رمزارز چه تفاوتی با ارز دیجیتال و ارز مجازی دارد؟ کدام را کجا به کار ببریم؟

این روزها اگر در جمعی صحبت از بلاکچین و بیت‌کوین به میان بیاید، احتمالاً واژه‌هایی مانند ارز دیجیتال‌، ارز مجازی و رمزارز را خواهید شنید. هرچند این واژه‌ها به مفاهیم متفاوتی اشاره دارند، گاهی شاهد هستیم حتی در میان فعالان این صنعت نیز به‌اشتباه و جای یکدیگر استفاده می‌شوند.

 

ارز دیجیتال

ارز دیجیتال (Digital currency) که به آن پول دیجیتال و ارز الکترونیک هم گفته می‌شود نوعی ارز است که برخلاف ارزهای فیزیکی، تنها به شکل دیجیتال وجود دارد اما ویژگی‌هایی مانند ارزهای فیزیکی دارد؛ مانند پول نقد فیزیکی، می‌توان آن را دریافت کرد، انتقال داد و یا به پولی دیگر تبدیل کرد. می‌توان از ارزهای دیجیتال برای خرید کالا و خدمات استفاده کرد و کارهایی نظیر پرداخت قبوض، خرید از فروشگاه‌های آنلاین و غیره را به کمک آن انجام داد. درحقیقت ارزهای دیجیتال معادل دیجیتال شده ارزهای واقعی هستند؛ یعنی به ازای هر ارز دیجیتال یک معادل فیزیکی در دنیای واقعی وجود دارد.

موجودی حساب بانکی ساده‌ترین مثال ارز دیجیتال است. در این مثال، کاربر، معادل مبلغ ریالی که نزد بانک موجودی دارد ارز دیجیتال‌ دریافت می‌کند.

 

ارز مجازی

ارزمجازی (Virtual Currency) نوعی ارزدیجیتال است که توسط برنامه‌های کامپیوتری تولید و کنترل می‌شود؛ ارزهای مجازی معادل کالا یا ارز فیزیکی نیستند و توسط نهادها و سازمان‌ها ابداع می‌شوند تا در سامانه‌های مشخص استفاده شوند.

امتیازهای باشگاه مشتریان شرکت‌ها نمونه خوبی از ارز مجازی است. این امتیازها در دنیای واقعی اعتباری ندارند ولی در وب‌سایت یا برنامه تلفن همراه شرکت قابلیت خرج شدن و معاوضه با کالا یا خدمات مشخص را می‌یابند. سکه‌های درون بازی‌ها که برای خرید قابلیت‌ها یا باز کردن مراحل جدید استفاده می‌شوند مثال دیگری از ارز دیجیتال هستند.

 

رمز ارز

رمزارزها (cryptocurrency) نوعی ارزمجازی هستند که از فناوری رمزنگاری در طراحی آنها استفاده شده است. عملیات رمزنگاری با کد کردن اطلاعات از طریق الگوریتم‌های پیچیده ریاضی انجام می‌شود، رمزنگاری اطلاعات به افزایش امنیت رمزارزها کمک می‌کند. رمزارزها برخلاف ارزهای دیجیتال و مجازی، غیرمتمرکز هستند؛ توسط هیچ حکومت، سازمان یا ارگان خاصی کنترل نمی‌شوند و هیچ شخص یا نهادی توان کنترل یا دست‌کاری در آنها را ندارد.

بیت‌کوین قدیمی‌ترین رمزارز جهان است. در حال حاضر بیش از ۱۵۰۰ رمزارز در جهان وجود دارد که بیت‌کوین شناخته‌شده‌ترین آنهاست. رمزارزهای غیر از بیت‌کوین، آلت‌کوین (Alt Coin) و یا گاهی به‌اختصار کوین نامیده می‌شوند.

 

تفاوت‌ها و مزایا

رمزارزها علاوه بر امنیت و غیرمتمرکز بودن ویژگی‌های دیگری نیز دارند. این ویژگی‌ها که بیانگر تفاوت رمزارزها با ارز دیجیتال و ارز مجازی است، می‌تواند به‌عنوان مزیت رمزارزها نیز در نظر گرفته شود.

 

ناشناس بودن

احراز هویت یکی از رایج‌ترین ملزومات ارزهای دیجیتال است. هر فرد برای استفاده از ارزهای دیجیتال پیش از هر اقدامی باید شناسایی شود. ارائه مدارک هویتی کاربر به شعبه بانک هنگام افتتاح حساب نمونه‌ای از این فرایند شناسایی است. در مورد رمزارزها چنین الزامی وجود ندارد؛ در حقیقت رمزارزها با این نگرش ساخته‌شده‌اند که حتی در شرایطی که اعضای شبکه همگی ناشناس باشند و هیچ اعتمادی بین آنها وجود نداشته باشد؛ به‌درستی از عهده فرایندهای تعریف‌شده شبکه مانند خرید، فروش و انتقال برآیند.

 

شفافیت

در رمزارزها تمامی تراکنش‌ها در سطح شبکه قابل‌پیگیری و مشاهده هستند؛ تمام اعضای شبکه می‌توانند اطلاعات یک حساب را مشاهده کرده و تراکنش‌های ورودی و خروجی آن را پیگیری کنند. این مفهوم، شفافیت در شبکه نامیده می‌شود. در ارزهای دیجیتال و مجازی چنین شفافیتی وجود ندارد. برای مثال، به‌ غیر از کارکنان بانک که به‌کل سیستم دسترسی دارند هیچ فرد دیگری نمی‌تواند موجودی حساب بانکی شمارا مشاهده و تراکنش‌های شما را رصد کند.

 

برگشت‌پذیری

در ارزهای دیجیتال و ارزهای مجازی یک مرجع مرکزی مسئولیت کنترل شبکه را بر عهده دارد. این مرجع تمامی تراکنش‌ها را کنترل می‌کند. این مرجع در شرایط ویژه، بر اساس درخواست مقامات دولتی و یا احتمال دزدی و کلاه‌برداری می‌تواند تراکنش‌ها را لغو یا مرجوع کند. رمزارزها اما فاقد این نهاد نظارتی هستند؛ درنتیجه تغییر تراکنش‌هایی که در شبکه تأیید شوند؛ ممکن نخواهد بود.

 

نفوذپذیری

در ارزهای دیجیتال و مجازی به‌ طور معمول اطلاعات در سرورها و مراکز داده مرکزی نگهداری می‌شوند. این سرورها همواره ممکن است مورد حملات سایبری قرار بگیرند و یا دست‌کاری شوند. رمزارزها اما داده‌ها را در یک دفترکل توزیع‌شده نگهداری می‌کنند. درواقع تمامی کاربران یک نسخه از اطلاعات صحیح را در اختیار دارند. برای دست‌کاری اطلاعات در چنین شبکه‌ای باید داده‌های نیمی از اعضا را دست‌کاری کرد.

 

قانون‌گذاری

در بیشتر کشورها چارچوب‌های قانونی برای ارزهای دیجیتال تعریف‌شده است. دستورالعمل 2009/110/EC در اتحادیه اروپا یا ماده 4A کد بازرگانی در ایالات‌متحده مثالی از این قوانین هستند. رمزارز اما هنوز از طرف تمامی کشورها پذیرفته‌ نشده است و بدیهی است که قوانین مشخصی نیز در مورد آن‌ها تصویب نشده است.

 

سخن آخر

حال که با ارزهای دیجیتال، مجازی و رمزارزها آشنا شدیم و به تفاوت‌ها و مزایای هر یک پی بردیم؛ بهتر است با دقت بیشتری از این کلمات استفاده کنیم و تا حد ممکن از به کار بردن آن‌ها در یک معنا بپرهیزیم. رمزارزها برخلاف ارزهای دیجیتال فاقد معادل فیزیکی هستند و برخلاف ارزهای مجازی توسط هیچ سازمان و نهادی کنترل نمی‌شوند؛ استفاده نابجا از این واژه‌ها می‌تواند سوءبرداشت‌ ایجاد کند.