آنچه که باید درباره بازار متشکل ارزی بدانید

دوم بهمن‌ماه 13۹۷ بود که عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی با حضور در برنامه تیتر امشب به‌عنوان سومین گفت‌وگوی تلویزیونی خود، از راه‌اندازی بازار متشکل ارزی ظرف دو هفته آینده، یعنی ۱۷ بهمن‌ماه خبر داد. او در این برنامه اعلام کرد: «در حالی که نرخ‌ها در سامانه سنا ثبت می‌شود، ولی هنوز هم بازار متشکل ارزی نداریم؛ اقدامات لازم را انجام دادیم و فکر می‌کنم تا یکی دو هفته آینده این بازار را عملیاتی کنیم.»

وعده دوم رئیس کل بانک مرکزی برای راه‌اندازی بازار متشکل ارزی، ۴۱ روز بعد یعنی درست ۱۳ اسفندماه بود که بار دیگر او در گفت‌وگوی تلویزیونی که به‌منظور تشریح جزئیات ادغام بانک‌های نظامی انجام شده بود، اعلام کرد که مقدمات راه‌اندازی این بازار فراهم شده، اما صلاح بر این است که راه‌اندازی آن در فروردین‌ماه سال ۹۸ صورت گیرد.

ببینید: بازار متشکل ارزی در یک قدمی شروع به کار

با تمام این وعده‌ها اولین جلسه هیات‌مدیره بازار متشکل ارزی آن ۲۹ فروردین برگزار شد و مقرر شد کلیه صرافی‌های مجاز و بانک‌های عامل از درگاهی که متعاقباً اعلام می‌شود، نسبت به اخذ کد کارگزاری بازار متشکل ارزی اقدام کنند.

.

بالاخره بازار متشکل ارزی چه زمانی راه‌اندازی می‌شود؟

در جلسه کانون صرافان و هیات‌مدیره بازار متشکل ارزی که 23 خردادماه تشکیل شد، اعلام شد که نسخه آزمایشی پایگاه اینترنتی بازار متشکل ارزی به آدرس www.ice.ir قابل مشاهده است و نرخ‌های روزانه نیز بر روی این پایگاه قرار داده می‌شود. اما از آن تاریخ تا به امروز هنوز این سایت در حال ساخت است و نرخ روزانه هم در آن قابل مشاهد نیست.

اکنون سه ماه از خبر راه‌اندازی این بازار گذشته و هنوز به‌طور رسمی آغاز به‌ کار نکرده است. همتی نیز دیشب در گفت‌وگوی تلویزیونی به راه‌اندازی این بازار در آینده‌ای نزدیک اشاره کرد و توضیح داد: «شرکت متشکل بازار ارزی نیاز به حداقل‌هایی دارد. بانک‌های گوناگون باید حساب‌های ریالی ارزی باز کنند و این حساب‌ها به صورت آنلاین به ارتباط منطقی در بازار برسد. این اتفاق مستلزم این است که سوئیچ بانک‌ها بتوانند با همدیگر متصل شوند. همچنین صرافان باید آموزش لازم را ببیند که از امروز این آموزش آغاز می‌شود و تا پایان هفته ادامه می‌یابد.»

.

مکانیزم بازار متشکل ارزی

بازیگران اصلی این بازار صرافی‌های مجاز، بانک‌ها و بانک مرکزی هستند و قرار است معاملات آن براساس ثبت سفارش و به‌صورت آنلاین انجام شود.

کامران سلطانی زاده، رئیس کانون صرافان در این باره گفته است: «نرخ رسمی ارز از طریق بازار متشکل ارزی تعیین می‌شود و قرار است فاز اول برای خریدوفروش دلار و یورو بازگشایی شود. ابتدا چند بانک عامل هستند که آمادگی خود را برای ورود به این بازار اعلام کرده‌اند و قرار است هر 20 روز یک بار، بانک‌های دیگر هم برای ورود به این صرافی‌ها اقدام کنند.»

زمان معاملات این بازار از ساعت ۱۰ صبح آغاز شده و تا پایان ساعت کاری بانک‌ها ادامه می‌یابد. قرار است که در پایان ساعت معاملات، کار تسویه انجام شود و بدین ترتیب تسویه معاملات به روز آینده موکول نخواهد شد.

یکی از مهم‌ترین اهداف راه‌اندازی بازار متشکل ارزی؛ تبدیل‌ شدن آن به مرجعی برای کشف نرخ و نرخ‌گذاری است. با شروع روز کاری، از طریق قیمت‌های پیشنهادی فروشندگان و پیشنهادهای مختلف خریداران، مبنای قیمت روز تعیین می‌شود؛ نرخ‌ها ممکن است تا پایان روز بسته به میزان نوسان کاهش یا افزایش یابند.

این بازار قرار است در گام نخست، مبادلات ارزی میان صرافی‌ها را پشتیبانی کند، به نحوی که براساس آن صرافی‌های بزرگ که عمدتاً نقش عرضه‌کننده ارز را در اختیار دارند، با اعلام قیمت‌های خود یک موقعیت خرید را در این بازار متشکل خواهند داشت و از سوی دیگر، متقاضیان که عمدتاً صرافی‌های کوچک‌تر هستند، براساس این قیمت‌ها موقعیت خرید می‌گیرند.

.

چه کسانی در این بازار می‌توانند ثبت نام کنند؟

تنها صرافی‌های مجاز در این بازار می‌توانند ثبت نام کنند. به گفته مدیرعامل بازار متشکل ارزی صرافی‌ها باید یک حساب به نام همان صرافی نزد بانک ملی شعبه مرکزی در خیابان فردوسی باز کنند. این حساب باید شامل حساب ارزی مبتنی بر ریال و یک حساب مبتنی بر اسکناس داشته باشد.

محمود شکسته‌بند در خصوص مدارک مورد نیاز صرافان برای حضور در این بازار گفته است: «صرافی‌ها باید مدارک خود را شامل تعهدنامه، وکالت نامه، اساسنامه، کپی شناسنامه مدیر صرافی و مابقی مدارکی که باید در چارچوب قانون صرافی داشته باشند را ارائه کنند.»

طبق گفته او مدارک صرافی‌ها نخست باید به‌منظور تأیید به کانون صرافان ارائه شود و بعد از آن این کانون، فهرست صرافی‌ها در اختیار بازار متشکل قرار خواهد داد.

به گفته یکی از مقام‌های مسئول نظام بانکی هدف‌گذاری این است که حداقل ۷۰۰ صراف در این بازار حضور داشته باشند، اما بستر نرم‌افزاری به گونه‌ای فراهم شده که حتی اگر پنج‌هزار صراف نیز آمادگی لازم برای حضور در این بازار را داشته باشند، با ارائه مدارک بتوانند عضو شده و محدودیتی به لحاظ سخت‌افزاری و نرم‌افزاری پیش روی گسترش کار وجود نداشته باشد.

.

حق عضویت 25 میلیون تومانی صرافان

ابتدا اوایل خردادماه رقم حق عضویت صرافان در بازار متشکل ارزی 100 میلیون تومان برای حق عضویت سالانه تعیین شده بود که این رقم در 25 خردادماه در جلسه اعضای بازار متشکل ارزی با رئیس‌کل بانک مرکزی با کاهش 75 درصدی به 25 میلیون تومان رسید. شکسته‌بند در این جلسه گفته بود که برای اینکه صراف‌های ضعیف نیز بتوانند وارد بازار متشکل ارزی شوند، تصمیم گرفتیم حق عضویت را کاهش دهیم.

.

سازوکار خریدوفروش در بازار متشکل ارزی

سازوکار خریدوفروش در این بازار بدین صورت است که اگر به‌طور مثال، یک فرد آمادگی خود را برای فروش ۵۰۰ هزار دلار اسکناس ارز داشته باشد، حساب ارزی او به صورت آنلاین چک شده و مبلغ مورد عرضه، مسدود می‌شود و اگر این مبلغ در آن روز فروش رود، در صدم ثانیه، به حساب خریداران ارز واریز شده و پول فروشنده نیز تسویه می‌شود.

در مقابل، اگر یک یا چند فرد متقاضی خرید این ۵۰۰ هزار دلار باشند، نرخ پیشنهادی خود را اعلام کرده و در صورت توافق نرخ اعلامی خریدار و فروشنده، مبلغ مورد نظر از حساب ریالی فرد یا افراد متقاضی مسدود شده و به حساب فرد فروشنده منتقل می‌شود. در عین حال بانک مرکزی ناظر بر این بازار است و شرکت کاملاً هویتی مستقل و خصوصی دارد.

.

بازار متشكل جایگزین سامانه نیما نمی شود

همتی درباره تفاوت بازار با سامانه نیما گفته است: «حذف سامانه نیما از مبادلات ارزی به هیچ وجه صحت ندارد و حتی تاکید شده که صادرکنندگان ۵۰ تا ۶۰ درصد ارز حاصل از صادرات خود را در سامانه نیما عرضه کنند. بازار متشکل ارزی به طور تخصصی روی مبادله اسکناس ارز فعالیت می‌کند ولی سامانه نیما روی خریدوفروش ارز به صورت حواله‌ای هم کار می‌کند.»

او در گفت‌وگوی خبری دیشب خود نیز اعلام کرد که هدف نهایی این است که سامانه نیما و بازار متشکل ارزی بر روی یک پلتفرم انجام شود. اما اکنون به دلیل اختلاف هزینه مبادلاتی که دارند، نمی‌توانند به هم نزدیک شوند که سعی می‌کنیم در بلندمدت این دو سیستم موازی را به هم نزدیک کنیم.