پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
نظام کارمزد پرداخت الکترونیک طی سال‌های اخیر خصوصاً پس از دی‌ماه سال ۹۴ که مدل این نظام تغییر یافت و پرداخت کارمزد تراکنش‌های خرید بر عهده بانک پذیرنده گذاشته شد، همواره یکی از موضوعاتی بوده که کارشناسان، فعالان و ناظران شبکه بانکی و پرداخت الکترونیک نسبت به پیامدهای ناگوار آن برای اقتصاد کشور هشدار داده‌اند. شبکه بانکی کشور سالانه مبالغ سنگینی را بابت ارائه خدمات پرداخت الکترونیکی می‌پردازد.
این هزینه‌ها چقدر است و چه مقدار از آن از سوی بانک‌ها پرداخته می‌شود؟ پرسشی است که در ادامه پاسخ آن را در مورد خدمات دستگاه‌های خودپرداز و کارت‌خوان‌ها جست‌وجو کرده‌ایم.
۱۵۹۰ میلیارد تومان کارمزد پرداختی بانک‌ها بابت تراکنش‌های رایگان خرید
به گزارش مجله تخصصی گروه فن‌آوا، هزینه‌ای که شبکه بانکی کشور بابت کارمزد تراکنش‌های الکترونیک تنها در شبکه پرداخت الکترونیک کشور متحمل می‌شود طی شش‌ماهه اول سال 97 به رقمی بیش از ۱۵۰۰ میلیارد تومان رسیده است.
نظام کارمزد پرداخت الکترونیک طی سال‌های اخیر خصوصاً پس از دی‌ماه سال ۹۴ که مدل این نظام تغییر یافت و پرداخت کارمزد تراکنش‌های خرید بر عهده بانک پذیرنده گذاشته شد، همواره یکی از موضوعاتی بوده که کارشناسان، فعالان و ناظران شبکه بانکی و پرداخت الکترونیک نسبت به پیامدهای ناگوار آن برای اقتصاد کشور هشدار داده‌اند.
در نظام کارمزدی فعلی استفاده از خدمات پرداخت الکترونیک را برای دارندگان کارت و دارندگان کارت‌خوان یاهمان پذیرنده‌ها رایگان است و در واقع هزینه ارائه این خدمت کاملاً بر دوش شبکه بانکی قرار دارد.
بانک‌ها چه در زمانی که حساب متصل به دستگاه کارت‌خوان نزد آنها است و چه زمانی که کاربران قبوض خدماتی خود را متوسط کارت آن بانک پرداخت می‌کنند باید هزینه انجام این تراکنش‌ها را در قالب کارمزد بپردازند.
اصلی‌ترین دریافت‌کنندگان این کارمزدها هم شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت الکترونیک هستند که بخشی از زیرساخت، ابزار و فرایند ارائه این خدمات را فراهم آورده‌اند.
اگرچه تقویت اعتماد و ترویج استفاده عمومی از این خدمات در سال‌هایی که افکار عمومی و کاربران هنوز آن‌چنان‌که بایدوشاید با ابزارهای پرداخت الکترونیک و … آشنا نبودند، توجیهی برای ارائه رایگان این خدمات بود اما با گذشت زمان و افزایش تعداد تراکنش‌های شبکه پرداخت الکترونیک طی سال‌های اخیر که علل متعدد و مختلفی در آن نقش داشته هزینه کارمزدی که بانک‌ها بابت این تراکنش‌ها می‌پردازند دائماً رو به افزایش است.
پیگیری‌ها از چند بانک نشان می‌دهد کارمزدی که شبکه بانکی به طور متوسط شبکه بانکی به طور که بانکی به طور متوسط به ازای هر تراکنش خرید می‌پردازد بین ۱۶۲ تا ۱۷۰ تومان است.
این رقم به تناسب بازه ارزشی تراکنش‌های پرنده‌های هر بانک متفاوت است اما می‌توان توسط کارمزد پرداختی به ازای هر تراکنش را در شبکه بانکی ۱۶۵ تومان برآورد کرد.
در این صورت با در نظر گرفتن تعداد کل تراکنش‌های خریدی که از ابتدای سال جاری تا پایان شهریورماه ۹۷ انجام گرفته است، می‌توان به تخمینی از مجموع کارمزدی که شبکه بانکی بابت تراکنش‌های خرید پرداخت کرده است، دست پیدا خواهیم کرد.
بر اساس گزارش‌های ماهانه‌ای که شاپرک از تراکنش‌های حوزه پرداخت الکترونیک منتشر می‌کند، از ابتدای سال ۹۷ تا پایان شهریورماه و میلیارد و ۶۵۹ میلیون و ۱۷۴ هزار و ۸۸۲ تراکنش فقط از جنس خرید در شبکه پرداخت کشور انجام شده است.
با این حساب اگر شبکه بانکی کشور بابت هر تراکنش ۱۶۵ تومان به طور متوسط کارمزد پرداخت کرده باشد، طی شش‌ماهه نخست امسال رقمی در حدود ۱۵۹۳ میلیارد تومان (۱۵۹۳٫۷۶۳٫۸۵۵.۵۳۰ تومان) کارمزد توسط شبکه بانکی کشور برای تراکنش‌های خرید پرداخت‌شده است.
| ماه / سال | تعداد تراکنش‌های خرید فقط با کارت‌خوان | کارمزد پرداختی توسط شبکه بانکی (تومان) |
| فروردین | 1.361.284.346 | 224.611.917.090 |
| اردیبهشت | 1.551.126.431. | 255.935.861.115 |
| خرداد | 1.560.846.187 | 257.539.620.855 |
| تیر | 1.678.140.299 | 276.893.149.335 |
| مرداد | 1.760.644.590 | 290.506.357.350 |
| شهریور | 1.747.133.029 | 288.276.949.785 |
| شش ماه اول سال ۹۷ | 9.659.174.882 | 1593.763.855.530 |
این رقم هنگفت در حالی به هزینه‌های عملیاتی بانک‌ها تحمیل‌شده که به طور مستقیم بر قیمت تمام شده تجهیز منابع در شبکه بانکی اضافه خواهد شد و امکان کاهش نرخ سود تسهیلات را کاهش خواهد داد.
به‌عبارت‌دیگر اگرچه در نظام فعلی کارمزد، کاربران ابزارهای پرداخت الکترونیک اعم از خریداران و فروشندگان به‌ظاهر هزینه‌ای بابت استفاده از این خدمات پرداخت نمی‌کنند اما این هزینه به‌صورت غیرمستقیم از کانال شبکه بانکی و در قالب افزایش هزینه تجهیز منابع و نرخ سود بالا برای تسهیلات به همه مردم منتقل می‌شود.
اگر همان‌گونه که بسیاری از کارشناسان تأکید دارند، هزینه بالای تأمین مالی یکی از مشکلات اصلی بخش واقعی در اقتصاد بانک محور ایران است، بدون شک مدل‌هایی مانند مدل فعلی نظام کارمزد که به افزایش هزینه‌های بانک‌ها دامن می‌زند از جمله عللی است که بخش واقعی اقتصاد کشور را دچار خسران بیشتری می‌کند.
هزینه زیرساخت‌های خدمات الکترونیک در بانک‌ها چقدر است؟
هزینه‌های سنگین پشتیبانی و نگهداری از زیرساخت‌های پرداخت الکترونیک شتاب در بانک‌ها و شاپرک برای بانک‌ها از جمله مشکلاتی است که بانک‌ها طی سال‌های اخیر بارها برای ضرورت اصلاح نظام کارمزدی به آن استناد کرده‌اند اما تابه حال آمار دقیقی از این هزینه‌ها اعلام نشده بود.
محاسبه جزئیات هزینه‌هایی که یک بانک تنها برای ارائه خدمات بر روی دستگاه‌های خودپرداز خود ارائه می‌دهد، بیانگر آن است که دریافت خدمتی به این سهولت و با این هزینه اندک چقدر برای شبکه بانکی هزینه دارد؛ هزینه‌های که در نهایت در قالب قیمت تمام شده پول و نرخ تسهیلات به مردم منتقل می‌شود.
بنا بر محاسبات در حال حاضر پرداخت کارمزد کارت‌خوان‌های فروشگاهی و همچنین کارمزد برداشت از خودپردازها بر عهده بانک‌های پذیرنده بار مالی زیادی به بانک‌ها تحمیل می‌کند و در نهایت این هزینه، قیمت تمام شده پول در شبکه بانکی را افزایش و به تبع آن نرخ سود تسهیلات را افزایش می‌دهد که تسهیلات گیرندگان باید این بار مالی را به دوش بکشند.
در تمام دنیا کارمزد خدمات کارت‌خوان فروشگاهی از ذینفع نهایی گرفته می‌شود و کارمزد برداشت از خودپرداز هم بایستی از ذینفع نهایی گرفته شود. این در حالی است که بیش از ۸ سال است کارمزد اخذ مانده از خودپرداز مبلغ ۱۰۰۰ ریال است و با توجه به تورم سالانه، همچنان ثابت مانده است.
بر همین اساس، اصلاح نظام کارمزد یکی از ضرورت فعالیت شبکه بانکی و پرداخت کشور است زیرا هزینه بسیاری در بانک‌ها به منظور راه‌اندازی این شبکه و تجهیز و پشتیبانی آن صرف می‌شود که با مدل فعلی، برای بانک‌ها عایدی ندارد و اگر این نظام با مدل کنونی استمرار یابد.
به علت عدم توجیه برای سرمایه‌گذاری بانک‌ها در این بخش، مشکلاتی در آینده ایجاد خواهد شد. جزئیات هزینه‌های بانک‌ها برای شبکه پرداخت شتابی در بانک به طور متوسط در هر ماه برای یک بانک ۱۰۰۰ شعبه‌ای با داشتن ۲۰۰۰ خودپرداز بر مبنای دلار ۳۷ هزار ریال با طول عمر مفید ۷ تا ۱۰ سال به شرح ذیل است:
| ردیف | شرح | مبلغ (ریال) |
| 1 | هزینه زیر ساختی مرکز داده اصلی و پشتیبان بحران | 15.000.000.000 |
| 2 | هزینه تجهیزات سخت افزاری مرکز داده | 7.000.000.000 |
| 3 | هزینه پشتیبانی و منابع انسانی زیر ساخت شبکه و مرکز داده | 5.000.000.000 |
| 4 | هزینه ارتباط اصلی و پشتیبان زیر ساخت بانک | 10.000.000.000 |
| 5 | هزینه تجهیزات امنیتی و پشتیبانی و لایسنس‌های مرکز داده | 500.000.000 |
| 6 | هزینه پشتیبانی 2000 خود پرداز | 10.000.000.000 |
| 7 | جمع کل زیر ساخت بانکداری الکترونیک | 47.500.000.000 |
با توجه به جدول بالا و همچنین میانگین تعداد تراکنش شتابی ۶۰ میلیون تراکنش در ماه زیرساخت هر تراکنش حدود ۸۰۰ ریال برای بانک هزینه خواهد داشت؛ هزینه‌ای که هیچ‌وقت در محاسبات لحاظ نمی‌شود.