پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
اعتبارگیری، عدم رعایت نرخ سود سپرده‌ها، وضعیت ترازنامه بانک‌ها و چندین موضوع مهم دیگر در نظام بانکی کشور، ضرورت اتحاد استراتژیک بانک‌ها را دوچندان می‌کند. نظام بانکی ما نیازمند اتحاد استراتژیک و مهم‌تر از آن، پایبندي به این اتحادهاست.
ماهنامه عصر تراکنش / تغییرات خدمات و محصولات بانکی در چند سال اخیر به‌قدری زیاد شده که باعث شکل‌گیری یک فضای رقابتی سنگین بین بانک‌های کشور و در نتیجه آن، صرف شدن حجم زیادی از توان بانک‌ها بر سر این رقابت شده است. اتحاد استراتژیک موضوعی است که بانک‌های کشور می‌توانند همکاری بسیار نزدیکی با یکدیگر در زمینه ارتقاي بیشتر خدمات و محصولات خود داشته باشند. در میزگردی که در هشتمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت با حضور ابوالقاسم رحیمی انارکی، مدیرعامل بانک مسکن؛ محمد بیگدلی، مدیرعامل بانک ملت؛ جلال رسولاف، مدیرعامل بانک آینده؛ علی دیواندری، رئیس پژوهشکده پولی و بانکی؛ ناصر حکیمی، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی و با مدیریت جلسه توسط حامد قنادپور، مدیرعامل شرکت ارتباط فردا برگزار شد، درباره مفهوم این کلمه، دلایل الزام شکل‌گیری اتحاد استراتژیک و نمونه‌هایی از این اتحاد در بانک‌های کشور صحبت شد.
قنادپور در ابتداي ميزگرد «اتحاد استراتژيک بانک‌ها» با اشاره به اينکه عرصه رقابت، عرصه پیچیده‌ای است و کار اصلي بانک‌ها تجهيز منابع و مديريت حساب‌ها، تخصيص منابع يا وام‌دهی و پرداخت است، گفت: «حتي در حوزه‌های رقابتي، زمان‌هایی وجود دارد که بانک‌ها، شرکت‌ها و در کل مجموعه‌ها به شکلي با يکديگر در تعامل هستند، ولي در حوزه‌هایی که حوزه رقابتي بانک‌ها نيست؛ مانند حوزه بانکداري الکترونيکي و زيرساخت، می‌توانیم شاهد اتحاد استراتژيک بانک‌ها باشيم.»
مفهوم و مزیت‌های اتحاد استراتژيک
جلال رسولاف در اين ميزگرد درباره مفهوم کلمه اتحاد استراتژيک توضيح داد: «اتحاد استراتژيک سال‌هاست در صنعت‌های مختلفي مطرح شده و از دهه 1970 اين موضوع شروع شد. ازلحاظ تعريفي، زماني که دو شرکت يا بيشتر در موضوعي با يکديگر توافق می‌کنند و در آن مسئوليت و تفکر مشترکي ايجاد می‌کنند، مقدمه‌ای براي اتحاد استراتژيک شکل می‌گیرد.»
به گفته مديرعامل بانک آينده، اتحاد استراتژيک از زماني شکل گرفت که بازار با رويکردهاي جدي تغييرات مواجه شد و هدف از آن نيز استفاده از توانایی‌ها و قابلیت‌های طرفين براي همه اعضاست تا بتوانند يک مزيت رقابتي را براي کل اعضاي آن اتحاد فراهم کنند. اتحاد استراتژيک درواقع راه‌حلی براي عدم تعيين تکليف محيط نسبت به يک بنگاه است. رسولاف درباره برخي از مزیت‌های اتحاد استراتژيک گفت: «عملا مجموعه اعضاي اتحاد با به اشتراک گذاشتن دانش و تجربه‌های خود، سعي می‌کنند ريسک را توزيع دهند؛ بنابراين يکي از مزاياي اتحاد استراتژيک توزيع ريسک بين اعضاست. چابکي بيشتر در ارائه خدمات و گسترش دسترسي نيز ازجمله مزاياي آن است.»
او همچنين به تغييرات تفکري که درباره اتحاد استراتژيک در سه دهه اخير شکل گرفته، صحبت کرد و گفت: «در دهه 70 ميلادي، موضوع کارا کردن محصولات در ميان بود. در دهه 80 اما بحث اين بود که بنگاه‌ها چگونه از طريق اتحاد استراتژيک جايگاه خود را در بازار تثبيت کنند و درواقع صرفه‌جویی به مقياس به وجود آيد، اما از دهه 90 به بعد، بحث به خدمت گرفتن ظرفیت‌ها و شایستگی‌ها در اين مفهوم شکل گرفت.»
اتحاد استراتژيک بانک ملت با بانک مهر اقتصاد
به گفته بيگدلي، مديرعامل بانک ملت، اتحاد استراتژيک در بانک‌های کشور تا به امروز شکل نگرفته، ولي امروزه بيش از هر زمان ديگري بانک‌ها به آن نياز دارند؛ چراکه فضاي رقابتي بين بانک‌ها بسيار سنگين است و تغييرات پی‌درپی در خدمات و محصولات بانک‌ها، وجود اين اتحاد را الزامي می‌کند و اگر اين اتحاد ايجاد نشود، باعث افزايش هزينه و بهاي تمام‌شده خدمات و محصولات می‌شود.
مديرعامل بانک ملت در اين ميزگرد به همکاري اين بانک با بانک مهر اقتصاد اشاره کرد و از آن به‌عنوان نمونه‌ای از اتحاد استراتژيک نام برد و گفت: «در اين اتحاد دو کار انجام شد؛ نخست اينکه ما امکانات خزانه‌داری، ازجمله نقل‌وانتقال مالي و تامين وجه نقد را در سراسر کشور در اختيار داريم که بانک مهر اقتصاد با ما توافق کرده و با هزینه‌ای اندک ما اين کار را براي او انجام می‌دهیم و از سوي ديگر اين بانک از سوئيچ بانک ملت استفاده کرده و بدون ايجاد کانال‌های مجزا، براي مشتريان خود اقدام به ارائه خدمات می‌کند که در نتيجه بهاي تمام‌شده محصول هر دو بانک کاهش پيدا کرده است.» بيگدلي همچنين به اتحاد بانک ملت با دو بانک ديگر اشاره کرد.
ضرورت اتحاد استراتژيک بانک‌ها
سپس ابوالقاسم رحيمي انارکي، مديرعامل بانک مسکن در پاسخ به اين سوال که چه ضرورتي را براي اتحاد استراتژيک بانک‌ها در حوزه فناوري می‌بیند، گفت: «با توجه به وضعيتي که در شبکه بانکي کشور حاکم است و بانک‌ها در حوزه‌های مختلف هزینه‌های زيادي را متحمل می‌شوند و در مقابل نيز نمی‌توانند درآمد مناسبي داشته باشند که اين موضوع باعث تضعيف بنيه مالي بانک‌ها می‌شود، ديگر موضوع اتحاد استراتژيک، يک انتخاب نيست و براي تمامي بانک‌ها به يک ضرورت تبديل شده است.»
به عقيده انارکي، اتحاد استراتژيک بانک‌ها در کشور در حال حاضر به‌صورت گسترده انجام نخواهد شد؛ چراکه بايد در این باره فرهنگ‌سازی و يک تفاهم و فرهنگ مشترک در اين زمينه در بانک‌ها شکل گيرد. او گفت: «بانک‌ها در سال‌های قبل رقابت‌های شديدي با هم داشتند که توانشان را تقليل داده، ولي براي اجرایی شدن اين سياست، بانک‌ها بايد به فرهنگ جمعي برسند.»
ميزان آمادگي شبکه بانکي براي اتحاد استراتژيک
ديواندري نيز در اين ميزگرد درباره ميزان آمادگي شبکه بانکي براي تحقق اتحاد استراتژيک صحبت کرد. به گفته او، نظام بانکي ما بيش از هر زمان ديگري به اتحاد استراتژيک نياز دارد. رئيس پژوهشکده پولي و بانکي در این باره گفت: «اکنون زماني است که ما تحت تاثير فشارهاي مالي ساختاري و ترازنامه‌ای قرار داريم و با توجه به فشار هزینه‌ها در ترازنامه‌های بانکي، بيش از هر زماني احتياج داريم که از هزینه‌های نابجا جلوگيري کرده و فشار را به سپرده‌گذاران منتقل نکنيم. ما حتي در اينکه نرخ سود را در حداقل قانوني نگه‌داریم، به اين اتحادها احتياج داريم.»
به گفته ديواندري، در حال حاضر مديريت هزينه براي نظام بانکي جدي شده و به همين دليل نياز به اتحاد استراتژيک وجود دارد و بايد از رقابت‌های مخرب جلوگيري کرد؛ چراکه باعث خسران نظام بانکي می‌شود و هيچ برندهاي در اين بين وجود نخواهد داشت.
رئيس پژوهشکده پولي و بانکي با اشاره به اينکه بانک‌های کشور هنوز نتوانسته‌اند با يکديگر به‌خوبی همکاري داشته باشند و تجربه‌های نظام بانکي در اتحاد استراتژيک مثبت نبوده، گفت: «وام سنديکايي يکي از مسائلي است که در دنيا حل شده، اما ما همچنان در سيستم بانکي در اين حوزه مشکل داريم. همچنين برخي از مسائلي که در صنعت بيمه کشور به‌راحتی انجام می‌شود، در صنعت بانکداري مانند بردن آب در سربالايي است و بسيار سخت است. اين موارد اشکالات جدي هستند که در نظام بانکي کشور وجود دارد. راهکار اين مشکل نيز حاکم شدن يک تفکر جديد در صنعت بانکي است تا از فشارهاي مالي ترازنامه‌ای بکاهد و از هزینه‌های بی‌مورد نيز جلوگيري كند.»
صحبت از اتحاد استراتژيک زود است
ناصر حکيمي، معاون فناوری‌های نوين بانک مرکزي در پاسخ به اين سوال که رگولاتور در حوزه بانکداري الکترونيک در اين زمينه چگونه فکر می‌کند، گفت: «صحبت از اتحاد استراتژيک اکنون زود است؛ چراکه ما حتي اتحاد حرفه‌ای نيز نداريم. اوضاع ما در اين زمينه خوب نيست و اگر فکري درباره آن نکنيم، سرانجام خوبي نخواهد داشت.»
حکيمي ايجاد ذهنيت تمامیت‌خواه در سازمان‌های مختلف را از مشکلات نظام بانکي عنوان کرد و توضيح داد: «ما همه‌چیز را در داخل سازمان خود می‌بینیم و به دنبال آن هستيم که آنچه ما می‌خواهیم، اتفاق بيفتد؛ اما ما به دنبال آن هستيم كه بانک‌ها در ابتدا بتوانند براي منافع مشترک، تصميم يکساني بگيرند، اما اين در صورتي است که ما حتي در مورد موضوع کارمزدها هم به يک نظر مشترک نرسیده‌ایم.»
معاون فناوری‌های نوين بانک مرکزي با اشاره به ترازنامه بانک‌ها گفت: «ما در بانک‌ها ديگر وضعيت دهه 80 را نداريم که بخواهيم خيلي راحت هزينه کنيم؛ در حال حاضر سر بيخ هستيم و ازنظر سودآوري ميليمتري حرکت می‌کنیم و وضعيت ترازنامه‌های بانک‌ها خوب نيست، بنابراين اکنون زمان آن است که اين اوضاع را بهبود بخشيم.»
به گفته حکيمي، هيچ اشتراک منافعي بين بانک‌ها وجود ندارد و يکي از دلايل آن نيز متفاوت بودن اهداف بانک‌هاست. زماني که اهداف بانک‌ها با يکديگر فرق می‌کند، تصمیم‌ها نيز متفاوت می‌شود؛ در نتيجه تا زماني که اتحاد حرفه‌ای وجود نداشته باشد، اتحاد استراتژيک نيز معنايي نخواهد داشت.
اتحاد استراتژيک بانک آينده، ملي و ملت
رسولاف همچنين به موضوع بانکداري باز اشاره کرد و آن را حوزه‌ای دانست که بانک‌ها می‌توانند وارد آن شوند و با يکديگر اتحاد داشته باشند. او در این باره گفت: «بانکداري باز حوزه‌ای جدي است که بانک‌ها می‌توانند وارد آن شوند؛ چراکه اين موضوع شرکاي غيربانکي دارد و انگيزه بانک‌ها در اين قسمت به دلیل وجود شرکاي غيربانکي براي اتحاد نسبت به کارهايي که بانک‌ها مستقيما با يکديگر در ارتباط هستند، بيشتر است. همچنين موضوع بلاکچين موردي است که بانک‌ها می‌توانند به‌سرعت با يکديگر به يک اتحاد استراتژيک برسند.» مديرعامل بانک آينده همچنين خبر از شکل‌گیری اتحاد استراتژيک بين بانک‌های ملي، ملت و آينده در حوزه تجاری‌سازی پلتفرم‌های بانکداري الکترونيک داد.
ايجاد يک نهاد صنفي مشترک
رئيس پژوهشکده پولي و بانکي درباره تبيين راهکارهاي کاربردي براي اتحاد استراتژيک بانک‌ها به سه مورداشاره کرد و توضيح داد: «موضوع اول اينکه بايد اتحاد استراتژيکي بين کانون بانک‌های خصوصي و شوراي هماهنگي بانک‌ها ايجاد شود و يک نهاد صنفي مشترک تشکيل شود که از قدرت بالايي برخوردار باشد. در کشورهاي ديگر کانون بانک‌ها خيلي قدرت دارد که می‌تواند کمک‌کننده و گامي به جلو باشد. دوم اينکه، بانک مرکزي بايد حمایت‌های خود را ادامه دهد و يکسري اتحادهاي استراتژيک را به‌ویژه در حوزه فناوري اطلاعات و خدمات پرداخت و زیرساخت‌ها هدايت کند. سوم، اتحاد استراتژيک بايد در دستور کار بانک‌ها قرار گيرد و يکي از اعضاي هيات مديره هر بانک به اين امر اختصاص يابد و چهارم اينکه گزارش دهی فعالیت‌های بانک مرکزي و بانک‌ها در اين حوزه بايد به شکل مطلوبي صورت گيرد.»