سامانه صیاد و مشخصات امنیتی طرح چک صیاد چیست؟

چک در سال‌های گذشته به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای نظام پرداخت از جایگاه ویژه اعتباری برخوردار بود، ولی با روند روبه‌رشد چک‌های برگشتی طی سال‌های اخیر تا حدی از اعتبارش کاسته شد. برای جلوگیری از افزایش چک‌های برگشتی در چند سال گذشته اقداماتی در دستور کار قرار گرفته شد که یکی از آنها اصلاحات جدید قانون چک در مجلس بود.

به گفته محمد حسین برخوردار، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران با توجه به این قانون اگر چک برگشت بخورد وجوه تمام حساب­‌ها را تا سقف مبلغ چک می­‌بندند، این کمک خواهد کرد که فعالان اقتصادی بیخود چک صادر نکنند یا به قراردادهایی که بین همدیگر ایجاد می­‌کنند پایبند باشند و در صورت عدم پایبندی گیرنده در کوتاه‌ترین زمان به پولش برسد.

در این راستا از مهم‌ترین راه‌های جلوگیری از افزایش چک‌های برگشتی، راه‌اندازی سامانه صیاد از سوی بانک مرکزی بود. 28 شهریور 1396 بود که سامانه صیاد (سامانه صدور یکپارچه دسته چک) توسط بانک مرکزی رونمایی شد. این طرح به منظور رفع مشکلات فعلی کاربری چک پیاده‌سازی شده است و اجرای آن در دو بعد شکلی و فرآیندی، تحولات مهمی از جمله اعتبارسنجی یکپارچه، کنترل دقیق اهلیت متقاضی دسته چک پیش از صدور، استعلام وضعیت عملکرد صادرکننده چک توسط گیرنده آن، استانداردسازی ابعاد، جانمایی اقلام اطلاعاتی و ویژگی‌های امنیتی برگه چک را دربردارد.

این سامانه سبب منحصر به‌فرد بودن چک و آنلاین بودن آن بدون در نظر گرفتن بانک صادرکننده می‌شود. با استقرار این سامانه، اندازه و فرمت برگ چک برای همه بانک‌ها یکسان شده و ضمناً، اطلاعات هویتی صاحب چک به‌همراه شناسه استعلام در قالب یک بارکد دوبعدی روی چک درج شده که این موضوع، امکان سوءاستفاده‌های احتمالی را کاهش می‌دهد.

 

ویژگی‌های سامانه صیاد

از مهم‌ترین ویژگی‌های سامانه صیاد کاهش تنش اعتباری و افزایش قدرت نظارت بر فرآیند صدور چک‌ها است. با فعال شدن این سامانه عملاً در بخش اعتبار پرداختی، امکان رصد جریان چک‌ها وجود دارد.

از ویژگی‌های دیگر دسته چک‌های سامانه صیاد می‌توان به حذف نقش شعب بانکی در صدور دسته چک اشاره کرد. در این سامانه دیگر شعب بانکی مرجع صدور دسته چک نیستند، بلکه فرد درخواست‌کننده دسته‌چک از طریق سامانه بانک مرکزی اعتبارسنجی شده و دسته چک برایش صادر می‌شود. دسته چک صیاد متحدالشکل است و تنها لوگوی بانک‌ها وجه تمایز آن‌ها از یکدیگر است.

 

نحوه استعلام چک صیادی

در این سامانه، امکان استعلام هر برگ چک با توجه به شناسه استعلام تولیدی توسط بانک مرکزی، برای پذیرنده چک فراهم شده تا امنیت بیشتری در حوزه مبادلات چک ایجاد شود. کاربران می‌توانند با ارسال شناسه استعلام ۱۶ رقمی مندرج در چک‌های صیادی به سامانه استعلام پیامکی این بانک با سرشماره ۷۰۱۷۰۱ و در قالب زیر از وضعیت اعتباری صادرکننده چک از نظر تعداد و مبلغ چک‌های برگشتی ثبت شده نزد بانک مرکزی مطلع شوند.

   قالب ارسال پیامک استعلام:    
 شناسه استعلام 16 رقمی*1*1

بر این اساس و در پیامک پاسخ، اطلاع‌رسانی به‌صورت رتبه‌بندی شده بر اساس یکی از رنگ‌های زیر اعلام می‌شود:

وضعیت سفید: صادرکننده چک فاقد هرگونه سابقه چک برگشتی بوده یا درصورت وجود سابقه، تمامی موارد رفع سوء اثر شده است.

وضعیت زرد: صادرکننده چک دارای یک فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ 50 میلیون ریال تعهد برگشتی است.

وضعیت نارنجی:‌ صادرکننده چک دارای دو تا چهار فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ 200 میلیون ریال تعهد برگشتی است.

وضعیت قهوه‌ای: صادرکننده چک دارای پنج تا ده فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ 500 میلیون ریال تعهد برگشتی است.

وضعیت قرمز: صادرکننده چک دارای بیش از ده فقره چک برگشتی یا بیش از مبلغ 500 میلیون ریال تعهد برگشتی است.

 

توضیحات تکمیلی

• هزینه هر استعلام موفق 3500 ریال است.
• هزینه اخذ شده، ارتباطی با تعداد پیام‌های پاسخ ارسال‌شده برای درخواست‌کننده استعلام ندارد.
• لازم است متن ارسالی جهت اخذ استعلام بدون هیچگونه کاراکتر اضافی همچون خط فاصله و فقط به‌صورت عددی در قالب اعلام شده برای سامانه ارسال شود.
• درحال حاضر از هر شماره تلفن همراه تنها چهار استعلام در روز قابل اخذ است.
• چنانچه درخواست‌کننده استعلام قبل از تکمیل عملیات استعلام اقدام به ارسال استعلامات متعدد کند، نتیجه ارسال شده مربوط به آخرین شناسه استعلام اخذ ارسال شده خواهد بود.
• در خصوص اشخاص حقوقی فاقد شناسه ملی ثبت شده در پایگاه‌داده بانک مرکزی، امکان اخذ استعلام وجود نخواهد داشت. این موضوع در پیامک پاسخ با عبارت «شناسه ملی ….. قابلیت استعلام ندارد» اطلاع رسانی می‌شود.
• در خصوص برگ چک‌های متعلق به اشخاص حقیقی دارای حساب مشترک، وضعیت اعلام شده مربوط به فرد دارای بالاترین مبلغ و بیشترین تعداد چک برگشتی از بین صاحبان حساب خواهد بود.
• در صورتی که به هر دلیل اعم از به‌روزرسانی زیرساخت‌های اطلاعاتی تا مدت زمان 15 دقیقه پاسخی از مرکز صیاد دریافت نشود، نتیجه با پیامک «عدم امکان اخذ استعلام» به کاربر اعلام خواهد شد. بدیهی است کاربران می‌توانند در مقاطع زمانی بعدی نسبت به اخذ استعلام اقدام کنند.

 

مشخصات امنیتی طرح چک صیاد

استفاده از طراحی خطی،‌ الیاف فلورسنتی، کاغذ حساس به مواد شیمیایی، چاپ نامرئی و ریز نوشته از مهمترین مشخصات امنیتی چک‌های صیاد است.

در این اسناد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منتشر شده جزئیات این چک را مشاهده می‌کنید.

طراحی خطی: طراحی کلیه نقوش چک صیاد به صورت خطی و با استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی انجام گرفته است و هر خط حامل اطلاعات مربوط به رنگ خود است. در صورتی که در نمونه‌های جعلی خطوط از ترکیب نقاط رنگی تشکیل شده‌اند و به راحتی به وسیله ذره بین قابل تشخیص‌اند.

ریزنوشته (میکروپرینت): نوشته‌های بسیار ریزی که با ابزار بزرگنمایی قابل مشاهده هستند و تنها به وسیله دستگاه‌های چاپ امنیتی چاپ می‌شوند.

 واترمارک: تصویر سه بعدی نشان و عبارت چاپخانه دولتی ایران در خمیر کاغذ قرار گرفته و در مقابل نور قابل رویت است.

الیاف فلورسنتی: این الیاف که در سطح کاغذ پراکنده شده است در زیر نور فرابنفش در چهار رنگ سبز، زرد، قرمز و آبی قابل مشاهده است.

حساسیت کاغذ به مواد شیمیایی: در فرآیند ساخت کاغذ این چک از موادی استفاده شده است که در صورت تماس با مواد شیمیایی از خود واکنش نشان داده و تغییر رنگ می‌دهد.

چاپ نامرئی: بخش‌هایی از تصویر با مرکب نامرئی چاپ شده است که زیر نور فرابنفش با رنگ‌های قرمز و سبز نمایان می‌شوند.

شماره سریال: چاپ شماره سریال‌ها با استفاده از مرکب مشکی فلورسنت بوده و تحت تابش نور فرابنفش به رنگ سبز تیره دیده می‌شود.