است. مسلماً در سالهای اخیر سهم نوآوری در تولید انواع مختلف اسکناس و سکه به مراتب بیشتر از سطح نوآوری در صنعت پرداخت بوده است. پس با پرداخت نقدی لذت استفاده از خلاقیت و نوآوری به مراتب بیشتر است پس این لذت را از خود دریغ نکنید.

اصرار غیرمنطقی
علاقه و اصرار بانک‌ها بر نصب هر چه بیشتر دستگاه‌های کارتخوان توسط شرکت‌های پی‌اس‌پی طرف قراردادشان این تصور را ایجاد کرده بود که سودآوری ناشی از جذب مانده بیشتر در ازای هزینه‌های انجام شده برای نصب کارتخوان کفایت لازم را دارد اما نتایج بررسی‌های اخیرا، این تصور را تا حدود زیادی با تردید مواجه کرده‌است.

اشکال کار کجاست؟

در نهایت و پس از ارائه 9 دلیل فوق می توان به راحتی نتیجه گرفت که پرداخت های الکترونیکی در حال حاضر در کشور ما آنطور که باید تسهیلگر و توسعه محور نیستند اما سوال اصلی آن است اشکال کار کجاست؟

مطمئناً این مشکل ریشه در ذات پرداخت الکترونیکی ندارد چرا که این فن آوری در حال حاضر در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه شریان اصلی تجارت را ایجاد می کند، بلکه آنچه در کشور ما این شرایط را ایجاد کرده نحوه به کارگیری این روش است. حتما مثال معروفی که با چاقوی جراحی هم می شود جان انسانی را نجات داد و هم یک انسانی را به قتل رساند را شنیده اید. اختلاف در نحوه بکارگیری فن آوری ها و ابزارها می تواند اثرات جانبی کاملا معکوس بجا گذارد.

اما راه های نجات از شرایط فوق را باید در ساختمانی در خیابان میرداماد تهران جستجو کرد. آنچه امروز لازم است تصمیمی قاطع و به دور از مصلحت اندیشی سیاسی است. تهیه و اجرای برنامه اصلاح نظام پرداخت الکترونیکی کشور مسلماً از اوجب واجبات است. برنامه ای شامل محور های اصلی زیر:

اصلاح نظام کارمزدی
گذر از سیستم کارت های مگنت به کارت های اسمارت
اصلاح سیستم پرداخت موبایلی
توسعه زیرساخت های لازم برای حضور کیف پول ها

بیش از هفت میلیون دستگاه
با توجه به گزارش شرکت شاپرک تا اسفندماه ۱۳۹۷، بیش از هفت میلیون و ۳۲۵ هزار دستگاه کارت‌خوان فروشگاهی فعال در کشور وجود داشته که با سهم ۸۹/۰۶ درصدی، بیشترین تعداد تراکنش را با بیش از یک میلیارد و ۹۷۵ هزار تراکنش در بین سایر ابزارهای پذیرش شاپرکی داشته است. در نتیجه یکی از دلایل افزایش مصرف کاغذ حرارتی در شبکه پرداخت، حجم زیاد تراکنش‌های کارت‌خوان‌هاست.

در شرایط فعلی فضا حتی برای حضور استارت آپ های مالی و پرداختی نیز مناسب نیست و نمی توان به اثر مثبت آنها دلخوش بود. آنقدر که این شرکت ها که خود اولین شاکیان انحصارطلبی بودند وادار شدند تا درخواست انحصار در پرداخت های اینترنتی را به تازگی مطرح کنند و این می تواند فاجعه ای و نقطه پایان دراماتیکی بر کورسوی امید فعالیت های نوآورانه در صنعت پرداخت باشد. طبعاً فرد یا افرادی که شجاعت اخذ تصمیمات حیاتی را در شرایط فعلی داشته باشند افتخاری بس بالاتر از داشتن و حفظ پست مدیریتی دولتی در چند جناح مختلف سیاسی را کسب می کنند و جاودان می شوند.