پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
صادق یوسفی؛ مشاور در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات
“پرداخت همراه” روش پرداخت جایگزین و وفق پذیر جدیدی در عرصه پرداخت الکترونیک به شمار می‌آید. در عوض پرداخت نقدی، چک یا کارت اعتباری، مصرف کنندگان می‌توانند تلفن همراه را برای طیف گسترده‌ای از خدمات، محصولات دیجیتال و یا فیزیکی استفاده کنند. پرداخت همراه در بسیاری از نقاط اروپا و آسیا به خوبی توسعه و کاربرد پیدا کرده است. بازار مشترک برای تمام انواع پرداخت‌های همراه انتظار دارد تا سال ۲۰۱۳ مقدار معاملات به بیش از ۶۰۰ بیلیون دلار در سطح جهان برسد، در حالی که بازار پرداخت همراه برای کالاها و خدمات، به استثنای معاملات بدون تماس و انتقال پول، انتظار می‌رود به بیش از ۳۰۰ بیلیون دلار در سطح جهان تا سال ۲۰۱۳ برسد. و این درحالیست که برخی از راه حل‌های پرداخت تلفن همراه نیز در کشورهای در حال توسعه برای پرداخت های خرد (Micro Payment) استفاده می‌شود.
بطور کلی چهار مدل اصلی برای پرداخت‌های تلفن همراه وجود دارد:
• پرداخت بر مبنای اشتراک پیام کوتاه (SMS)
• صدور مستقیم صورتحساب موبایل (Bill)
• پرداخت ارتباط میدان نزدیک (NFC)
• بانک همراه (M-Bank)
در روش “پرداخت بر مبنای اشتراک پیام کوتاه (SMS)” مصرف کننده درخواست پرداخت را از طریق متن پیام کوتاه یا کد دستوری می‌فرستد و هزینه اشتراک بر روی قبض موبایل یا از طریق کسر از حساب پیش پرداخت موبایل او اعمال می‌شود. فروشنده مورد نظر از موفقیت آمیز بودن پرداخت مطلع می‌شود و کالای مورد نظر تبادل می گردد. از آنجایی که یک آدرس قابل اعتماد برای تحویل کالا داده نمی‌شود، این روش اغلب برای کالاهای دیجیتال با استفاده از سرویس پیام چند رسانه‌ای برای ارائه موسیقی خریداری شده، زنگ، تصاویر پس زمینه و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد. لذا بیشتر برای اپراتورهای تلفن همراه و ارائه دهندگان خدمات ارزش افزوده آنها کاربرد داشته و قابل توسعه به خرید های روزانه نمی‌باشد.
در روش دوم یا “صدور مستقیم صورتحساب موبایل”، مصرف کننده با استفاده از گزینه صدور صورت حساب تلفن همراه در سایت تجارت الکترونیک، مانند سایت بازی آنلاین پرداخت را انجام می‌دهد. پس از دو فاکتور تأیید هویت مربوط به PIN و رمز عبور یک بار مصرف، حساب تلفن همراه مصرف کننده برای خرید شارژ می‌شود. این روش جایگزین پرداخت، نیازی به استفاده از کارت اعتباری بانکی یا ثبت نام در سیستم پرداخت آنلاین ندارد، در نتیجه نیاز به بانکها و شرکت‌های کارت اعتباری هم نیست. اما با توجه به عدم امکان خرید با مبالغ بالا و همچنین پیچیدگی فرایند تسویه پذیرندگان با اپراتور های تلفن همراه در کنار عدم آمادگی سیستمی آنها برای ارائه چنین خدماتی باعث شده تا این روش نیز در ایران با موفقیت و توسعه مناسبی رو به رو نشود.
پرداخت ارتباط میدان نزدیک یا NFC نیز به واسطه عدم وجود زیر ساخت های فنی لازم و همچنین هزینه بر بودن تجهیز مشترک و پذیرنده به این تکنولوژی راه درازی را برای ایجاد یک روش مطمئن پرداخت در کشور در پیش دارد، هر چند شرکت های داخلی بسیاری مطالعات و ارائه محصولات سخت افزاری و نرم افزاری در این حوزه را در سال های اخیر آغاز نموده اند و امید می رود تا با قانون گذاری مناسب این راه در آینده هموارتر نیز گردد، اما همچنان استفاده از این روش برای بنگاه های اقتصادی خرد و کلان توجیه و جذابیتی ندارد.
ایجاد بانک همراه، پدیده ای نچندان جدید ولی با روش های بسیار متنوع و کارآمد می باشد که روز به روز با توسعه زیر ساخت های مربوطه بر تنوع آن افزوده نیز می شود. این ویژگی خود امید به موفقیت این روش را در کشورمان تقویت می نماید بگونه ای که در حال حاضر با توجه به توانمندی های بومی موجود در حوزه های پرداخت الکترونیک، مخابرات و طراحی و تولید نرم افزار های بانکی، امکان ارائه روزآمدترین این روش ها از جمله STK و USSD نیز در کنار روش های قدیمی تر آن فراهم شده است. لذا می توان این روش را بعنوان روشی مطمئن در ایجاد کانال پرداخت همراه کشور با اولویت بالاتری مدنظر قرار داد.
روش های ایجاد یک کانال پرداخت همراه فراگیر:
اما برای ایجاد یک کانال پرداخت همراه فراگیر در کشور، به دو روش “اپراتور محور” و یا “بانک محور” می توان عمل نمود.
در روش اپراتور محور، اپراتور های تلفن همراه برای خود و بطور مستقل نسبت به ایجاد یک کانال پرداخت همراه و پذیرش تراکنش های همراه اقدام نموده و عملاً وارد یک فرایند مدیریت سپرده و تبادلات مالی می شوند، روشی که چندی پیش توسط اپراتور اول کشور و در قالب شرکتی اقماری شروع به فعالیت کرد و با برخورد به سد بزرگ قوانین و مقررات بانکی و بی اعتمادی مردم ناشی از عدم پشتیبانی سپرده ها از طریق جامعه بانکی، ناکام ماند.
در روش بانک محور، این بانکها هستند که با استفاده از زیرساخت مخابراتی اپراتورها، خدمت پرداخت همراه را به مشتریان خود ارائه نموده و مشتریان نیز از این طریق به سپرده های امن خود در نزد بانک ها برای انجام پرداخت های خود با اطمینان کامل اقدام می نماید. روشی که ضمن مورد تایید بودن مجامع قانونگذار و ناظر، به لحاظ فرهنگی و دیدگاه موجود در میان کاربران نیز بسیار قابل اعتمادتر و عملیاتی تر به نظر می رسد و گام های نخست آن توسط برخی بانک های خصوصی و دولتی در قالب راه اندازی سامانه های بانکداری همراه مبتنی بر USSD برداشته شده است.
با یک جمع بندی از موارد فوق می توان گفت: ایجاد کانال های متعدد پرداخت همراه توسط بانک ها یا شرکت های PSP از طریق زیرساخت مخابراتی اپراتورهای تلفن همراه مطمئن ترین و سریع ترین روش تحقق پرداخت همراه در کشور خواهد بود به گونه ای که با ورود متخصصین حوزه پرداخت الکترونیک این روش پرداخت به شکل صحیح و با کیفیتی در جامعه گسترش یافته و همه زینفعان این خدمت اعم از مشتریان، جامعه بانکی و اپراتورهای تلفن همراه، منتفع گردند، موضوعی که اپراتور اول کشور نیز هرچند دیر اما بالاخره به آن پی برد و در سیاستی متناقض با رویه پیشین خود اقدام به راه اندازی خدمات بانکداری و پرداخت همراه بصورت بانک محور نموده است.
بطور کلی آنچه می توان از این رهگذر دریافت این است که تلفن همراه با ضریب نفوذ بسیار بالا و سهولت دسترسی بی بدیل خود، بزودی از کلیه کانال های پرداخت موجود در کشور پیشی خواهد گرفت سهم عمده تراکنش های پرداخت را به خود اختصاص خواهد داد و در اندک زمانی جایگزین ترمینال های فروشگاهی موجود در صدر کانال های پذیرش می شود. بدیهی است بانک ها و شرکت های پرداخت الکترونیک (PSP) می بایست منابع مالی خود را بیش از پیش و به سرعت دراین حوزه سرمایه گذاری کنند تا ضمن بقا در این عرصه، امکان ارائه خدمات با کیفیت و تخصصی را برای مردم فراهم نمایند.
صادق یوسفی؛ sadegh.yousefi@gmail.com