پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در تجارت بین‌الملل استفاده از اعتبارات اسنادی برای واردات و صادرات کالا به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار پرداخت در هر نقطه از جهان از طریق بانک خریدار گشایش و به وسیلهٔ بانک فروشنده به ذینفع ابلاغ می‌شود. اما چگونه می‌شود از این فرایند سوء استفاده کرد و راه‌های جلوگیری از آن چیست؟
به گزارش ایسنا، بعد مسافت و محل استقرار بانک‌های گشایش‌کننده و پرداخت‌کننده وجه اعتبار اسنادی، تاثیری بر فرآیند عملیات بین بانکی ندارد، اما آنچه که حائز اهمیت است و بایستی توسط بانک گشایش‌کنندهٔ اعتبار مورد توجه قرار گیرد، چگونگی انتقال وجه اسناد و یا به عبارت دقیق‌تر چگونگی بستانکار کردن حساب بانک فروشنده است.
از آنجا که این امکان عملا وجود ندارد که بانک گشایش‌کننده اعتبار نزد تمامی بانک‌های دنیا حساب بانکی داشته باشد، لاجرم باستی از خدمات بانک دیگری به عنوان بانک پوشش‌دهنده برای پرداخت وجه اعتبار استفاده کرد. در این حالت بانک پوشش‌دهندهٔ اعتبار بانکی است که نزد هر دو بانک فروشنده و خریدار دارای حساب است یا بانک گشایش‌کننده (بانک خریدار یا متقاضی) و بانک پرداخت‌کنندهٔ اعتبار (بانک فروشنده یا ذینفع) نزد بانک پوشش‌دهنده دارای حساب بانکی هستند. در این صورت بانک گشایش‌کنندهٔ اعتبار، پس از تحقق شرایط اعتبار، وجه اسناد را به حساب بانک پوشش‌دهنده واریز و از این بانک درخواست می‌نماید تا وجه واریز‌شده را به حساب بانک فروشنده واریز کند. بدین ترتیب وجه اسناد از حساب بانک خریدار به حساب بانک فروشنده و در نهایت به بستانکار حساب فروشنده واریز می‌شود.
باید توجه داشت بانک پوشش‌دهنده هرگز بدون اجازهٔ بانک گشایش‌کنندهٔ اعتبار اقدام به واریز وجه به حساب بانک فروشنده نخواهد کرد و صرف درخواست بانک فروشنده برای بانک پوشش‌دهنده مجوز اقدام نخواهد بود.
چنانچه بانک پرداخت‌کننده وجه اعتبار به فروشنده از بانک پوشش‌دهنده تایید قبولی و مسوولیت پرداخت وجه اعتبار را استعلام کند، این تایید اطمینان خاطر مضاعفی برای بانک فروشنده به دنبال خواهد داشت، به موجب آن اولا از اصالت اعتبار اسنادی صادره مطمئن می‌شود. ثانیا اطمینان خاطر حاصل می‌شود که بانک گشایش‌کننده ترتیب پرداخت وجه اعتبار را از طریق بانک مدنظر خود از پیش تعیین نموده و مشکلی به هنگام پرداخت وجه اعتبار نخواهد داشت.
ماجرای اخیر از چه جنس بود؟
در جریان آنچه اخیرا به اختلاس سه هزار میلیارد تومانی سیستم بانکی معروف شده، یکی از هفت بانک درگیر در این ماجرا، اقدام به انتشار اسنادی کرده است که تاییدیه بانک پوشش‌دهنده برای پرداخت وجه اعتبار یکی از آنهاست. به موجب این سند، یکی از شعب بانک صادرات (شعبه‌ای به غیر از شعبهٔ گشایش‌کننده اعتبار) در پاسخ استعلام بانک ابلاغ‌کننده، صراحتا تایید کرده است که از سوی بانک گشایش‌کنندهٔ اعتبار مجاز به واریز وجه اسناد به حساب بانک فروشنده شده است.
یکی از نکاتی که بانک کارگزار یا بانک معامله‌کنندهٔ اسناد در نظر داشته و رعایت می‌کند، در نظر گرفتن حسن شهرت و حسن ایفای تعهد بانک گشایش‌کنندهٔ اعتبار اسنادی است، یعنی هنگام دریافت پیام گشایش اعتبار جهت ابلاغ به ذینفع (فروشنده)، قبل از این‌که نوع پیام و متن پیام گشایش اعتبار را بررسی کند، میزان خوش‌نامی بانک طرف اعتبار اسنادی یا بانک متعهد پرداخت وجه اعتبار اسنادی (ه‌مان بانک گشایش‌کننده) و نحوهٔ دسترسی یا کانال انتقال وجه به ذینفع و میزان مسوولیت خود را مد نظر قرار داده و سپس اقدام به بررسی کار‌شناسانه و یا ابلاغ متن اعتبار اسناد وفق مقررات UCP به ذینفع را می‌کند.
بر این اساس در مرحلهٔ معامله اسناد حمل نیز بانک کارگزار / بانک معامله‌کنندهٔ اسناد حمل، چنانچه اعتبار اسنادی دیداری باشد، پس از قبول و پذیرش اسناد (با توجه به متن اعتبار اسنادی و اختیاری که بانک گشایش تفویض کرده) حساب بانک گشاینده را بدهکار و حساب مشتری را بستانکار می‌کند. البته در این مورد نیز بحث‌های تفصیلی دیگری وجود دارد، ولی چنانچه نحوهٔ پرداخت در اعتبار اسنادی مدت‌دار باشد، کارگزار معامله‌کنندهٔ اسناد هنگام ارسال اسناد طی پیامی سررسید پرداخت مورد تعهد بانک گشاینده و مبلغ اسناد مورد پذیرش را به بانک گشایش‌کننده اعلام و درخواست تایید سررسید و مبلغ را می‌کند که بر اساس عرف موجود و وفق مقررات UCP بانک گشاینده بلافاصله باید ظرف مدت پنج روز کاری از تاریخ دریافت اسناد حمل و پیام بانک کارگزار پیام قبولی یا عدم قبولی خود را اعلام کند و براساس مقررات UCP، چنانچه بانک گشایش‌کننده ظرف مدت مقرر پیام قبولی یا تایید خود را ارسال نکند، بانک کارگزار چنین تلقی می‌کند که سررسید و مبلغ، مورد تایید بوده و هیچ‌گونه اعتراضی بعد از این تاریخ متوجه بانک کارگزار نخواهد بود.
با این فرض چنانچه بانک کارگزار درخواست تنزیل اسناد را از طرف فروشنده داشته باشد (حتی اگر پیام تایید بانک گشایش‌کننده را دریافت نکرده باشد)، با توجه به مقررات و ضوابط (بین‌المللی و داخلی) بانکی می‌تواند اسناد را به اتکاء تعهد و تضمین بانک گشایش‌کننده که در تعریف اعتبار اسنادی آمده (وفق تعریف UCP که مورد پذیرش تمامی بانک‌های بین‌المللی و وفق نظر اتاق بازرگانی است) تنزیل را به انجام برساند.
در این‌گونه موارد، بانک‌های تنزیل‌کنندهٔ اسناد با توجه به مطالب مطروحه فوق در سررسید به خودی خود و با توجه به مجوزی که قبلا و هنگام گشایش اعتبار در متن اعتبار اسنادی دریافت کردند، حساب بانک گشایش‌کننده را بدهکار کرده و حساب‌های داخلی خودشان را تسویه می‌کنند یا از طریق بانک پوشش‌دهنده وجه را تامین و اقدامات داخلی خودشان را به انجام می‌رسانند.
نحوه گشایش اعتبار اسنادی در بانک
برای گشایش اعتبار ابتدا خریدار یا متقاضی تقاضای خود را به بانک گشاینده اعتبار یا بانک خریداری ارائه می‌کند. در مرحله اول خریدار باید قرارداد فروش با فروشنده مستقل از بانک تنظیم و در خواست گشایش اعتبار و پیش فاکتور خود را به بانک گشاینده اعتبار ارائه بدهد.
فرم ثبت سفارش، کارت بازرگانی معتبر، بیمه‌نامه، پیش فاکتور دریافتی از فروشنده به نام خریدار، اعتبارسنجی (اخذ اطلاعات اعتباری از مراجع ذیصلاح)، تعیین واخذ وثیقه‌ها و تضمین‌ها و اطمینان از نبود ذینفع واحد در خریدار و فروشنده جزو وظایف بانک گشاینده اعتبار است.
در این مرحله گشایش اعتبار صورت می‌گیرد و بانک گشاینده اعتبار آن را به بانک فروشنده یا بانک ذینفع ارجاع می‌دهد. بانک فروشنده یا بانک ابلاغ‌کننده باید هویت فروشنده را احراز کند و پس از دریافت متن اعتبار با احراز اصالت ظاهری، بدون قبول هر گونه مسوولیت آن را به فروشنده ابلاغ کند.
در این مرحله اعتبار به فروشنده ابلاغ می‌شود. تهیه و تحویل کالا به خریدار حسب مقررات حاکم بر تحویل کالا اینکوترمز ۲۰۱۰ و تهیه و ارائه اسناد مندرج در اعتبار به بانک برای دریافت وجه آخرین مرحله از اولین بخش گشایش اعتبار بانکی است.
مرحله بعد مرحلهٔ معامله اسناد شامل کنترل، قبول و پذیرش پرداخت در سررسید است. در بخش نخست بانک فروشنده وجود دارد که بررسی اسناد ارائه شده توسط فروشنده و احراز مطابقت آن با شرایط مندرج در متن اعتبار از وظایف اوست. همچنین ارسال اسناد به بانک گشاینده، اخذ وجوه از بانک گشاینده در سررسید و پرداخت به ذینفع در سررسید از دیگر وظیاف اوست.
پس از آن اسناد کنترل و برای بانک خریدار ارسال می‌شود. بانک خریدار پس از دریافت کنترل اسناد و مطابقت با اعتبار صادر شده قبول و پذیرش پرداخت وجه اسناد را به بانک فروشنده در سررسید اعلام می‌کند. بانک خریدار با دریافت میان پرداخت از سود خریدار نسبت به پشت نویسی و تحویل اسناد به نام برده اقدام می‌کند.
پس از پشت نویسی و تحویل اسناد به خریدار دریافت کالا توسط او انجام می‌شود. مرحله پایانی گشایش اعتبار در بانک، تنزیل اسناد اعتبارات مدت‌دار است. در این مرحله فروشنده در خواست تنزیل اسناد و پرداخت وجه اعتبار به بانک تنزیل‌کننده را بر عهده دارد. همچنین تحویل نامهٔ واگذاری عواید بر عهده اوست.
در مرحله بعد بانک تنزیل‌کننده سررسید و تعهد بدون قید و شرط از بانک گشاینده مبنی بر پرداخت وجه در سررسید را اخذ و نامه واگذاری عواید را دریافت می‌کند. واریز وجه اعتبار پس از کسر نرخ تنزیل به حساب فروشنده و مطالبه وجه اعتبار در سررسید پرداخت از بانک گشاینده نیز از دیگر وظایف بانک تنزیل‌کننده است.
تعهد پرداخت در سررسید به بانک تنزیل‌کننده در اختیار بانک گشاینده است. همچنین تعهد پرداخت و تسویه نهایی با بانک گشاینده در سررسید پرداخت اعتبار بر عهدهٔ خریدار است.