پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
احتمالا بتوان یکی از دلایل وضعیت پرابهام و خاکستری کشور در رابطه با بلاکچین را نداشتن دانش کافی اقتصاددان‌ها، سیاست‌گذاران و افرادی دانست که باید در این باره تصمیم بگیرند. بزرگ‌ترین چالشی که در کشور درباره بلاکچین وجود دارد نیز چالش فهماندن فناوری بلاکچین به این افراد است.
ماهنامه عصر تراکنش / همه ما بر این عقیده هستیم که بلاکچین یک فناوری جدید و نوظهور نه‌تنها در ایران؛ بلکه در تمام دنیاست. معدود کشورهایی هستند که این فناوری را به رسمیت شناختند و معدود کشورهایی هم آن را ممنوع کردند، ولی بیشتر کشورها در رابطه با این فناوری در وضعیت خاکستری قرار دارند. ایران نیز جزء دسته آخر است و در رابطه با این فناوری در یک وضعیت نامعلومی قرار دارد؛ این در حالی است که بحث‌های زیادی در طول یک سال گذشته حول این موضوع در کشور و در نهادهای مختلفی انجام شده و در هشتم بهمن‌ماه نیز پیش‌نویس سیاست‌نامه بانک مرکزی در خصوص رمزارزها برای آگاهی و کسب نظر کارشناسان و صاحب‌نظران منتشر شد.
در اولین روز از هشتمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت، میزگرد «با رمزینه‌ها چه کنیم؟» با حضور ناصر حکیمی، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی؛ علیرضا دلیری، معاون توسعه مدیریت و جذب سرمایه معاونت علمی ـ فناوری ریاست‌جمهوری؛ سید فرشاد فاطمی اردستانی، معاون اداری و مالی دانشگاه شریف؛ عباس آشتیانی، معاون توسعه کسب‌وکار شرکت سیتکس؛ امیر هامونی، مدیرعامل شرکت فرابورس ایران؛ ابوطالب نجفی، مدیرعامل شرکت خدمات انفورماتیک و با مدیریت ولی‌الله فاطمی، صاحب‌نظر در نظام‌های پرداخت برگزار شد که در این مطلب نگاهی به این میزگرد خواهیم داشت.
فاطمی در ابتدای این میزگرد خوشحالی خود را از انتخاب «انقلاب بلاکچین» به‌عنوان موضوع اصلی همایش ابراز کرد و در این باره گفت: «بلاکچین فناوری جدید و نوظهوری است که اگر بتوانیم با تصمیم‌هایمان یک شروع خوب در این موضوع داشته باشیم، می‌توانیم بسیاری از عدم پیشرفت‌هایی که در برخی از حوزه‌ها داشتیم را جبران کنیم.»
به گفته فاطمی اردکانی، بسیاری از کشورهای همسایه ما در این زمینه برنامه‌ریزی‌های خوبی کرده‌اند، ولی متاسفانه ما هنوز فاقد یک برنامه‌ریزی تمام‌عیار هستیم. به عقیده او، باید حداقل به شرکت‌ها و متخصصان کشور فضایی داده شود تا در این موضوع حرکت‌هایی را به‌صورت خودجوش شروع کنند یا حداقل در یک نقشه راه کلی شروع به فعالیت کنند.
بدشانسی نقطه ورود
سپس حکیمی در پاسخ به این سوال که آیا انقلاب بلاکچین می‌تواند یک انقلاب مدیریت‌شده باشد، گفت: «انقلاب بلاکچین، لفظ و ایده خوبی است، ولی شاید نتوان اسم آن را انقلاب نامید؛ چراکه مانند هر تکنولوژی دیگری آمده و ایده‌ای را عملیاتی کرده و ایده این فناوری نیز بحث دفاتر توزیع یافته بدون نیاز به نهاد واسط بود که بحث اعتماد را با استفاده از الگوریتم‌های ریاضی ایجاد می‌کند.»
به گفته معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، نکته مهمی وجود دارد و آن نیز نقطه ورود رگولاتوری و حاکمیت به یک فناوری جدید است. حکیمی درباره نقطه ورود رگولاتوری به موضوع بلاکچین این‌طور توضیح داد: «متاسفانه ورود حاکمیت به بلاکچین، از سمت بیت‌کوین بود که ماجرای آن نیز با نوسانات ارزی روبه‌رو شد؛ بنابراین رگولاتوری یک ذهنیت منفی نسبت به این فناوری دارد؛ مخصوصا در سیستم قضایی و پلیس با پرونده‌های زیادی در این باره روبه‌رو هستند که باعث شکل‌گیری دیدگاه منفی نسبت به این فناوری شده و این بدشانسی نقطه ورود ما به این حوزه بوده است.»
تبدیل دارایی راکد به دارایی قابل معامله با بلاکچین
بزرگ‌ترین چالشی که به گفته حکیمی درباره بلاکچین در قانون‌گذاری با آن روبه‌رو هستند، تبدیل این فناوری به مفهومی است که برای اقتصاددان، سیاست‌گذاران و بانکدارهای کشور مفهوم شناخته شده‌ای باشد. درنتیجه اولین مسئله‌ای که درباره رگولاتوری در این موضوع وجود دارد، چالش فهماندن این موضوع به افرادی است که باید در این باره تصمیم بگیرند. الگویی که مدنظر معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی است نیز معرفی توانایی‌ها و ویژگی‌هایی از بلاکچین در مباحثی است که حاکمیت و سیاست‌گذار وجود آن را در کشور احساس می‌کند، ولی نمی‌داند چه کسی باید آن را انجام دهد؛ برای مثال مسئله تبدیل دارایی راکد به دارایی قابل معامله که بلاکچین بهترین بستر در این موضوع است. بنابراین به گفته حکیمی، باید محصولی ارائه شود تا حاکمیت از بلاکچین خوشش بیاید و چون دولت نیز با تبدیل دارایی راکد به دارایی قابل معامله مخالف نیست، بهتر است از این بخش وارد ماجرا شویم که مخالفتی در بدنه دولت وجود نداشته باشد.
رگولاتوری داینامیک
سپس آشتیانی با اشاره به اینکه رگولاتوری این حوزه به‌شدت داینامیک است، گفت: «بلاکچین بیشتر یک ماینست است که رگولاتوری این حوزه نیز بسیار داینامیک است و نمی‌توان از قبل برای این حوزه مجوزهایی را ایجاد کرد و گفته شود که الزاما باید این مجوزها اخذ شود؛ بلکه بیشتر باید چارچوب گذاشته شود. درست است که رگولاتور در این حوزه دغدغه‌هایی دارد، ولی این حوزه‌ای نیست که بتوانیم کامل و از ابتدا برای آخر آن یا برای مدت کوتاهی از آن برنامه‌ریزی کرد؛ چراکه ما درباره تکنولوژی صحبت می‌کنیم که ارزشش در یک روز می‌تواند ده‌ها برابر جابه‌جا شود، بنابراین خیلی نمی‌توان برای آینده آن از هم‌اکنون برنامه‌ریزی کرد.»
به گفته معاون توسعه کسب‌وکار شرکت سیتکس، انتظار می‌رود که رگولاتور بدون اینکه بخواهد مسئولیت خیلی نگران‌کننده‌ای را بپذیرد، گام‌های اولیه خود در این موضوع را زودتر بردارد. رگولاتور باید بداند که این موضوع مسئولیت نمی‌آورد و این فناوری برای همه دنیا خیلی جدید و خاص است.
آشتیانی همچنین با اشاره به اینکه باید ماهیت این فناوری را بشناسیم، گفت: «نهادهای حاکمیتی و امنیتی کشور دغدغه‌های خودشان را دارند، اما این دغدغه‌ها چه باشند، چه نباشند، این فناوری رشد خودش را خواهد داشت و نمی‌توان جلوی آن را گرفت. به عبارتی رگولاتور نباید خیلی خودش را درگیر جزئیات کند.»
از فهم تکنولوژی بلاکچین عقب نمانیم
فاطمی اردستانی نیز نقدی بر مدل بانکداری الکترونیکی کشور داشت و در این باره گفت: «تصور من این است که ما در راه‌اندازی مدل بانکداری الکترونیکی خود؛ به‌عنوان یک ابزار پرداخت، در برخی موارد از الزاماتی که سیاست‌گذار پولی باید آنها را رعایت می‌کرد، غافل شدیم که بخشی از این غفلت نیز به این دلیل بود که اقتصاددان‌های کشور موضوعاتی را که در بانکداری الکترونیکی وجود داشت، متوجه نمی‌شدند و به آن توجه نمی‌کردند. نگرانی من این است که مجددا اقتصاددان‌های کشور از فهم تکنولوژی بلاکچین عقب بمانند و ما مجددا بدون در نظر گرفتن الزامات سیاست‌گذاری پولی این داستان، وارد بحث توسعه‌ای و رگولاتوری این تکنولوژی شویم.»
حرکت روبه‌جلو حاکمیت به‌سوی بلاکچین
علیرضا دلیری نیز با اشاره به اینکه دنیا در رشد فناوری به نقطه‌ای رسیده که دولت‌ها و حاکمیت‌ها چه بخواهند، چه نخواهند، باید با آن همراه شوند و امکان ترمز گرفتن یا محدود کردن با پیشرفتی که در فناوری وجود دارد، معنی ندارد و حاکمیت‌ها مجبور هستند خود را با آن هماهنگ کنند، گفت: «شرایط حاکمیت و رگولاتوری هر کشور متفاوت است. بلاکچین فناوری است که برای حاکمیت‌ها منفعت ایجاد خواهد کرد؛ برای مثال شفافیت و امنیت یکی از الزامات کشورها و حاکمیت‌هاست که اگر این دغدغه کشورها برطرف شود، هزینه دولت‌ها کاهش پیدا می‌کند و این دو مولفه نیز از ویژگی‌هایی است که بلاکچین می‌تواند آنها را ارائه دهد.»
به گفته دلیری، کشور ما در یک سال گذشته درگیر موضوع بلاکچین بوده و بحث‌هایی در هسته دولت درباره این فناوری شکل گرفته و بیش از ۹۰ درصد حاکمیت و دولت در کشور با این فناوری موافق و هماهنگ هستند، ولی دغدغه‌هایی نیز در این باره وجود دارد، اما در کل حرکت حاکمیت و دولت به‌سوی بلاکچین در کشور روبه‌جلو است. او اظهار امیدواری کرد که با همکاری بخش دولتی و خصوصی بتوانند چارچوبی در مورداستفاده از این فناوری ارائه دهند؛ چراکه به عقیده دلیری، اگر خودمان را با این فناوری هماهنگ نکنیم، از دنیا عقب می‌مانیم و این عقب ماندن هزینه‌های گزافی دارد.
بین‌المللی شدن با کمک فناوری بلاکچین
در ادامه این میزگرد، فاطمی به یکی از ویژگی‌های بلاکچین؛ یعنی توانایی بین‌المللی شدن آن اشاره کرد و از مدیرعامل شرکت خدمات انفورماتیک این سوال را پرسید که آیا این فناوری می‌تواند نقطه عطفی در نظام پولی و بانکی کشور باشد یا خیر. نجفی در پاسخ به این سوال گفت: «زمانی می‌توانیم از بلاکچین به‌عنوان ابزار انتقال وجه بین‌المللی استفاده کنیم که از این ابزار در داخل کشور استفاده شده باشد و نقاط ضعف و قوتش مشخص شده باشد تا مشکلی مانند سکه ثامن اتفاق نیفتد؛ بنابراین ابتدا باید در داخل کشور اطلاع‌رسانی صورت گیرد و آگاهی به وجود آید.»
به گفته مدیرعامل شرکت خدمات انفورماتیک، بلاکچین پدیده جدیدی است که تا سال ۲۰۱۴ بیش از ۳۰ کشور صرفا درفت‌های اولیه درباره قوانین رمزارزها را منتشر کرده‌اند. بحث‌های KYC و AML در این حوزه بسیار حاکم است که ابتدا باید زیرساخت‌های داخلی آن شکل بگیرد و سندی که در این باره در کشور ایجاد شده را تکمیل کرد و بعد در مورد بین‌المللی شدن با کمک این فناوری صحبت کرد.
انجام یک ATO در قالب سندباکس
مدیرعامل شرکت فرابورس نیز در این میزگرد با اشاره به اینکه در بازار سرمایه هم STO و هم ATO وجود دارد، اما رمزینه نیستند، گفت: «باید دید بلاکچین چه کمکی برای رمزینه شدن بازار، مردم و دستگاه‌ها می‌کند. به نظر بنده مهم‌تر از خود تکنولوژی، مقبولیت آن در بین اعضای بازار سرمایه است و نزدیک‌ترین بُعد بلاکچین به بازار سرمایه نیز انتقال سرویس‌های دیتای بازار سرمایه و نظام بانکی است. ضمن اینکه بحث امنیت آن نیز قطعا مدنظر است. همچنین ما سال گذشته بحثی داشتیم تا در بازار سرمایه بتوانیم حسابرسی و حسابداری را نیز روی بستر بلاکچین ببریم.»
هامونی با اشاره به نحوه پذیرش یک ابزار جدید در بازار سرمایه گفت: «در بازار سرمایه روال به این صورت بوده که اگر بخواهیم ابزار جدیدی را به بازار معرفی کنیم، ابتدا قانون و دستورالعمل آن را می‌نوشتیم و سپس آن را اجرایی می‌کردیم. اخیرا ما کاری را با عنوان فین‌استارز شروع کردیم که با هماهنگی سازمان بورس، یک چارچوب حقوقی را تحت عنوان Regulatory sandbox ایجاد کردیم و ابزارهای مالی جدید را می‌توانیم در قالب سندباکس بدون اینکه برای آن قانونی بنویسیم، راه‌اندازی کنیم. پیشنهاد من این است که ما در قالب سندباکس فین‌استارز، یک ATO انجام دهیم. درواقع ما آمادگی این را داریم که در قالب سندباکس یک ATO در شش ماه انجام دهیم و زمانی که تست‌های آن به‌خوبی طی شد، وقت داریم تا برای آن قانون بنویسیم. این یک راه روبه‌جلو است.»