سیستم بانکداری کشور ما در کجای انقلاب دیجیتال قرار دارد؟ / ورود بانک‌های جدید

مهرداد حسن‌پورشمس؛ کارشناس حوزه پرداخت / هیچ فعالیتی از سوی بانک‌های تازه تأسیس (آن‌هایی که نئوبانک هستند) گزارش نشده است که نشان دهد آن‌ها مخرب هستند. بیشتر آن‌ها حداقل مخرب نیستند و یا فعالیتی مشابه بانک‌های فعلی ارائه می‌دهند. بیشتر آن‌ها با ارائه خدمات در جهت برآوردن خواسته‌های مشتریان مسیر را هموارتر می‌کند.

با توجه به تعریف صنعت خودروسازی و مقایسه آن با صنعت بانکداری کنونی تشابه زیادی مشاهده می‌شود:

اتومبیل یک نوآوری انقلابی در صنعت و تکنولوژی بود اما این نوآوری مخرب به شمار نمی‌رود. چون‌که اتومبیل‌های نسل اول بسیار لوکس و گران‌قیمت بودند ازاین‌رو بازار درشکه‌ها را تخریب نمی‌کردند. صنعت حمل‌ونقل تا سال 1908 که فورد مدل ارزان‌قیمت T را عرضه کرد دست‌نخورده باقی ماند.

این اتومبیل که تولید انبوه داشت یک نوآوری مخرب بود چون بازار حمل‌ونقل را دستخوش تغییر کرد. خود اتومبیل در کل مخرب نبود.این مثال بسیار شبیه بانکداری کنونی است.

بانک‌های تازه‌کار شکاف‌های موجود در بازار را با ارائه خدمات به افرادی که نمی‌خواهند برای حساب‌های جاری هزینه پرداخت کنند و یا کسانی که به بانک‌ها علاقه‌ای ندارند و در پی پیدا کردن راه‌های جایگزین هستند پیدا می‌کنند؛ اما این بانک‌های تازه‌کار مخرب نیستند. چراکه بازار جدیدی ایجاد نمی‌کنند و فقط به ارائه خدمات برای برطرف کردن نیازهای برآورده نشده مشتریان می‌پردازند.

و تا زمانی که به ارائه خدمات توسط موسسات مالی دیگر می‌پردازند به‌هیچ‌عنوان مخرب نخواهند بود. به‌عبارت‌دیگر، پر کردن قسمتی از یک تجارت مخرب بودن نیست.

علی‌رغم تمام مقرراتی که از مدل‌های تجاری سنتی و شرکت‌های تازه تأسیس‌شده حمایت می‌کنند. بیشتر بانک‌ها تحت تأثیر پدیده واسطه زدایی هستند. اساساً، کسانی که پول در اختیاردارند را باکسانی که به آن‌ها احتیاج دارند مربوط می‌کنند.

می‌توان همین فرایند را در قالب بانکداری کنونی متصور شد:

1. شکل محصول تغییر نکرده است. این بخشی از تجارت است؛ اما پرداخت‌ها برای بانک‌ها بسیار مهم هستند. وقتی شما یک چک می‌نویسید و یا از دیبت کارت اعتباری خود استفاده می‌کنید اساساً در حال انتقال پول از حسابتان به حساب‌های دیگری هستید… این موضوع صحت دارد که مکانیسم‌های دسترسی به‌حساب تغییر کرده و بیشتر شکل الکترونیکی به خود گرفته است؛ اما محصول اصلی مدت زیادی است که الکترونیکی است.
2. نیاز با امنیت بالای اطلاعات حساب هزینه‌ها را افزایش می‌دهد. حفاظت از منابع مالی در حساب‌ها امری بسیار جدی و اساسی است و همان‌طور که بسیاری از بانک‌ها می‌دانند حفظ امنیت حساب‌ها هزینه بالایی می‌برد. همان‌طور که گفته شد آن واسطه‌زداها در صنعت بانکداری اغلب هزینه بالای حفظ امنیت حساب‌ها را دست‌کم می‌گیرند.
3. مقررات باعث ایجاد موانع درراه می‌شوند. درحالی‌که بسیاری از افرادی که از بانک‌ها متنفر هستند مقررات را مانع اصلی سد راه بانک‌ها می‌دانند، بیشتر بانک داران می‌دانند که مقرراتی وجود دارد که باعث افزایش هزینه‌ها و کاهش میزان سوددهی می‌شود. واسطه زدایانی که قصد ورود به این صنعت رادارند باید خود را با مقررات وفق دهند.

نتیجه‌گیری کلی

به دلیل پیچیدگی‌های موجود در انتقال وجه (پیچیدگی‌های تکنولوژی، مشکلات امنیتی مدیریت ریسک و پذیرش مقررات) بانک‌ها مانند سایر صنوف امکان واسطه زدایی نخواهند داشت.

همه این‌ها بدین معنی نیست که ما پدیده‌های جدید در صنعت بانکداری را نمی‌بینیم فقط زمانی که این پدیده‌ها باعث ایجاد شیوه‌ها و مدل‌های نوین تجاری شوند و ثابت شوند قابل‌بحث و ارزیابی خواهند بود.

در حال حاضر سیستم بانکداری ما بسته است، گاها محصولات جدید طراحی‌شده، بدون تحقیق کافی در بازار و نیاز مبرم مشتری طراحی می‌شود.

حرکت و یا حتی دنباله‌روی از مدل‌های جهانی در این زمینه مستلزم تغییرات مهمی همچون ارتقاء زیر ساختارهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، به‌روز کردن قوانین نظام بانکداری (با توجه به بعد اسلامی و سازگاری بافرهنگ بومی کشور)، تقویت بخش خصوصی و دانش‌بنیان با ایجاد مراکز شتاب‌دهنده و مدیریت‌شده توسط بخش خصوصی و تزریق سرمایهٔ تحقیق و توسعه از سوی متصدیان این کار در حوزه خصوصی و دولتی است.

با این شتاب بسیار سریع رشد زیر ساختارها، تکنولوژی‌های نوین و تغییر قوانین نظام بانکداری در دنیا به‌راستی سیستم بانکداری کشور ما در کجای این انقلاب دیجیتال قرار دارد؟ شاید استقبال از باز و شفاف بودن، همکاری با رقبا و شریک‌های جدید تجاری و سرمایه‌گذاری هوشمندانه با اتکا به خلاقیت و نوآوری‌هایی که تکنولوژی به ارمغان آورده است، قدم خوبی برای شروع باشد.