پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
محسن حاتمی؛ دنیای اقتصاد / اغلب افراد تصور می‌کنند که برای راه‌اندازی یک استارت‌آپ باید لزوماً ایده‌های خارق‌العاده داشت؛ یعنی ایده‌هایی که تاکنون به ذهن هیچ‌کسی نرسیده و در هیچ جای دنیا پیاده‌سازی نشده است! حقیقت آن است که این موضوع تنها در حد یک آرمان تخیلی اعتبار دارد و تقریباً هیچ استارت‌آپی را نمی‌توان پیدا کرد که از ایده‌های دیگر الهام گرفته نباشد؛ البته بکر بودن ایده به‌خودی‌خود امری مطلوب است و ایده‌هایی که برای اولین بار شکل می‌گیرند و عملی می‌شوند، احتمال موفقیت بالاتری دارند.
اما صحبت اصلی اینجا است که شرط اصلی موفق بودن یک ایده استارت‌آپی، بکر بودن و اولین بودن آن نیست؛ بلکه نحوه پیاده‌سازی و اجرایی کردن ایده به‌مراتب از خود ایده مهم‌تر است. نمونه بارز این مسئله را در فضای استارت‌آپی ایران می‌توان به‌خوبی مشاهده کرد؛ استارت‌آپ‌هایی مانند اسنپ فود (بانام سابق زودفود) و اسنپ که خود نسخه‌های ایرانی استارت‌آپ‌های خارجی محسوب می‌شوند، به‌تدریج سبب شکل‌گیری نسخه‌های ایرانی مشابه دیگری به نام ریحون و تپسی شدند.
اگرچه فعالیت این استارت‌آپ‌ها با یکدیگر مشابهت دارد، اما روشن است که در حال حاضر هرکدام توانسته‌اند سهم بسزایی از بازار را به خود اختصاص دهند و باهم به رقابت بپردازند. در این مقاله به چرایی این مسئله خواهیم پرداخت.
زودفود و ریحون؛ پیشتاز در عرصه غذای آنلاین
استارت‌آپ اسنپ فود که در ابتدا بانام زودفود فعالیت خود را آغاز کرد، یکی از استارت‌آپ‌هایی بود که با بهره‌گیری از نمونه‌های مشابه خارجی خود توانست در فضای استارت‌آپی ایران جای خود را باز کند. این استارت‌آپ در سال ۱۳۸۸ فعالیت خود را از مرحله طرح‌ریزی آغاز کرد و ظرف مدت کوتاهی توانست درزمینهٔ توزیع غذای رستوران‌ها در سطح شهر تهران به جایگاه قابل‌توجهی دست پیدا کند.
زودفود در ایران به‌عنوان اولین سرویس خدمات‌دهی غذای آنلاین توانست برای عموم مطرح شود و این کار استارت‌آپ‌های دیگری را که به این ایده فکر می‌کردند، سخت کرده بود؛ اما استارت‌آپ «ریحون» که حوزه کاری مشابهی با زودفود داشت، توانست با راه‌اندازی سایت و اپلیکیشنی با همین نام در کنار زودفود به رقابت بپردازد.
اپلیکیشن‌های اسنپ و تپسی نیز سرگذشتی مشابه داشتند و درحالی‌که به نظر می‌رسید اسنپ یکه‌تاز عرصه حمل‌ونقل آنلاین باشد، تپسی با انتشار خبر ورود خود به این بازار تمام معادلات را به هم‌ریخت! فکر می‌کنید چه عواملی سبب شکل‌گیری چنین رقابت‌هایی شد؟ در زیر به دو عامل مهم یعنی «تکامل ایده‌ها» و «بسترهای فرهنگی» اشاره خواهیم کرد.
اهمیت تکامل ایده‌ها در شکل‌گیری استارت‌آپ‌های مشابه
اغراق نیست اگر بگوییم بسیاری از استارت‌آپ‌های جهان در یک موضوع به‌خصوص، از تکامل ایده‌های قبلی خود به وجود آمدند. تا قبل از به وجود آمدن پدیده‌ای به نام اینترنت، ایده تاکسی‌های تلفنی مورد استقبال زیادی قرار داشت و به‌تدریج این ایده تکامل پیدا کرد و تاکسی‌های بی‌سیم به بازار آمدند؛ اما بانفوذ اینترنت به درون جوامع به‌تدریج ایده تاکسی‌های اینترنتی در جهان مطرح شد و به‌تدریج استارت‌آپ‌هایی مانند اوبر، هایلو، او آل آ، گرب تاکسی و… شکل گرفتند.
تاریخچه این مسئله تقریباً به دو دهه اخیر برمی‌گردد. طولی نکشید که آوازه تاکسی‌های اینترنتی در ایران نیز پیچید و درحالی‌که پیشرفته‌ترین سیستم حمل‌ونقل بین‌شهری در ایران تاکسی بی‌سیم محسوب می‌شد، اپلیکیشن اسنپ به‌عنوان اولین اپلیکیشن مسافری آنلاین به بازار عرضه شد.
بسیاری از استارت‌آپ‌هایی که تا قبل از آن ایده تاکسی اینترنتی را در سر می‌پروراندند، با ورود اسنپ ناامید شدند؛ اما استارت‌آپ تپسی با تکمیل ایده اسنپ و ارتقای آن توانست جای خود را به‌تدریج در جامعه باز کند. تپسی با در نظر گرفتن شرایطی برای کیفیت بهتر خدمات و همچنین کیفیت کاربری متفاوت از اسنپ، توانست حتی ازنظر کیفی در جایگاهی بالاتر از آن قرار گیرد و مناسب بودن قیمت‌ها در ابتدای کار نیز مسئله‌ای بود که به شناخته شدن هرچه بیشتر آن کمک کرد.
بسترهای فرهنگی و نقش آن‌ها در تسریع رشد استارت‌آپ‌های مشابه
تا قبل از آنکه زودفود آغاز به کار کند، تقریباً هیچ‌کس نمی‌دانست که چگونه می‌تواند به‌صورت آنلاین غذا سفارش دهد و در کوتاه‌ترین زمان ممکن آن را در محل خود دریافت کند؛ اما زودفود با الهام گیری از نسخه‌های مشابه خارجی خود توانست این ایده را در ایران پیاده‌سازی کند.
به‌تدریج باگذشت زمان این فرهنگ در بین بخش‌های مختلف جامعه جا افتاد که می‌توانند غذای خود را به‌صورت آنلاین تهیه کنند؛ البته این موضوع چندان کار ساده‌ای نبود و می‌توان گفت که زودفود هزینه‌های زیادی را صرف تبلیغات و بسترسازی فرهنگی کرد تا بتواند این زمینه را ایجاد کند؛ اما نکته قابل‌توجه ظهور استارت‌آپ ریحون بود که به‌نوعی دیگر نیاز به‌صرف هزینه‌های هنگفت برای بسترسازی فرهنگی و ذائقه سازی برای خرید آنلاین غذا نداشت و در فضای به وجود آمده توانست ظرف مدت کوتاهی به فروش بالادست پیدا کند.
جمع‌بندی
با توجه به مطالبی که در بالا گفته شد، می‌توان گفت که راه‌اندازی یک استارت‌آپ بیشتر از آنکه نیاز به سرمایه یا ایده داشته باشد، نیاز به هوشمندی و استفاده از فرصت‌ها به بهترین شکل ممکن دارد. یک‌راه ساده برای راه‌اندازی استارت‌آپ مطالعه استارت‌آپ‌هایی است که در حال حاضر در جهان موفق هستند ولی هنوز در ایران نمونه مشابهی ندارند.
این راهکار البته چالش‌های خاص خود را دارد و به دلیل تفاوت‌های فرهنگی جامعه ایران با سایر جوامع بسیاری از آن‌ها ممکن است به‌راحتی قابل پیاده‌سازی نباشند. به‌علاوه هرکدام از ایده‌ها که برای اولین بار بخواهند راه‌اندازی شوند، نیاز به‌صرف هزینه‌های زیادی برای بسترسازی فرهنگی و ایجاد آگاهی دارند.
راه دیگر برای راه‌اندازی استارت‌آپ، مطالعه ایده‌های فعلی و تلاش برای تکامل و ارتقای آن‌ها است که این مسئله در حال حاضر در ایران پتانسیل بالایی برای موفقیت دارد.
به خاطر داشته باشید که راز اصلی موفقیت انسان‌های بزرگ و کسب‌وکارهای بزرگ در جهان متفاوت اندیشیدن است؛ اگر بنیان‌گذاران ریحون با دیدن زودفود و بنیان‌گذاران تپسی با دیدن اسنپ همانند بسیاری از استارت‌آپ‌های دیگر مأیوس و سرخورده می‌شدند و دست از کار می‌کشیدند، در حال حاضر در جایگاه فعلی قرار نداشتند.