تهدید بزرگ بازار بزرگ

ماهنامه عصر تراکنش / ساختن املاک و تبدیل پول به مستغلات یکی از راه‌های حفظ سرمایه در شرایط بی‌ثبات اقتصادی است. به نظر می‌رسد بسیاری از مال‌هایی که در ایران ساخته می‌شوند و توجیه اقتصادی ندارند، به همین قصد و منظور است.

نام بازار بزرگ ایران یا ایران‌مال چند ماهی است به گوش مردم تهران و البته ایران زیاد می‌رسد. مجتمعی که به‌عنوان یکی از پنج مال بزرگ دنیا و یکی از لوکس‌ترین مال‌های خاورمیانه معرفی می‌شود، قرار است بزرگ‌ترین بازار بزرگ ایران باشد. 700 واحد تجاری در زیرمجموعه‌های هایپراستار، جواهرات و زیورآلات، کفش و محصولات چرمی، لوازم خانگی و الکترونیکی، دکوراسیون، زیبایی و بهداشتی و پوشاک و البسه ورزشی در طبقات مختلف و به‌صورت تفکیک‌شده فعال خواهند بود.

«بزرگ‌ترین مال خاورمیانه» به مساحتی حدود 300 هزار متر مربع با 25 درصد کاربرد تجاری عنوان می‌شود، در حالی که در دنیای مدرن تجارت الکترونیک، مساحت چندان جایگاهی ندارد و این سؤال مطرح می‌شود که چگونه در عصر نوین با صرف هزینه هزاران میلیارد تومانی برای ایجاد بازار بزرگ رقابت انجام می‌شود. آیا با توجه به عناوین بزرگی که به آن می‌دهند، می‌تواند جایگاهی داشته باشد؟

«ایران‌مال» یک شرکت سهامی عام و متعلق به بانک آینده است. ایده اولیه آن توسط علی انصاری فعال تجاری ارائه شده است. او در اقتصاد ایران با ایده‌هایی چون بازار موبایل و مبل شناخته می‌شود؛ بازارهایی که تاکنون ناموفق نبوده و توانسته‌اند خود را تثبیت کنند. این در حالی است که ساخت بزرگ‌ترین بازار ایران در شرایط توسعه تجارت الکترونیک و شکل‌گیری استارت‌آپ‌ها چندان جای مقایسه‌ای را با ایده‌های قبلی نمی‌گذارد. صرف هزینه بیش از 20 هزار میلیارد تومان، توجیه اقتصادی ساخت چنین مجموعه‌ای را با علامت سؤال همراه می‌کند. هرچند بانک آینده به‌عنوان سرمایه‌گذار اصلی این مال مطرح است، اما به نظر نمی‌رسد این سرمایه‌گذاری نیز با توجیه سوددهی انجام شده باشد.

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]سرمایه‌گذاری برای حفظ سرمایه

کارشناسان بر این باورند که سرمایه‌گذاری برای ساخت ایران‌مال برای حفظ سرمایه بوده تا محلی برای بازگشت سود و درآمدهای جدید.[/mks_pullquote]

…

استراتژی رقابت در یک بازار بزرگ و خرید آنلاین

تجارت الکترونیک در ایران نیز مانند همه جای دنیا ضریب فزاینده‌ای دارد، بنابراین در عصر نوین به نظر می‌رسد می‌تواند تهدید جدی برای سرمایه‌گذاران مال‌ها باشد. در عصر فناوری امروز بسیاری از برندها دارای فروش اینترنتی بسیار قوی هستند و مشتریان هر روز بیشتر و بیشتر به سمت خریدهای اینترنتی از جمله لباس، غذا، لوازم الکترونیک و سایرکالاها رو می‌آورند.

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]

 تفریح در کنار خرید

تفریح، فضای بازدید، سینما و تئاتر فرصت خرید از ایران مال را ایجاد می‌کند؛ درحالی که خرید آنلاین با وجود فرصت صرفه‌جویی در زمان این امکان را ندارد.

[/mks_pullquote]

برخی این گزینه را برای استفاده از انتخاب‌های متنوع‌تر استفاده می‌کنند و برخی دیگر از ابزار اینترنت برای هزینه و صرف زمان کمتر بهره می‌برند؛ اما نقطه‌ضعف خرید اینترنتی در این است که مشتری نمی‌تواند تجربه قابل لمسی از محصول انتخابی داشته باشد. برخی مشتریان ترجیح می‌دهند که به مراکز خرید مراجعه کنند تا بتوانند تجربه قابل لمسی از خرید داشته باشند، اما واقعیت آن است که فاصله بین مال‌های بزرگ با فروشگاه‌های آنلاین به‌سرعت در حال محو شدن است.

علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی ایران، شتاب نفوذ هایتک‌ها، اپلیکیشن‌ها، آنلاین‌مارکت‌ها و دیجیتال‌مارکت‌ها را تهدید جدی برای این قبیل مال‌ها می‌داند، اما معتقد است که «این تهدید در آینده جدی‌تر خواهد شد و تهدید آتی این مال‌ها نیز محسوب می‌شوند.»

در همین حال عباس آرگون، دیگر عضو اتاق بازرگانی ایران نیز می‌گوید: «برای پاسخ به این سؤال که آیا این مال‌ها می‌توانند در رقابت با فروشگاه‌های اینترنتی موفق باشند، باید مطالعات بازاری دقیق صورت بگیرد؛ اینکه باید بررسی شود که اگر مال از لحاظ محلی تنها برای تجارت باشد، با هزینه چند میلیارد تومانی ماهانه چقدر باید درآمد داشته باشند که ارزش آن پول بتواند به‌عنوان عایدی محسوب شود.»

در سال 2017 حدود 1.66 میلیارد نفر در سراسر جهان به‌طور آنلاین محصولات خود را خریداری کردند. تقریباً 79 درصد از مشتریان در ایالات متحده محصولات خود را آنلاین خرید کردند. یکی از چیزهایی که خرده‌فروشی‌های آنلاین را جذاب می‌کند، تنوع و قدرت انتخاب آسان است. مشتریان می‌توانند از چندین وب‌سایت بازدید کنند و صدها مارک را تنها با چند کلیک مقایسه کنند.

علاوه بر این با صرفه‌جویی در وقت خود می‌توانند بسیاری از این کارها را در خانه انجام دهند. در حالی که فروشگاه‌ها هرچند بزرگ باشند، اما در نهایت فضای محدودی دارند. علاوه بر این بسیاری از برندها اکنون در حال حذف فروش فیزیکی خود هستند و شاید یک برند در محلی که می‌خواهید، حضور فیزیکی نداشته باشد. همچنین اینترنت به این برندها اجازه می‌دهد که طیف وسیع و گسترده‌ای از محصولات را نمایش دهند و هزینه‌ها را نیز پایین نگه دارند، بنابراین طولی نخواهد کشید که همه درگیر خریدهای آنلاین شوند و حتی خرده‌فروشی اینترنتی به‌مراتب سودآورتر از داشتن یک مغازه در دل یک فروشگاه یا مال بزرگ باشد.

.

چرا ایران مال ساخته شد؟

بر همین اساس، اگر ما فرض را بر این بگیریم که سازندگان و سرمایه‌گذاران این مال‌ها مانند ایران‌مال با پیش‌فرض اینکه نمی‌توانند از محل تجارت به سوددهی برسند، اما در ساخت آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند، این سؤال به میان می‌آید که چرا پس چنین مالی ساخته شد؟

علی شریعتی عضو اتاق بازرگانی ایران در این خصوص می‌گوید: «بسیاری از کسب‌وکارهایی که در این مال‌ها انجام می‌شود، در واقع به‌عنوان نمایشگاه برندینگ در آن حضور دارند. موضوع فروش در این مال‌ها پررنگ نیست؛ زیرا هزینه‌های راه‌اندازی، اجاره در این مال‌ها بسیار بالاست.»

در این رابطه عباس آرگون، عضو دیگر اتاق بازرگانی ایران معتقد است که «نگاه به این مال‌ها تنها در بحث فروش نیست و به‌عنوان ذخیره ارزش پول مطرح است. این مال‌ها به جای اینکه جایی برای سرمایه‌گذاری در راستای عرضه و تقاضا باشد، به ابزاری برای سرمایه‌گذاری تبدیل شده‌اند. در واقع با توجه به افت ارزش پول ملی افراد به سرمایه‌گذاری در مال‌ها تمایل پیدا کرده‌اند. کسی که تولید می‌کند به دنبال حفظ ارزش افزوده است و کسی که تنها به دنبال حفظ ارزش سرمایه خود است، در این مال‌ها سرمایه‌گذاری می‌کند که حتی اگر نتواند از طریق آن درآمدزایی کند، حداقل سرمایه خود را حفظ کند. اگر بخواهد کالایی فروخته شود، چقدر می‌تواند سود داشته باشد که قطعاً آن بخش عایدی و کسب درآمد می‌تواند زیان‌ده باشد، ولی تبدیل پول به آن دارایی، بخش زیان‌ده از لحاظ محل کسب درآمد را پوشش می‌دهد؛ بنابراین تبدیل به ابزاری برای حفظ ارزش پول شده است.»

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]

مسجد ایران مال

ساخت و افتتاح یک مسجد لوکس در ایران مال با انتقادهایی روبه‌رو شد. صداوسیما در ویدئویی تبلیغاتی از حضور حجت‌الاسلام کاظم صدیقی و محمود کریمی در مراسم افتتاحیه این مسجد خبر داده بود که به دلیل انتقاد فراوان این دو از رفتن به مسجد امتناع کردند.

[/mks_pullquote]

.

تحریم و خلاء حضور برندهای معتبر

یکی از ویژگی‌های مال‌های بزرگ دنیا، حضور برندهای معتبر است. در روزهایی که ایران بار دیگر فشار تحریم‌ها را تحمل می‌کند و اقتصاد ایران هر روز شرایط سخت‌تری را تجربه می‌کند، یک مال بزرگ در تهران رونمایی شده که حداقل به نظر می‌رسد برای رسیدن به اهداف آن یعنی رونق فروش و تبدیل‌شدن به بازار بزرگ ایران و خاورمیانه بتواند حضور برندهای معتبر را تأمین کند، در حالی که تحریم بار دیگر حضور رسمی برندها را با مشکل مواجه کرده است.

سازندگان ایران‌مال آن را با نمونه‌های مشابه در کشورهای شیخ‌نشین مقایسه می‌کنند، اما عدم حضور برندهای معتبر دنیا می‌تواند بزرگ‌ترین خلأ باشد. در حال حاضر اگر می‌خواهید به بازار مصرفی مردم نفوذ داشته باشید، با توجه به شرایط مالی اکثریت مردم، قیمت محصول از ارجحیت بسیار بالایی برخوردار است.

.در حالی که حضور برندهای معتبر در شرایط تحریم چندان توجیه اقتصادی ندارد و همان‌طور که دیده می‌شود، اکنون سایت‌ها و فروشگاه‌های اینترنتی در حال فعالیت هستند که با حداقل هزینه به‌طور مستقیم کالا را از سایت‌های فروش برندهای معتبر دنیا خریداری می‌کنند با این تفاوت که از حراج‌ها و فروش فوق‌العاده آنها نیز استفاده می‌کنند و این فرصت را به خریداران می‌دهند که به‌آسانی قیمت و کیفیت محصولات را با سایر برندها مقایسه کنند.

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]

نمایشگاه یا فروشگاه؟

بسياري از کسب وکارهایی که در این مال‌ها حضور دارند، در واقع به‌عنوان نمایشگاه برندینگ در آن حضور دارند. موضوع فروش در این مال­ها پررنگ نیست؛ زیرا هزینه‌­های راه‌اندازی و اجاره در این مال‌ها بسیار بالاست.

[/mks_pullquote]

.

اما در سوی دیگر خرید آسان، تمایل مردم به خرید به شیوه حضوری همچنان پررنگ است. در نظرسنجی‌هایی که اخیراً در ایالات متحده انجام شده، تنها 21 درصد از مشتریان عنوان کرده‌اند که محصولات خود را بدون بررسی قیمت به‌صورت آنلاین خریداری می‌کنند و حدود 65 درصد عنوان کرده‌اند که ترجیح می‌دهند ابتدا قیمت هر جنس در فضای واقعی را در فضای مجازی مقایسه کنند تا بهترین انتخاب و خرید را داشته باشند. این در حالی است که اگر بخواهید قیمت‌ها را در یک مرکز خرید مقایسه کنید، فقط باید بخش زیادی از وقت خود را صرف این اتفاق کنید؛ زیرا اگر بخواهید یک محصول با قیمت مناسب خریداری کنید، باید چندین فروشگاه را بگردید تا در نهایت یک خرید خوب و به‌صرفه داشته باشید.

با این حال، شرایط اقتصادی ایران به گونه‌ای است که برندهای معتبر امکان حضور در ایران‌مال را نخواهند داشت. علی شریعتی عدم حضور برندها را تهدید جدی برای ایران‌مال می‌داند و معتقد است: «در همه جای دنیا برندهای جهانی مال‌ها را پر می‌کنند، بنابراین تهدید بزرگ برای مال‌های بزرگ ایران این است که باید ببینیم کدام‌یک از برندها در آن حضور خواهند یافت؟ در حال حاضر به دلیل تحریم، برندهای معتبر بین‌المللی نمی‌توانند به‌صورت رسمی در ایران فعالیت کنند.»

به عقیده این فعال اقتصادی؛ «برندهای داخلی به تعداد انگشت‌شمار موفق هستند و بسیاری از تولیدکنندگان در حدی نیستند که بتوانند از پس هزینه‌های حضور در این مال‌ها برآیند و برندهای بین‌المللی معتبر نیز اگر بخواهند به‌صورت قانونی در این مال‌ها حضور یابند، با توجه به تحریم‌ها به نظر نمی‌رسد امکان‌پذیر باشد، چراکه اگر این برندها به‌صورت غیرقانونی وارد و عرضه شوند، با بهشت قاچاقچیان روبه‌رو خواهیم بود. از سوی دیگر شاهد عرضه کالاهای باکیفیت ایرانی تحت عناوین برندهای خارجی هستیم، در حالی که می‌توانستند روی برندهای خود کار کنند و رقیب معدود برندهای موجود ایرانی باشند.»

آرگون در خصوص خلاء حضور برندها در شرایط تحریم معتقد است که «اصالت کالا تنها مربوط به کالای خارجی نیست، کالاهای داخلی را هم می‌توان در این مال‌ها عرضه کرد و در واقع تاکید بر عرضه کالاهای باکیفیت و قیمت مناسب است.»

.

تهدید و فرصت‌های ایران مال

ایران‌مال در بخش‌های ورزشی، تئاتر، سینما، کول‌کلاب و رستوران می‌تواند باعث شود افراد به سمت این مال‌ها بیایند، ولی به لحاظ تجارت خیلی مشکل خواهند داشت؛ چراکه هرچند ایران مجلل باشد، اما مال‌ها راحتی و آرامش تجربه خرید اینترنتی را ندارند. اکنون هر چیزی را می‌توان به‌طور مستقیم از طریق لپ‌تاپ یا یک گوشی هوشمند خریداری کرد و لازم نیست به مرکز خرید رفت.

علاوه بر این می‌توانید هر زمان از شبانه‌روز به فروشگاه آنلاین بروید و محصول خود را خریداری کنید. البته این نکته را نباید فراموش کرد که شاید زمانی که شما خرید اینترنتی می‌کنید، این نیاز وجود داشته باشد که در همان روز محصول را دریافت کنید، اما برخی خریدهای اینترنتی شاید چند روز یا حتی یک ماه به طول انجامد تا محصول به دست شما برسد، اما هنگامی که شما به بازار می‌روید، می‌توانید بلافاصله محصول مورد نظر را خریداری کنید و به خانه بیاورید و شاید حل این مشکل یکی از بزرگ‌ترین معضلات فروشگاه‌های اینترنتی در رقابت با فروشگاه‌های بزرگ باشد.

در هر صورت، هم فروشگاه‌های بزرگ و هم خرده‌فروشان آنلاین در حال تلاش برای ارائه بهترین تجربه ممکن به مشتری خود هستند. امروز اکثر فروشگاه‌های اینترنتی نیز قابلیت چت‌های زنده و مراکز تماس با مشتری را دارند. در سطح بالاتر نیز در دنیا این اجازه وجود دارد که یک نماینده فروشگاه با مشتری از طریق اسکایپ یا واتس‌اپ در ارتباط باشد. با این حال این ویژگی‌ها نمی‌تواند جایگزین تماس چهره‌به‌چهره باشد. بسیاری از مشتریان ترجیح می‌دهند که نگرانی‌های خود از محصول را به بحث بگذارند و به روش سنتی درخواست خود را ارائه دهند. علاوه بر این اکثر فروشگاه‌های بزرگ سعی دارند با فروشندگان متعدد در تصمیم‌گیری مشتری به او برای خرید یک محصول کمک کنند.

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#3a3a3a” txt_color=”#ffffff”]نقطه‌ضعف خرید اینترنتی

نقطه‌ضعف خرید اینترنتی در این است که مشتری نمی‌تواند تجربه قابل لمسی از محصول انتخابی داشته باشد. برخی مشتریان ترجیح می‌دهند که به مراکز خرید مراجعه کنند تا بتوانند تجربه قابل لمسی از خرید داشته باشند.
نمایشگاه یا فروشگاه؟[/mks_pullquote]

.

یکی از مزایای اصلی خرید در یک بازار این است که می‌توانید قبل از خرید محصولات را امتحان کنید. به‌عنوان مثال اگر می‌خواهید یک مبل یا میز ناهارخوری خریداری کنید، ممکن است بخواهید نگاه دقیق‌تری به آن داشته باشید و ببینید که آیا با دکور خانه شما همخوانی دارد یا خیر. این چیزی نیست که بتوانید در هنگام خرید آنلاین انجام دهید. علاوه بر این وقتی از یک فروشگاه خرید می‌کنید، احتمال اینکه محصول سالم‌تری را دریافت کنید، بیشتر است؛ چراکه هنگام خرید آنلاین احتمال خرید کالاهای معیوب غیرمعمول نیست. هرچند می‌توانید جنس معیوب را مرجوع کنید یا پول خود را پس بگیرید، اما ممکن است این فرایند هزینه‌بر و طولانی شود.

.

آسیب به کسب‌وکارهای محلی

رقابت فروشگاه‌های دیجیتال و مال‌های بزرگ عرصه را بر کسب‌وکارهای محلی تنگ کرده و شرایط به گونه‌ای در حال تغییر است که کسب‌وکارهای محلی به‌طور ناخودآگاه یا باید خود را با شرایط فروش‌های آنلاین تطبیق دهند، یا به سمت ادغام با فروشگاه‌های بزرگ پیش بروند تا بتوانند در عرصه رقابت بازار باقی بمانند. عباس آرگون در رابطه با آسیب رقابت فروشگاه‌های دیجیتال با مال‌های بزرگ به کسب‌وکارهای محلی گفت: «رقابت آنها بر کسب‌وکارهای محلی بی‌تأثیر نیست، همان‌طور که راه‌اندازی استارت‌آپ‌هایی چون تاکسی اینترنتی بر تاکسی تلفنی تاثیرگذار بود. در رقابت باید خود را با شرایط محیطی تطبیق دهیم؛ زیرا نمی‌توان مصرف‌کننده را محدود کرد، نباید دستوری به این موضوع نگاه کنیم و باید در فضای آزاد، شرایط رقابت ایجاد کنیم که این امر به بررسی کارشناسی نیاز دارد.»

.

جایگزین بازار بزرگ تهران؟

جذب گردشگر از سراسر دنیا و ایجاد زمینه برای سرمایه‌گذاران بخش خصوصی یکی از اهداف یادشده احداث ایران‌مال است، در حالی که تهران به نسبت دیگر شهرهای بزرگ ایران گردشگران کمتری دارد. آرگون عضو اتاق بازرگانی ایران در این خصوص معتقد است که «باید بین جمعیت، تعداد فروشگاه‌های فعال و توریست‌پذیری شهرها، رابطه‌ای تعادلی وجود داشته باشد؛ در حالی که آمار دقیقی از تعداد مال‌های تهران وجود ندارد و آنچه بیشتر جلوه می‌کند، مجتمع‌های با مغازه‌های خالی است.»

عنوان بازار بزرگ در تهران به خیابان 15 خرداد منتهی می‌شود، اما این روزها اصطلاح بازار بزرگ ایران به ایران‌مال داده می‌شود و تصویر مقایسه‌ای از این دو بازار را به نمایش می‌گذارد. بازار سنتی که نماد هویت تاریخی شهر تهران در مرکز شهر با دسترسی به مترو و اتوبوس است و بازار بزرگ مجلل با هزاران متر مساحت با تلفیق تاریخ و هویت ایرانی که به شکلی لوکس با دسترسی به اتوبان‌ها در غرب تهران واقع است، ویژگی‌های متفاوتی دارند.

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#3a3a3a” txt_color=”#ffffff”]مزیت بازار بزرگ

آسان به بازار بزرگ تهران و تجمیع همه صنوف امکان خرید برای همه سطوح طبقاتی را ایجاد می‌کند که این ویژگی برتری آن نسبت به بازار بزرگ ایران محسوب می‌شود؛ هرچند امکانات و به‌روز بودن ایران‌مال با سلایق را نمی‌توان نادیده گرفت.[/mks_pullquote]

.

آرگون در این مورد می‌گوید: «با توجه به تغییرات فرهنگی و اجتماعی نیازهای افراد نیز تغییر می‌کند و سلایق و ذائقه‌ها نیز فرق می‌کند. افراد تمایل دارند در زمان خرید به تفریح، سینما، شهر بازی و رستوران نیز بروند، در حالی که بازار تهران چنین امکانی را ندارد.» از سوی دیگر شریعتی می‌گوید: «مساحت ایران‌مال باعث گرفتن عنوان بازار بزرگ شده است، در حالی که بزرگی دلیلی بر منحصربه‌فرد بودن نیست. این منحصربه‌فرد بودن می‌تواند هم مثبت و هم منفی باشد. در حالی که هزاران میلیارد تومان در این مال هزینه شده، ولی کارایی ندارد و نرخ بازگشت سرمایه به لحاظ گردش مالی خیلی خوش‌بینانه نیست.»

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#3a3a3a” txt_color=”#ffffff”]بازار 400 ساله

بازار بزرگ تهران بازاری قدیمی است که در منطقه ۱۲ شهر تهران قرار گرفته است. بدون شک از مهم‌ترین بناهای تاریخی شهر تهران، بازار بزرگ تهران است. از لحاظ قدمت و سن و سال، بازار بزرگ در بین سال‌های ۹۰۷ تا ۱۱۳۵ و در دوره حکومت صفویان به وجود آمده است. بر اساس متون بر جای مانده تاریخی، اولین بنایی که در بازار تهران ساخته شد، در دوره شاه‌طهماسب اول صفوی بود. طبق نوشته صنیع‌الدوله، چهارسوی بزرگ و کوچک این بازار در دوران فتحعلی‌شاه قاجار بنا نهاده شد.[/mks_pullquote]

.

از طرفی برای گردشگران خارجی بازار قدیمی تهران خود یک جاذبه گردشگری است و به‌خصوص گردشگران اروپایی اولین مقصدی که علاقه‌مند هستند از آن بازدید کنند قطعاً بازار قدیمی و سنتی تهران است که برای آنها جاذبه بیشتری نسبت به ایران‌مال دارد؛ چراکه مشابه این نوع فروشگاه‌ها و مال‌های بزرگ را می‌توانند در کشورهای خود مشاهده کنند و دیگر نیازی نیست به جای سفر آسان به مرکز شهر تهران به‌وسیله مترو و تاکسی و معاشرت و آشنایی با مردم ایران یک تاکسی سوار شوند تا به تماشا و خرید از یک مال بزرگ بروند و قطعاً بازدید و خرید از بازار سنتی برای گردشگران بسیار لذت‌بخش‌تر از حضور در ایران‌مال باشد.

نویسنده: سمانه عابدی