پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
متوقف شده‌ایم، اما شتاب می‌گیریم / گفت‌وگو با احمد سلمانی آرانی درباره فناوری اطلاعات در بانک سپه
بانک سپه در دهه 70 دوره‌ای درخشان را از حیث خدمات فناوری اطلاعات (IT) سپری کرد. اولین بانکی که ریسک راه‌اندازی 12 عابربانک را پذیرفت، بانک سپه بود. اولین‌بار حساب‌های متمرکز جاری تحت عنوان «جاری طلایی» در همان زمان راه‌اندازی شد که نمونه‌ای بارز از حرکت این بانک به سمت بانکداری الکترونیک بود؛ اما بانک سپه به‌واسطه دولتی‌بودنش پیش از هر بانک دیگری در گرداب تحریم‌ها افتاد و ترمز پیشرفت‌هایش در این حوزه کشیده شد
ماهنامه عصر تراکنش / زمانی که به سراغ احمد سلمانی آرانی رفتیم تا با او گفت‌وگو کنیم مدیر امور فناوری اطلاعات بانک سپه بود. او 40 ماه پس از اینکه سکاندار فناوری اطلاعات در بانک سپه بود، چند روز پیش مدیرعامل شرکت رایانه خدمات امید شد؛ شرکتی که به‌منظور ایجاد ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های بیشتر در جهت تأمین نیازهای فناوری اطلاعات و ارتباطات بانک سپه سال 1384 تاسیس شد. از این رو این گفت‌وگو بیشتر به بانک سپه و حضور سلمانی آرانی در کسوت مدیریت انفورماتیک نخستین بانک ایرانی پرداخته است.
احمد سلمانی‌آرانی مانند بانک متبوعش روزهای شلوغی را این روزها از سر می‌گذراند. اگرچه قرار گفت‌وگو را در روزی مشخص مقرر می‌کند، اما اعلام ساعت و مکان دقیقش را به همان روز موکول می‌کند. آخر سر قرعه دیدار ما با او به ساختمان «ایران‌کیش» می‌افتد تا در میان جلسات هیات‌مدیره این شرکت که آرانی هم یکی از اعضاست، گفت‌وگویی درباره سابقه حضورش در مدیریت انفورماتیک نخستین بانک ایرانی و روزگاری که او در این 40 ماه گذرانده است، داشته باشم.
بحث از علل توقف بانک سپه در حوزه‌های بانکداری نوین شروع می‌شود. کاستی‌ها را می‌پذیرد و از علل آنها می‌گوید؛ از اینکه مهم‌ترین این علل تحریم است. تحریمی که به‌واسطه دولتی‌بودن این بانک قبل از همه گریبان‌شان را گرفته است، اما آرانی امیدوار است، مانند نام مرکزی که قرار است از این به بعد بار انفورماتیکی بانک سپه و پنج بانک دیگری که در حال ادغام‌شدن با این بانک هستند را به دوش بکشد.
کشیده‌شدن ترمز
«نخستین بانک ایرانی». همیشه این عبارت را در تبلیغ بانک سپه شنیده‌ایم یا در بنرها و پوسترهای این بانک دیده‌ایم، اما در روزگار ما دیگر نخستین‌بودن کافی نیست، همراه با تحولات بودن، تشخیص نیاز جامعه و ارائه راهکار برای آنها شاید از مهم‌ترین فاکتورهای بانکداری امروز باشد.
بانک سپه از معدود بانک‌های هنوز دولتی ایران است که علاوه بر برنامه‌ریزی برای مشتریان عادی خود باید به‌عنوان یکی از بازوهای اقتصادی دولت، این نهاد را هم همراهی کند. همین است که شاید در نگاهی از بیرون این بانک کاملا دولتی است. احمد سلمانی آرانی نزدیک 40 ماه است که سکاندار بخش فناوری اطلاعات بانک سپه است. با او همین مساله را مطرح کردیم، اینکه برای آنان که از بیرون نگاه می‌کنند، شاید بانک سپه به اندازه بسیاری از بانک‌های دیگر در حوزه فناوری خیلی پیشرو به نظر نرسد.
هم دولت، هم مشتری
بانک سپه یک بانک دولتی و البته با حضور پررنگ دولت بوده که در درجه اول به دستورها و درخواست‌های ذی‌نفعان اصلی خود، یعنی دولت و بانک مرکزی و در درجه دوم به نیاز مشتریان خود می‌پرداخت.
آرانی اما به سابقه پیشرو بودن این بانک اشاره می‌کند و می‌گوید: «بانک سپه در دهه 70 دوره‌ای درخشان را از حیث خدمات فناوری اطلاعات سپری کرد. اولین بانکی که ریسک راه‌اندازی 12 عابربانک را پذیرفت، بانک سپه بود. اولین‌بار حساب‌های متمرکز جاری تحت عنوان «جاری طلایی» در همان زمان راه‌اندازی شد که نمونه‌ای بارز از حرکت ما به سمت بانکداری الکترونیک بود. «سپه چک» یکی از خدمات پیشتاز بود که برای اولین‌بار صورت پذیرفت؛ به گونه‌ای که حتی وقتی بقیه بانک‌ها هم Travel Check یا چک بین‌بانکی صادر می‌کردند به نام «سپه چک بانک فلان» خوانده می‌شد.»
اما بانک سپه به‌واسطه دولتی‌بودنش پیش از هر بانک دیگری در گرداب تحریم‌ها می‌افتد و اولین بانک تحریمی UN، سپه می‌شود. به گفته آرانی از سال 1384 یا 1385 که بانک سپه تحریم شد، خریدها و تامین کلان سخت‌افزار و زیرساخت‌های این بانک با مشکل مواجه شد و در حوزه‌های خرید خارجی نیز به موانعی برخورد کردند که کارهایشان را کند کرد.
دو نقشه برای سامانه جامع بانکداری متمرکز
مدیر سابق امور فناوری اطلاعات بانک سپه مهم‌ترین مانع را نداشتن سامانه بانکداری متمرکز (core banking) یا کربنک می‌داند. او معتقد است که این اتفاق می‌توانست بالغ بر 80 سامانه بانک سپه را با بیشینه‌ای بیش از 90 سال یکپارچه کند.
آرانی در این‌باره می‌گوید: «تمام بانک‌ها یکی دو نسخه آزمون و خطا را پشت سر گذاشتند تا به کربنک نسبتا قابل قبولی رسیدند. ما نیز در نقشه اول، هم به خاطر ضعف‌های پیمانکار و هم خود بانک سپه، موفقیتی نداشتیم. از اواخر دهه 80 تشریفات برگزاری مناقصه و انتخاب پیمانکار آغاز و نهایتا در سال 1391 منتج به نوشتن قرارداد شد. در فاصله 1391 تا اواخر 1395 و 1396 درگیر پیمانکاری بودیم که تجربه ایجاد سامانه‌ای را در مقیاس کوچک داشت و می‌خواست آن را در یکی از بانک‌های بزرگ کشور پیاده کند.
سامانه آنها در قد و قواره پروژه‌های بزرگ نبود و توفیقی نداشتند. بنده هم در سال 1395 به کمک آنها رفتم و تمام تلاش‌ها و نیروهای خود را متمرکز کردم، ولی متاسفانه پیمانکار از پس اهداف مورد نظر برنیامد، بنابراین نقشه دوم را آغاز کردیم. حدود یک سال طول کشید تا استانداردهای کربنک دنیا را مطالعه کردیم و به 300 ویژگی و سنجه رسیدیم. بعد از توقف نقشه یک، یک سال طول کشید تا تشریفات مناقصه نقشه دو طی شد. با تکیه بر «به‌روش‌ها» و درس‌آموخته‌های گرانبهای نقشه اول این بار گام‌های محکم‌تری برداشتیم. برای یک بانک بزرگ که پیشینه طولانی، اطلاعات حجیم و کهن دارد، آماده‌سازی، آموزش، مهاجرت و بهره‌برداری از سامانه کربنک کار بسیار سختی بوده و هست.
خدا را شاکریم که امروزه بسیاری از سختی‌ها را پشت سر گذاشته و مقدمات این کار انجام شده است. ساختار سازمانی حوزه آی‌تی بانک تغییر کرده و ارکان طرح‌های بزرگی را برای آینده فراهم کرده‌ایم. امید داریم تا سال آینده در همین روزها، بانک سپه مجهز به سامانه تمام و کمال کربنک شود». احمد سلمانی آرانی، عمده هزینه‌ها و تمهیدات کربنک را از جنس سخت‌افزاری برمی‌شمارد: «اینکه شبکه شعب را تقویت کنید، کلاینت‌ها را بخرید، سایت را آماده کنید، دیتاسنترها را بهروزرسانی کنید و… همگی مستلزم خریدهایی بودند که در شرایط تحریم امکان‌پذیر نمی‌شد. بانک سپه خدمت‌رسانی به نیروهای مسلح را نیز در دستور کار خود داشت، بنابراین نمی‌توانست با هر پیمانکاری قرارداد ببندد.»
اما آرانی با همه اینها امیدوار است که در اواخر دهه 90 بانک سپه بتواند دو دهه توقف را جبران کند.
چرا نقشه یک ناکام ماند؟
آرانی در پاسخ به این سوال که ناکامی نقشه یک ناشی از ضعف در طرح اولیه یا ضعف پیمانکار بود؟ می‌گوید: «سامانه این پیمانکار قبلا در یک بانک 300شعبه‌ای پیاده شده بود و یقینا آمادگی کار در یک بانک 1800شعبه‌ای را نداشت. پیمانکار از ابتدا نباید این مسئولیت را می‌پذیرفت. قرارداد آن پیمان هم جامع نبود. مدت‌زمان را فقط یک سال پیش‌بینی کرده بودند و نمودار گانت (Gantt Chart) واقعی و تفصیلی هم نداشتند.
بخشی از مشکل هم به این برمی‌گردد که همکاران ما در صف و شعب بانک سپه، انتظارات زیادی را مطرح می‌کردند که باید دسته‌بندی و منظم می‌شد تا در مواجهه با پیمانکار به بلوغ برسیم. این بلوغ، امروز محقق شده، ولی در آن سالیان، مقاومت‌هایی وجود داشت و انتظارات‌مان منسجم و شفاف نبودند. شتاب افزایش تراکنش‌ها و مشتریان نیز مجال تامل در بسیاری از مسائل را نمی‌داد؛ بنابراین کار با تعجیل پیش رفت و به نتیجه مطلوب نرسید.»
یکی از مهم‌ترین نهادهای مالی کشور
بانک سپه با بیش از ۹۰ سال (نزدیک به یک قرن) تجربه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای مالی و اقتصادی کشور با حدود ۱۸۰۰ شعبه توانسته با جذب سرمایه‌های سرگردان جامعه و سوق‌دادن آن به سمت فعالیت‌های مولد اقتصادی در جهت تحقق اهداف اقتصادی کلان کشور مشارکتی موثر و مطلوب داشته باشد.
کارنامه سپه در حوزه بانکداری نوین
از آرانی که تجربه 40 ماه حضور در کسوت مدیریت فناوری اطلاعات بانک سپه را دارد، درباره پیشرفت‌هایی که در سال‌های اخیر این بانک در زمینه بانکداری الکترونیک داشته، سوال می‌کنیم و او در پاسخ می‌گوید: «بانک سپه در سال‌های اخیر با جوان‌گرایی و تکیه بر تخصص نیروهای جوان توانسته نوسازی زیرساخت‌های عملیاتی بانکی خود را آغاز کند. مهم‌ترین این زیرساخت‌ها، سامانه جامع بانکداری متمرکز است که از سال گذشته در دستور کار قرار گرفت و بخش سپرده‌ای آن پیش از پایان سال 1398 و بخش تسهیلات و ارزی آن در سال 1399 به بهره‌برداری کامل خواهد رسید.
بانکداری متمرکز سپه با تکیه بر سامانه‌های تولید داخل و با انجام انواع آزمون‌های عملکردی و کارایی انتخاب شده و با تنظیمات فعلی قادر به برآورده‌سازی حداقل دو برابر نیاز فعلی بانک سپه است و با توجه به معماری قابل توسعه آن ممکن است در آینده نزدیک بانک‌های ادغامی در بانک سپه را نیز تحت پوشش قرار دهد.
شاید برای نخستین‌بار در کشور است که یک بانک بزرگ‌مقیاس، مانند سپه از سامانه‌های نوین غیرمین‌فریمی برای انجام عملیات بانکی استفاده می‌کند و این امر به منزله یک گام بزرگ به سوی نوسازی زیرساخت‌های بانکی در کشور است و تجربه ایجادشده در این بانک می‌تواند در اختیار سایر بانک‌های بزرگ‌مقیاس نیز قرار گیرد.
به موازات این روند، بانک سپه مصمم به ایجاد زیرساخت‌های نوین بانکی از قبیل بانکداری باز و پلتفرم بانکداری همراه کرده که مشتریان بانک و فین‌تک‌ها را قادر می‌سازد تا به تولید و بهره‌برداری خدمات نوین بپردازند. این سامانه‌ها علاوه بر خدمات بانکی، شامل خدمات الکترونیکی، حمل‌ونقل و تجارت الکترونیک نیز هستند که با شیوه‌های مختلف در اختیار فین‌تک‌ها و مشتریان قرار می‌گیرد.»
ریسک‌ها و فیلترها در بانک سپه
فناوری اطلاعات و گره‌خوردنش با نوآوری همراه با ریسک است؛ به مفهوم ریسک در فضای فناوری اطلاعات و پذیرش ریسک فناوری اطلاعات در بانک سپه چگونه نگاه می‌شود؟ آیا دولتی‌بودن قدرت ریسک را از این بانک گرفته است؟
جهش در دهه 70
اقتصاد بانک سپه در دهه ۷۰ جهش بسیار خوبی را در حوزه فناوری داشت و به جهت ضرورت و نیازهای مشتریانش، بانکداری اتوماسیون و پس از آن گام‌های ابتدایی بانکداری الکترونیکی را در دهه ۷۰ برداشت.
آرانی در پاسخ به این سوال می‌گوید: «بانک سپه از گذشته به‌عنوان یک بانک تمیز و در تطبیق حداکثری با رگولاتور و دستگاه‌های نظارتی بوده است و از این رو همواره موضوع ریسک از اهمیت بالایی در این بانک برخوردار بوده است. از سوی دیگر همان‌گونه که اشاره کردید، فناوری اطلاعات چنانچه در لبه نوآوری باشد، همراه با ریسک بالایی خواهد بود و می‌تواند اعتبار بانک را خدشه‌دار کند. به همین جهت بانک سپه فناوری‌های نوین را از فیلترهای متعدد عبور می‌دهد تا ریسک آنها را مدیریت کند.
اولین فیلتر بانک، مرکز نوآوری امید است که وظیفه شناسایی و تجاری‌سازی کسب‌وکارهای نوپا و ایده‌های بانکی را بر عهده دارد. این مرکز با پایش شرکت‌های نوپا، فناوری‌های روز دنیا و حضور در رویدادهای فین‌تک، ایده‌های نو و فناوری‌های نوین بانکی را شناسایی کرده و در محیط‌های آزمایشی و کوچک‌تر مورد آزمون قرار می‌دهد تا علاوه بر شناسایی ریسک‌ها، به مدل‌های کسب‌وکاری مناسب دست یابد. فیلتر بعدی صندوق خطرپذیر امید است که وظیفه مشارکت و سرمایه‌گذاری در ایده‌های بالغ‌تر را دارد و به رشد این کسب‌وکارها کمک می‌کند تا بتوانند در سطوح کلان بانکی و با ریسک مدیریت‌شده از فناوری در راستای کسب‌وکارهای بانک استفاده کنند.
مدیر سابق فناوری اطلاعات بانک سپه درباره آمادگی این بانک برای پذیرش، کنترل و مدیریت ریسک می‌افزاید: «به هر حال ما یک بانک دولتی و تابع مقررات قانون‌گذار و رگولاتور هستیم؛ چه از طرف بانک مرکزی به‌عنوان ناظر، چه مالک و سهام‌دار اصلی‌مان که وزارت محترم اقتصاد و امور دارایی است. بانک سپه فرهنگ و ساختار بسیار ضابطه‌مندی دارد که به ریشه‌های کهن آن برمی‌گردد؛ بنابراین باید پذیرفت که به اندازه برخی از رقبا ریسک‌پذیری ندارد؛ ولی تمام تکالیفی که از سوی رگولاتور، بالادستی‌ها، ذی‌نفعان، دولت و وزارتخانه‌های متعدد مطرح شده را به انجام رسانده است.
پایداری و وفاداری این بانک نسبت به نظام جمهوری اسلامی، بسیاری از فرصت‌های تحول را مصروف انجام تکالیف موجود و مشغولیت‌ها و ماموریت‌های دولتی کرده است. در عین حال این‌طور نیست که هیچ ریسکی نکرده باشد. هر بانکی ریسک‌هایی انجام می‌دهد؛ همان‌طور که در دهه 70 زودتر از سایر رقبا، حتی قوی‌تر از خودمان از حیث رتبه و ریسک‌پذیری، وارد بانکداری الکترونیک شدیم. صدور کارت‌های عابربانک، ریسک بزرگی تلقی می‌شد، اما با توجه به آثار تحریم‌ها، توان انجام بعضی کارها را نداشتیم؛ یا محروم مانده بودیم یا اجازه انجامش را به ما نمی‌دادند.»
نخستین بانک ایرانی
بانک سپه به‌عنوان نخستین بانک ایرانی در ۱۴ اردیبهشت‌ماه ۱۳۰۴ با سرمایه سه میلیون و ۸۸۳ هزار و ۹۵۰ ریال در محلی محدود ـ چند باب مغازه ـ تاسیس شد و در ۲۴ اسفند همان سال اولین شعبه بانک سپه در شهر رشت افتتاح شد.
آرانی به تجربه کشورهای غربی در رابطه با ریسک‌پذیری‌شان اشاره و بیان می‌کند: «پس از بحران مالی 2007 در نظام بانکی غرب، بانک‌های مرکزی دنیا اقدامات سختگیرانه‌تری را نسبت به بانک‌ها در پیش گرفتند که اصول کمیته بازل 2 و 3 خروجی‌های آن بود. در این بحران‌ها، ریسک‌های ناشناخته‌ای در نظام‌های بانکی کشف شد که پیش از آن توجه چندانی به آنها نشده بود و در نهایت سپرده‌گذاران و موسسات مالی بسیاری را متضرر کرد.
از این رو، انواع ریسک مجددا به‌عنوان یک مقوله مهم مورد توجه و پایش رگولاتورها که وظیفه حفاظت از سرمایه‌های سپرده‌گذاران را بر عهده دارند، قرار گرفت و باعث شد سختگیری‌های بیشتری در نظام‌های بانکی ایجاد شود. این نظارت سنگین طبیعتا با نوآوری و تغییر در تضاد است و اجازه نمی‌دهد سرعت استفاده از فناوری در بانک‌ها با سرعت رشد فناوری در سایر صنایع برابری کند.»
برون‌سپاری در برابر تحریم‌ها
اما دستان تحریم از گلوی اقتصاد ایران برداشته نمی‌شود. تجربه دولت ترامپ ثابت کرد که حتی نسبت به رسمی‌ترین قراردادهای بین‌المللی هم نباید خوش‌بین بود. همین تجربه به ما ثابت می‌کند که در هر شرایطی باید برنامه‌ای برای کار ذیل تحریم‌ها داشت.
این دغدغه را با آرانی در میان می‌گذاریم و از او در رابطه با راهبرد بانک سپه برای مواجهه با تحریم‌های فعلی و آتی که در شرایط بی‌ثبات سیاسی دائما محتمل است، می‌پرسیم: «مهم‌ترین راهبرد بانک سپه در حوزه آی‌تی برای مواجهه با محرومیت‌ها، برون‌سپاری خدمات، به‌ویژه برون‌سپاری به شرکت 100 درصدی خودش، «شرکت رایانه خدمات امید» است که از سال‌ها پیش نقش جدی‌تری پیدا کرده است.
همین الان بزرگ‌ترین طرح و راهکارهای جامع بانکی ما که «توسعه بانکداری متمرکز یا core banking» است به «شرکت رایانه خدمات امید» به‌عنوان مجری اختصاصی سپرده شده است. بانکداری دیجیتال، بانکداری باز، بلاکچین، کانال همه‌کاره یا Omni-channel، «سپه بوم» و…. همگی بنا به تشخیص و تصویب اولیای محترم بانک سپه به شرکت 100 درصدی خودش و بعضا هم به سایر پیمانکاران سپرده شده است.
این موضوع نشان‌دهنده حرکت بانک سپه به سمت بانکداری دیجیتال و پایبندی این بانک به اجرای سند بالادستی است که اخیرا شکل گرفته و از طریق «شرکت امید» مشغول نوشتن نقشه راه آن هستیم. ورود به مرحله عملیاتی «طرح ادغام» و استفاده از ظرفیت سایر بانک‌های ادغامی در قالب «هلدینگ فناوری اطلاعات» بسیاری از کاستی‌ها را رفع می‌کند.
من اعتقاد کامل دارم که از طریق هم‌افزایی با سایر بانک‌ها، در آینده نه‌چندان دور، در کنار تکمیل بانکداری الکترونیک، به سمت بانکداری دیجیتال و نیل به best practiceهای موجود برویم، به گونه‌ای که هم رضایت ذی‌نفعان و هم مشتریان را جلب کنیم».
رایانه خدمات امید
شرکت رایانه خدمات امید متعلق به بانک سپه که تا پیش از این عمدتا در حوزه‌های تولید نرم‌افزارهای بانکداری، دستگاه‌های خودپرداز و پشتیبانی نرم‌افزاری و سخت‌افزاری شعب فعالیت داشت، در مسیر سیاست‌گذاری و رویکرد جدید مدیریتی در بانک سپه تلاش خواهد کرد از طریق سازمان‌دهی شرکت‌های تخصصی و مستقل و یکپارچه از جمله در حوزه توسعه نظام پرداخت الکترونیک و راه‌اندازی مرکز نوآوری فناوری‌های مالی، قلمرو کارآفرینی‌های نوین در نظام بانکی را شتاب بخشد.
آرانی با تاکید بر نیاز کلان نظام بانکی به بانکداری دیجیتال یادآوری می‌کند: «تمام علما و صاحب‌نظران بانکداری جهان قائلند که تا سال 2025 به سمت عبور از شعبه‌داری و ورود به بانکداری دیجیتال به معنای واقعی می‌رویم. با تحقق کربنک در بانک سپه و فاز اول ادغام، افق بسیار روشنی را برای سال آینده و سالیان بعد می‌بینیم.
مسیر حرکت ما را هیات‌مدیره محترم بانک انتخاب کرده و با تشکیل «هلدینگ فناوری اطلاعات» بسیاری از خدمات از طریق برون‌سپاری به شرکت‌های فناوری بانک‌های ادغامی از جمله شرکت توسعه فناوری اطلاعات بانک حکمت، شرکت سایان‌کارت بانک قوامین، شرکت فناوران اطلاعات و شرکت سامانه الکترونیک بانک انصار و به‌خصوص به مجری اختصاصی طرح‌های بانکداری دیجیتال که شرکت رایانه خدمات امید است، تحقق می‌یابد.»
در انتظار بلوغ بلاکچین
هنوز در جامعه ما موضوع بلاکچین بیشتر به بحث رمزارزها و بیت‌کوین می‌پردازد، اما با استفاده از بلاکچین می‌توان سرویس‌هایی را در بخش امنیت، مبارزه با پولشویی، یا سرویس‌های ویژه مالی ایجاد کرد که کاربردهای بیشتری دارد یا تا حدی برای عبور از تحریم‌ها از آن استفاده کرد.
از آرانی درباره نگاه بانک سپه به بلاکچین می‌پرسیم؛ او معتقد است؛ «فناوری بلاکچین قطعا یک فناوری انقلابی در صنعت مالی و پرداخت است که آینده استفاده از سامانه‌های بانکی را نیز تغییر خواهد داد. اما فناوری به‌تنهایی نمی‌تواند پاسخگوی نیاز مشتریان باشد و نیازمند قانون‌گذاری، فرهنگ‌سازی، تغییرات زیرساختی و سامانه‌های کاربردی مقرون‌به‌صرفه است.
فناوری بلاکچین در بانک سپه در حال پایش توسط متخصصان است و پروژه‌های تحقیقاتی در این خصوص در دست انجام است تا به محض ورود این فناوری به مراحل بلوغ قانونی و قضایی، بتوان از مزایای آن بهره‌مند شد. اعتقاد بانک سپه بر آن است که مشتریان ارزنده خود را با ریسک‌های ناشناخته فناوری‌های نوین مواجه نسازد و از فناوری در راستای جلب اعتماد مشتریان و در زمانی که صرفه اقتصادی فناوری به اثبات برسد، بهره گیرد تا با افزایش قیمت تمام‌شده پول، هزینه‌های اضافی به ذی‌نفعان و مشتریان وارد نسازد.»
تلاش برای سامانه جامع بانکداری
به‌دلیل تحریم‌های آمریکا و سازمان ملل، بانک‌های کشور در خصوص سامانه جامع بانکداری متمرکز از ابزارها و خدمات به‌روز دنیا فاصله گرفتند و حرکت به سمت یک سامانه یکپارچه به‌کندی انجام شد. این موضوع، در برنامه پنجم توسعه و سندهای بالادستی بانک مرکزی و وزارت اقتصاد به بانک‌ها ابلاغ شد و بانک سپه نیز از دهه ۸۰ رسیدن به یک سامانه یکپارچه بانکداری را شروع کرد.
احمد سلمانی‌آرانی درباره نقش بلاکچین در کنار زدن موانع و تحریم‌ها، به‌خصوص در شرایطی که دولت به‌عنوان ذی‌نفع اصلی بانک سپه تحت تحریم قرار گرفته، می‌گوید: «درباره بلاکچین، رگولاتور باید تعیین تکلیف کند. ما مطالعات و گفت‌وگوهایی را در این‌باره شروع کرده‌ایم. گفت‌وگوها و مشارکت‌هایی نیز با بانک مرکزی داشته‌ایم، ولی منتظر رگولاتور هستیم.
بلاکچین یک رویکرد بسیار عظیم است که انقلاب چهارم صنعتی تلقی می‌شود و ورودمان به آن حوزه اجتناب‌ناپذیر خواهد بود، اما باید ورودمان با مجوزهای حاکمیتی باشد. برداشتن موانع تحریم از این طریق نیز یکی از سناریوهای ماست؛ ولی می‌دانید که بلاکچین در سطح جهان نیز بیم و امیدهایی را در پی دارد. بعضی دولت‌های دنیا به این فناوری با بیم و امید نگاه می‌کنند، بنابراین منتظریم که به بلوغ برسد. ما و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط نیز برای حفظ خود در بازارهای آینده نیازمند بلوغ در این حوزه با همکاری و هماهنگی یکدیگر هستیم.»
انتظار برای بلوغ بلاکچین و تکمیل هماهنگی‌ها و ضوابط رگولاتوری رویکردی محافظه‌کارانه به نظر می‌رسد که شاید باعث توقف بانک سپه شود. سلمانی آرانی بر این نکته صحه می‌گذارد، اما به دولتی‌بودن بانک سپه اشاره می‌کند و یادآور می‌شود: «ما، اول و آخر، بانکی دولتی هستیم و دولتی‌بودن، به معنای فرصت‌های زیاد در کنار چارچوب‌های محدودکننده است که نمی‌توانیم فراتر از آنها برویم. در حال حاضر فقط اقدامات غیرمستقیم انجام می‌دهیم و منتظر دستگاه‌های بالادستی می‌مانیم.
چنین نیست که درگیری ذهنی و مطالعاتی در این رابطه نداشته باشیم. فناوری بلاکچین فقط برای دور زدن تحریم نیست، بلکه در بسیاری از دیگر جنبه‌های کسب‌وکار و امور مالی و بانکی نیز می‌تواند کاربرد داشته باشد. ما به‌عنوان یک بانک دولتی ترجیحا علاقه‌مندیم همیشه شاگرد اول و گوش به فرمان باشیم، بنابراین برای ورود به عرصه بلاکچین مترصد اعلام چارچوب‌ها و قواعد از سوی رگولاتور هستیم.»
افق‌های تازه از پس دو پروژه سخت
هیچ بعید نیست که در آینده‌ای که خیلی هم دور نیست، تمام عملیات‌های بانکی، پرداخت، خرید و… با یک سوپراپ (SuperApp) انجام شود. بانک‌ها اگر برنامه‌ای هم در این زمینه نداشته باشند، به هر روی نمی‌توانند نسبت به این اتفاق بی‌تفاوت باشند.
با آرانی مساله سوپراپ‌ها و نگاه بانک سپه را در میان گذاشتیم؛ او در رابطه با شکل‌گیری سوپراپ‌هایی که جایگزین تمام خدمات حضوری آینده می‌شوند، می‌گوید: «ما نیز برنامه‌ها و مصوباتی در همین رابطه داشته‌ایم. در سال گذشته، هیات‌مدیره بانک سپه، شرکت اختصاصی خودش، «رایانه خدمات امید» را مکلف کرده که در زمینه بانکداری باز، کانال‌های همه‌کاره و بسترهای سپه‌بوم و سپه‌پی، مسیر را هموار کند.
می‌دانید که استفاده از پلتفرم کانال‌های همه‌کاره و بانکداری باز مسیر بسیاری از خدمات را باز می‌کند. مطالعات این کار در «مرکز نوآوری شرکت رایانه خدمات امید» به اتمام رسیده است. حوزه‌های کسب‌وکار و آی‌تی بانک در حال همکاری‌های حرفه‌ای هستند که احتمالا با استفاده از ظرفیت‌های سایر بانک‌ها پس از ادغام، در آینده نزدیک چنین قابلیت‌هایی را در بانک سپه به وجود می‌آورد.»
او در رابطه با امکان رقابت بانک سپه با سایر رقبایی که طی پنج سال گذشته، در زمینه ایجاد سوپراپ قوی‌تر و جدی‌تر ظاهر شده‌اند، اضافه می‌کند: «مطالعات و امکان‌سنجی ما، در شرایطی که می‌دانیم به‌زودی بیش از 18 درصد از سهم بازار را کسب می‌کنیم، اجتناب‌ناپذیر است. تا قبل از ادغام نزدیک به شش درصد بودیم و اکنون به سه برابر ظرفیت پیشین می‌رسیم.
وقتی سهم کیک ما از بازار و مشتریان سه‌برابر شود، قطعا با هم‌افزایی سایر بانک‌های ادغام‌شونده درخشش خوبی خواهیم داشت، اما هنوز خروجی بارز و مشخصی نداشته‌ایم. آخرین مراحل مطالعاتی {راجع به راهکارهای نوین بانکی} در حال تکمیل است. اکنون به ما اختیار داده‌اند که غیر از «امید» با سایر شرکت‌ها نیز تفاهم‌نامه‌هایی را منعقد کنیم.
این شرکت‌ها می‌توانند شامل استارت‌آپ‌ها و فین‌تک‌ها باشند. چشمانداز ورود ما به این حوزه‌ها در سال آینده وجود دارد. اگر امسال دو طرح بزرگ خود را که کربنک و ادغام هستند، به عرصه عمل برسانیم و فازهای سخت‌شان را پشت سر بگذاریم، در سال آینده افق‌های تازهای را پیش روی خود می‌بینیم.»
رفتن به‌ضرورت
در حال حاضر بیش از ۹۷ درصد حساب‌های بانک سپه متمرکز هستند؛ در واقع می‌توان گفت که این بانک به‌نوعی یک سامانه داخلی داشته، اما رفتن بانک سپه به سمت یک سامانه جامع بانکداری به‌ضرورت دسترسی کارشناسان و مدیران ستادی بانک به گزارش‌گیری و گزارش‌هایی است که به تصمیم‌های کلان مدیریتی منجر می‌شود.
آرانی در ادامه همین بحث و در رابطه با دغدغه از دست رفتن مشتریانی که در بانک سپه حساب دارند، ولی خدمات الکترونیک خود را از سایر اپلیکیشن‌های موجود می‌گیرند، اذعان می‌دارد: «فناوری اطلاعات شبیه یک موجود زنده است که با سرعت چشم‌گیری رشد می‌کند و دائما پویا و در حال تحول است.
مرتبا سرویس‌های جدید و نیازهای تازهای مطرح می‌شوند. با شما موافقم که دوره انتخاب مشتری از طریق بانک‌ها به اتمام رسیده؛ امروزه مشتریان هستند که بانک را انتخاب می‌کنند؛ ولی ما هم دست روی دست نگذاشته‌ایم. بانک سپه در دو سال گذشته به سمت تامین زیرساخت‌های آی‌تی به شکلی جدی‌تر رفته است. سایت‌ها، سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای بانکی نیز در حال مهیا شدن برای تعامل با سایر بانک‌ها و کسب سهم بیشتر از بازار می‌روند.
رایزنی‌ها و تعاملات فنی هم بیشتر شده‌اند. نتایج و دستاوردهای قطعی بانک سپه را از حالا نمی‌توانم اعلام کنم، ولی اطمینان می‌دهم که در سال آینده خبرهای خوبی را از حیث ارائه اپلیکیشن‌های تازه خواهیم داشت.»
بانک سپه و پلتفرم‌ها
گفته می‌شود در آینده پلتفرم‌ها در بسیاری از حوزه‌ها حرف اول را می‌زنند، اما بانک سپه با حجم وظایفی که از جانب دولت برای او تعریف شده و پروژه‌های ملی که دارد، آیا مجالی برای اندیشه و برنامه‌ریزی در این‌باره دارد؟
آرانی در این‌باره می‌گوید: «بانک سپه نیز به آینده پلتفرم‌ها اعتقاد راسخ دارد و پیش‌نیاز کسب‌وکارهای مبتنی بر پلتفرم را در یکپارچه‌سازی می‌داند. با توجه به قدمت 95ساله و حجم داده‌های انباشته‌شده در این بانک، نخستین قدم در راه ایجاد پلتفرم‌ها، استقرار سامانه بانکداری متمرکز بانک است که در سال جاری رقم خواهد خورد.
از این طریق، بانک قادر است خدمات خود را به‌صورت یکپارچه و بر پایه فناوری‌های نوین در محیط‌های پلتفرمی ارائه کند. به موازات این اقدامات، بانک سپه علاوه بر حضور در بسترهای بانکداری باز متداول کشور، در میانه راه ایجاد پلتفرم اختصاصی بانکداری باز و پلتفرم موبایلی سپه‌پی است که بستر اصلی مشارکت با فین‌تک‌ها و تجمیع خدمات مشتریان است.»
در ادامه از آرانی درباره نقش حمایتی بانک سپه از ایده‌ها، استارت‌آپ‌ها و فین‌تک‌ها می‌پرسیم؛ «امروزه بازیگران جدیدی در قالب استارت‌آپ‌ها و فین‌تک‌ها وارد نظام بانکی شده‌اند که پرانرژی، خلاق، جوان و جویای نام هستند و می‌خواهند سریع به اهداف‌شان برسند. کار ما و رویکرد آینده نظام بانکی نیز همین است که داشته‌های خود را با آنها به اشتراک بگذارد تا به خدمات نوینی برسد که سهولت و رفاه نسبی را برای مخاطبان، توام با حکمرانی خوب در نظام‌های اقتصادی فراهم کند».
بازی برد ـ برد
نتیجه برد ـ برد زمانی حاصل می‌شود که هر یک از طرفین بازی احساس کنند که آنها بازی را برده‌اند. به‌دلیل اینکه هر دو طرف بازی از چنین نتیجه‌ای نفع می‌برند، هر دو طرف این نتیجه را خواهند پذیرفت.
در رابطه با پشتیبانی از پروژه‌های خلاق و استارت‌آپ‌ها، آرانی بیان می‌کند: «وقتی ادغام تحقق یابد، یعنی دایره مشتریان ما گسترده‌تر می‌شود و نسل‌های جدید و جوان به محیط بانک سپه قدم می‌گذارند. ظرفیت پنج بانک ادغام‌شونده و کارهای مطالعاتی، مقدماتی و زیربنایی که در بانک سپه اتفاق افتاده‌اند، باعث می‌شود در مجموعه «هلدینگ فناوری اطلاعات بانک سپه» از بسیاری از فرصت‌ها استفاده کنیم.
طبیعی است که هر مشکلی در سطح سایر موسسات دولتی از جمله بانک‌های دولتی وجود داشته باشد، ما نیز آن را تجربه می‌کنیم، ولی شریک استراتژیک و ولی‌نعمت‌های ما مشتریان‌مان هستند. برای جلب رضایت مشتری، اقدامات اساسی و تحولی، از جمله همکاری با استارت‌آپ‌ها اجتناب‌ناپذیر است.»
می‌دانید که سند بالادستی تحول دیجیتال یا دولت دیجیتال یا دولت هوشمند، از سال گذشته به بانک‌ها ابلاغ شده و اکنون در حال نوشتن نقشه راه آن هستیم. این ابتکار از بالا به پایین شکل گرفت، ولی از لایه پایین نیز در سطوح خرد در حال انجام بود. وقتی از «تحول» صحبت می‌کنیم، می‌دانیم که تحول فقط به حوزه آی‌تی برنمی‌گردد؛ بلکه تمام حوزه‌های کسب‌وکار از جمله منابع انسانی و توانمندسازی و آموزش کارکنان را دربر می‌گیرد.
فرایندها و رویه‌ها به سمت بلوغ می‌روند تا به‌روز و منطبق با نیازهای مشتریان شوند. تحول دیجیتال، نه‌تنها در حوزه امنیتی، بلکه در ساختارهای سازمانی، مسائل حقوقی، امور نظارتی و مسائل اعتباری نیز اتفاق می‌افتند. تحول نظام بانکی در گرو تحول دیجیتال و تحول دیجیتال در گرو بهره‌برداری از فناوری‌های به‌روز با نقش‌آفرینی بازیگران جدید مثل فین‌تک‌ها و استارت‌آپ‌ها خواهد بود.»
اولین چک‌بانک در بانک سپه
بانک‌چک با هدف تسهیل مبادلات در ایران از سال ۱۳۶۸ و برای نخستین‌بار توسط بانک سپه با عنوان «سپه‌چک» منتشر شد و با توجه به فقدان اسکناس‌های درشت، از سال ۱۳۷۵ برخی بانک‌ها به انتشار ایران‌چک در کنار بانک‌چک روی آوردند که به محض ارائه به شعبه پذیرنده، پشت‌نویسی و باطل می‌شد.
نقش مشورتی بانک‌ها در عصر جدید بانکداری
تاکنون مردم به‌صورت سنتی پول خود را در بانک می‌گذاشتند تا بانک سرمایه‌گذاری کند و سودش را با ایشان شریک شود. اکنون در بانکداری کشورهای پیشرفته، بحث ولث‌تک مطرح شده و بانک به مشتریان خودش، فارغ از اینکه پول بدهند یا ندهند، مشاوره سرمایه‌گذاری ارائه می‌دهد. همچنین ربات‌های مشاور و اپلیکیشن‌های فراوانی وجود دارد که بازار را تحلیل می‌کنند و به افراد پیشنهادهایی برای سرمایه‌گذاری بهینه ارائه می‌دهند. از آرانی درباره رویکرد بانک سپه به این تحولات بانکی و استفاده از ابزارهای نوین در سرمایه‌گذاری و مشاوره اقتصادی می‌پرسیم.
آرانی توضیح می‌دهد: «حتما یادتان هست که «برت کینگ» در کتاب خود نوشت: «در آینده، ما بانکداری خواهیم داشت، ولی {شعبه} بانک نخواهیم داشت» و عده‌ای این فرضیه را غلط می‌دانستند، چون نظام بانکی، نقش مشاوره‌ای نیز ایفا می‌کرد. گاهی مشتری می‌خواهد فقط مشورت بگیرد و به نظام بانکی وکالت بدهد. این پدیده، جدید نیست؛ هرچند تغییر شکل داده است.
بانکدار با توجه به دیتا و اطلاعات ارزشمندی که دارد، می‌تواند نقش مشاور را نیز ایفا کند. ما تجارب ارزشمندی از تعامل با صنایع و صنوف مختلف داریم. یک بانکدار بعد از مدتی سروکار داشتن با طرح‌های اقتصادی و فنی متعدد، به یک مشاور ارزشمند و یک خبره اقتصادی تبدیل می‌شود. یکی از دلایل اساسی که در فلسفه وجود بانک‌ها هست، همین ارائه مشورت است که امروز جنبه فناورانه پیدا کرده است!
در گذشته، درصد بالایی از مردم قابلیت کسب اطلاعات گسترده نداشتند، ولی امروز مشتریان ما یک گام جلوتر از خودمان پیش می‌روند و دنبال رابطه برد ـ برد هستند. آنها قادرند بخشی از کارهای چشمی، یدی و بانکی را از طریق درگاه‌های الکترونیک انجام دهند، پس ضرورتی ندارد که تعامل فیزیکی داشته باشند.
آنها می‌توانند اطلاعات ارزشمند نظام بانکی را برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای جدید استفاده کنند. در واقع با تحولات جدیدی که در سبک زندگی امروزی اتفاق افتاده، مشتریان می‌توانند نظام بانکی را به خانه و شغل خود بکشانند. در گذشته، بزرگ‌ترین رسالت نظام بانکی، تامین مالی به‌شمار می‌رفت، ولی امروز این‌طور نیست. نظر کارشناسی و مشورت‌هایی که به مشتریان ارائه می‌شود، آینده بانکداری را رقم می‌زند.»
فعالیت‌های بین‌المللی
بانک سپه در عرصه بین‌المللی نیز با ایجاد واحدهای بانکی در کشورهایی چون آلمان، ایتالیا و فرانسه و همچنین بانک بین‌المللی سپه انگلستان، در ارائه خدمات بانکی از جایگاه ارزنده‌ای برخوردار است. از فعالیت‌های مهم بانک سپه در عرصه بین‌المللی می‌توان به خدماتی از قبیل افتتاح انواع حساب‌های سپرده، انجام امور حوالجات ارزی، گشایش اعتبار اسنادی، ابلاغ اعتبارات اسنادی، پوشش اعتبارات اسنادی، تایید اعتبارات اسنادی، صدور ضمانت‌نامه ارزی و… اشاره کرد.
مسئولیت اجتماعی
بحث شعبه که شد با آقای آرانی از تجربه‌ای شخصی گفتم. از حضور در یکی از مناطق بلوچستان با جمعیتی بالغ بر 150 هزار نفر که حتی یک بانک هم وجود ندارد و مردم برای رسیدن به بانک باید 90 کیلومتر جاده‌ای خطرناک را طی کنند.
این در حالی است که در کوچه‌پس‌کوچه‌های محله‌های بالای شهر تهران هم ده‌ها شعبه وجود دارد. پرواضح است که بانک‌های خصوصی کاری را که فقط هزینه صرف برای آنها داشته باشد، انجام نمی‌دهند و این بار را بانک‌های دولتی باید بر دوش بکشند.
آرانی در این‌باره می‌گوید: «نظام بانکی کشور، به‌ویژه بانک‌های دولتی باید شبکه مویرگی داشته باشند. با شما موافقم که پراکندگی شعب در سطح کشور طبیعی و درست نیست. شاید همین ادغام نیز کمک کند در بعضی جاها که شعبه نداشتیم، شعب جدیدی بسازیم.» گفتنی است که بانک سپه از سال 1386 به بعد به جهت ورود رقبا مجبور به منع توسعه شعب شده است، اما احتمالا وضعیت مناطق محروم نسبت به این قانون متفاوت است.
مدیر سابق فناوری اطلاعات بانک سپه در ادامه این بحث می‌گوید: «کل فعالیت‌های بانک‌ها به دو دسته «خدمات» و «تسهیلات» تقسیم می‌شود. تسهیلات یعنی اینکه مشتری وام بگیرد و سود بپردازد، یا پول بگذارد و سود بگیرد. بخش خدمات شامل مراجعه ارباب‌رجوع می‌شود. بانک‌ها عایدات چندانی از حوزه خدمات ندارند.
کسب‌وکار بانکداری مربوط به بخش تسهیلات است؛ مثلا اینکه ضمانت‌نامه، وام ریالی و وام ارزی بدهد. به همین دلیل در مناطقی که به خدمات بیش از تسهیلات نیازی نداشته باشند، تمایل به تاسیس شعبه بانکی وجود ندارد، اما درست است، برای این مناطق باید فکری کرد.»
برت کینگ
برت کینگ را اغلب با پادکست‌های هفتگی‌اش با نام «برکینگ بنکز» می‌شناسند که با موضوع فناوری‌های مالی با شخصیت‌های مختلف فعال در این صنعت گفت‌وگو می‌کند. او چند سال پیش سفری هم به ایران داشت تا در سالن همایش‌های برج میلاد برای شرکت‌کنندگان در همایش بانکداری الکترونیک صحبت کند. همچنین کتاب‌های «بانک ۳.۰» و «گسست بانک‌ها»ی او در ایران توسط شبکه راه پرداخت به فارسی منتشر شده‌اند.
امید به مرکز امید
امروزه توسعه راهبرد بانکداری باز و تعامل با شرکت‌های نوپا (فین‌تک‌ها) و ارائه محصولات و خدمات جدید بر بستر فناوری‌های سیار به‌عنوان یک راهبرد کلیدی جهت ارائه خدمات به مشتریان مطرح است. از مدیر سابق فناوری اطلاعات بانک سپه درباره محصولاتی که قرار است در آینده در بخش بانکداری الکترونیک توسط بانک سپه عرضه شود، می‌پرسیم و همچنین ویژگی‌هایی که این محصولات دارند. او به سپه‌بوم و سپه‌پی اشاره می‌کند.
سپه‌بوم: با طراحی و پیاده‌سازی پلتفرم اختصاصی بانک سپه تحت عنوان «سپه‌بوم» امکان حضور در بازار و انتفاع از این بخش برای بانک سپه فراهم می‌شود که با توجه به ادغام بانک‌های نیروهای مسلح از نظر راهبردی مفید بوده و برای بانک مزیت رقابتی ایجاد می‌کند.
سپه‌پی: «سپه‌پی» اپلیکیشنی است که تمامی خدمات پرداخت و بانکی را در خود جای داده و این ویژگی به‌عنوان مزیت منحصربه‌فرد این نرم‌افزار دیده شده است.
او در ادامه معرفی این محصولات بیان می‌کند: «مدل پیشنهادی با توجه به مدل‌ها و نمونه‌های مشابه در بازار دارای قابلیت‌ها و امکانات بیشتری مبتنی بر فناوری‌ها و استانداردهای جدید است. مدل پیشنهادی بر اساس مطالعات و امکان‌سنجی روی مدل‌های موفق و پیشرو در فضای کسب‌وکار بانکی همراه دنیا طراحی شده است.
بر این اساس مدل پیشنهادی با رویکردی جامع نسبت به ارائه یک پلتفرم جهت ارائه خدمات یکپارچه به مشتریان در کلیه نقاط تماس مشتری با بانک طراحی شده است که نسبت به نمونه‌های مشابه در بازار از جامعیت و یکپارچگی بیشتری برخوردار است.»
تعریف کانال همه‌کاره
کانال همه‌کاره بسیار بیشتر از تنها ارائه راه‌های متعدد (یا کانال‌های چندگانه) برای تراکنش‌های مشتریان است. این در مورد یک تعامل یکپارچه و سازگار از طریق کانال‌های چندگانه بین مشتریان و موسسات مالی و بانکی سرویس‌دهنده به آنهاست. در حالی که کانال‌های چندگانه روی تراکنش تمرکز دارند، کانال‌های همه‌کاره روی تعامل تمرکز دارند. اکونومیست می‌گوید: «کانال‌های همه‌کاره به‌عنوان یک راهبرد به مشتریان اجازه می‌دهد از طریق گوشی تلفن همراه، تبلت و لپ‌تاپ خرید کنند؛ حتی اگر یک فروشنده اختصاصی با ذهنی بدون وقفه و شهودی بی‌نظیر در مورد ترجیحات شما در فروشگاه وجود داشته باشد.»
آرانی همچنین معتقد است که با راه‌اندازی سامانه جامع بانکی امید، استفاده از خدمات بانکی مبتنی بر اینترنت و تمرکز بر کانال‌های مبتنی بر اینترنت افزایش پیدا کرده و خدمات با رویکرد جدید و اصلاح‌شده به مشتریان ارائه خواهد شد. استفاده از سامانه‌های متمرکز راهکار جامع بانکی امید به ترویج بانکداری الکترونیک در بانک سپه کمک شایانی خواهد کرد.
در نهایت از چشمانداز بانک سپه در حوزه بانکداری الکترونیک می‌پرسیم، به‌خصوص چشماندازی که در پس ادغام است.
احمد سلمانی آرانی در این‌باره می‌گوید: «با خلق ارزش تجاری پایدار از طریق تجاری‌سازی و مشارکت در تجاری‌سازی ایده‌های مرتبط با محصولات و خدمات بانکی و پرداخت با اتکا به تیم‌های کاری نوپا و صاحبان ایده، مرکز نوآوری شرکت رایانه خدمات امید افتتاح شده است که در آنجا با عنایت به افزایش نقش‌آفرینی در ارائه خدمات بانکداری الکترونیک و ایجاد سبد محصولات و خدمات منسجم اقدام به توسعه بهنگام محصولات و خدمات مطابق نیاز مشتریان بانک سپه در دستور کار قرار گرفته است. در همین راستا با ادغام بانک‌های نیروهای مسلح ظرفیت نقش‌آفرینی در این حوزه افزایش پیدا کرده است.»
نویسنده: علی ورامینی