جریان بی‌هیاهوی بلاکچین در شریف / نگاهی به آزمایشگاه بلاکچین شریف

ماهنامه عصر تراکنش / بلاکچین امروز از موضوعات داغ فناوری است، اخباری که هر روز درباره این فناوری منتشر می‌شود از منابع رسانه‌ای غیر فارسی است. در ایران ما هنوز ابتدای راه هستیم و کم هستند مراکزی که به این موضوع به‌صورت فنی می‌پردازند. یکی از این مراکز آزمایشگاه بلاکچین شریف است.

آزمایشگاه بلاکچین شریف جایی است که به دور از هیاهوی تبلیغاتی در حال انجام کار علمی است. این تیم که از یک هیات علمی دانشکده برق و تعدادی دانشجوی باانگیزه تشکیل شده، بیش از یک سال است که در حوزه بلاکچین کار جدی انجام می‌دهد. در حالی که این روزها بسیاری خود را فعال بلاکچین می‌دانند و با پوسته‌ای پرسروصدا مدام در مورد حواشی بلاکچین حرف می‌زنند، «آزمایشگاه بلاکچین شریف» آرام و بی‌حاشیه مشغول کار علمی در این فناوری است.

دکتر محمدعلی مداح‌علی، عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف و محقق در آزمایشگاه‌های بل، مدیر این آزمایشگاه است. قرار شد تا شنبه‌روزی با حضور حداکثر تعداد اعضای این تیم، با آنها گپ‌وگفتی داشته باشیم. اتاق دکتر مداح‌علی به قول خودشان در دانشکده برق قدیم بود و آنجا او را ملاقات کردیم. کمتر از دو سال است که به ایران برگشته و به‌واسطه حضور در دانشگاه برکلی و آزمایشگاه‌های بل و آشنایی با بلاکچین، تصمیم به اقدامات جدی در این حوزه در ایران گرفته است. حنظله اکبری نودهی نیز اولین دانشجوی اوست که کارشناسی ارشد برق می‌خواند و در حوزه بلاکچین مشغول فعالیت سفت‌وسخت است.

گفت‌وگوی ما با دکتر مداح‌علی و شاگرد سختکوش‌اش دو ساعتی طول کشید. بعد از آن برای بازدید از آزمایشگاه بلاکچین شریف و عکاسی از اعضای پرانرژی‌اش، به مجتمع خدمات فناوری دانشگاه صنعتی شریف رفتیم. انرژی بالا ویژگی این دانشمندان جوان بود با اینکه از صبح سر کلاس حاضر بودند در این ساعت عصر هنوز هم انرژی خود را حفظ کرده بودند و جو شادی در جریان بود. آن‌طور که دکتر مداح‌علی می‌گفت تیمشان در زمان حضور ما کامل نبود و نتوانسته بودند همه اعضا را برای مصاحبه جمع کنند.

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]

اعضای تیم آزمایشگاه بلاک‌چین شریف

دکتر محمدعلی مداح‌علی، حنظله اکبری نودهی، محمدجواد حاجی‌علیخانی، محسن محب‌زاده، پرهام برومند، پانته‌آ کریمی، مهیار دانش‌پژوه، محمدمهدی جهان‌آرا، مهدی دارابی، امیر ضیاشهابی، احمدرضا بدیهی، رسول اخوان‌مهدوی، محمدطاها طوغانی، حمیدرضا احترام، عرفان‌ حسینی، مهدی بخشی و اعلی عمرانی اعضای آزمایشگاه بلاک‌چین شریف هستند.

[/mks_pullquote]

 

تیم جوان و فنی

جرقه شروع آزمایشگاه بلاکچین شریف مردادماه سال 1395 در ذهن مداح‌علی زده شد و از مهرماه همان سال اسکلت اصلی تیم شکل گرفت. نکته جالب‌توجه رابطه دوستانه تنها استاد تیم با اعضایش بود؛ رابطه‌ای که صمیمانه بود و در برخوردهایشان نگاه از بالا به پایینی به یکدیگر وجود نداشت.

مداح‌علی از فضایی در آمریکا که بلاکچین در آنجا سروصدای زیادی ایجاد کرده بود، به ایران بازگشته و روزی که صحبت از بیت‌کوین در آمریکا نقل محافل بود و در ایران کمتر کسی در این حوزه فعالیت می‌کرد، فعالیت آزمایشگاه بلاکچین شریف را آغاز کرد. او در صحبت‌هایش گفت که اصلا فکر نمی‌کرده که بلاکچین با این سرعت به یک روند فراگیر تبدیل شود. تمرکز آزمایشگاه بلاکچین شریف بر مسائل فنی و علمی این فناوری است. یکی از فیلترهای سفت‌وسختی که مداح‌علی برای ورود اعضا به تیم آزمایشگاهش مقرر کرده، این است که باید چند ماه مبانی بلاکچین و مقاله‌های پرشمارش را به دقت بخوانند. هم‌اکنون این تیم 17 عضو دارد که همواره در حال رصد فناوری و اخبار روز دنیا در حوزه بلاکچین هستند.

 

مسیر کاری آزمایشگاه بلاکچین شریف

ماه پیش کارگاه دوروزه‌ای توسط آزمایشگاه بلاکچین شریف برگزار شد. خروجی این کارگاه در پایان روز دوم، اجرای دو پروژه بر بستر اتریوم بود که یکی از آنها پیاده‌سازی تامین سرمایه جمعی روی این بستر را در دستور کار خود قرار داد. اکبری با اشاره به اینکه خیلی‌ها نمی‌دانند که تیم آنها این کارگاه را برگزار کرده است می‌گوید: «ما از لحاظ بازاریابی و رسانه‌ای قوی عمل نکرده‌ایم. مشغول کار پژوهشی خود بوده‌ایم و تمرکزی روی مارکتینگ نداشته‌ایم.»

به گفته مداح‌علی، این آزمایشگاه سه مسیر اصلی را دنبال می‌کند؛ اولین کاری که در این آزمایشگاه انجام می‌شود، بررسی کامل مبانی علمی دفاتر کل توزیع‌شده چه در قالب بلاکچین، چه در قالب دیگر ساختارها با رویکرد مطالعه دقیق و فنی به همراه مشکلاتی که در آنها وجود دارد و تلاش برای پیدا کردن یک راه‌حل برای حل آن مشکلات است؛ این مشکلات به سه حوزه امنیت، حریم خصوصی و مقیاس‌پذیری تقسیم می‌شوند. این عضو هیات علمی دانشکده برق می‌گوید دانشجویانی در تیم خود دارند که روی این موضوعات به‌سختی کار می‌کنند. دومین مسیر این تیم، استفاده از بلاکچین جهت توانمندسازی فناوری‌ها مانند فناوری‌های مالی و فین‌تک، اینترنت اشیا، محاسبات توزیع‌شده، فضای ابری، خریدوفروش داده، امنیت شبکه و ارتباطات است. دکتر مداح‌علی می‌گوید: «باید ببینیم اشکالات سیستم‌های موجود را چطور می‌توان برطرف کرد و با استفاده از فناوری بلاکچین چطور می‌شود راه‌حلی برای حل مسائل یک شرکت یا ارگان انجام داد.»

سومین مسیری که این آزمایشگاه دنبال می‌کند، شناسایی کامل پلتفرم‌هایی که وجود دارد، نوشتن برنامه روی آن پلتفرم و برطرف کردن نیاز صنایع روی هر کدام از این پلتفرم‌هاست. راه‌حلی که آزمایشگاه بلاکچین شریف به صنایع و ارگان‌ها ارائه می‌دهد، به همراه آموزش به تیم فنی آنهاست. درست است که آنها هیاهوی مارکتینگی در بازار نداشته‌اند، اما به صفحه اول سایت‌شان که می‌روید، لوگوی شرکت‌ها و وزارت‌خانه‌های بزرگی به چشم می‌خورد. در خصوص این همکاری‌ها مداح‌علی با خنده می‌گوید که این صنایع با آزمایشگاه بلاکچین شریف همکاری دارند. هرچند این همکاری ممکن است بعضا در حد مذاکرات یا مشورت باشد؛ اما با روندی که این آزمایشگاه در پیش گرفته، به نظر می‌رسد اولین تیم ایرانی است که شرکت‌ها و ارگان‌های پیشرو برای اضافه کردن بلاکچین به سازوکارشان، سراغ آنها می‌روند.

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]

راه‌حل برای صنایع و شرکت‌ها

مداح‌علی می‌گوید: «به تصمیم‌گیرندگان و مدیران فناوری اطلاعات صنایع مختلف می‌گوییم که بلاک‌چین این توانایی‌ را دارد و آنها هم به ما می‌گویند ما فلان مشکل را داریم. اول ما به‌عنوان تیمی که می‌خواهد بلاک‌چین را وارد یک شرکت کند، باید مشکلات آن شرکت را بفهمیم و کم‌کم یک راه‌حل ایجاد کنیم.»

[/mks_pullquote]

 

شرکت خدمات انفورماتیک، گروه توسن، هلدینگ فناپ، همراه اول، شرکت جیرینگ، صداوسیما، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، اتاق بازرگانی، شورای عالی فضای مجازی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت نیرو چند نمونه از سازمان‌هایی است که این روزها با آزمایشگاه بلاکچین شریف در مسیر همکاری هستند.

 

بلاکچین به زبان شفاف

ماهیت بلاکچین از در کنار هم قرار گرفتن اجزای نسبتا ساده به وجود آمده که یک مجموعه پیچیده را تشکیل می‌دهند. مداح‌علی می‌گوید هر کسی اگر یک بار داستان بلاکچین را از اول تا آخر به‌خوبی نشنود، قضیه را هرگز درست متوجه نمی‌شود. او می‌گوید: «اوایل وارد جلسات می‌شدیم و می‌گفتیم بلاکچین فلان است و این‌طور و آن طور است. جایی دریافتیم که افراد متوجه نمی‌شوند. حق هم دارند. موضوع بسیار جدید است و پیچیدگی‌هایی دارد. از آنجا بود که نوع بیان موضوع را عوض و سعی کردیم به شفاف‌ترین شکل ممکن از پایه مباحث را توضیح دهیم. یکی از اهداف‌مان از برگزاری کارگاه این است که به شفاف‌ترین زبان ممکن این مساله را در ذهن افراد جا بیندازیم.»

او معتقد است که ابتدا، باید تعریف اساسی و دلیل اهمیت بیت‌کوین و بلاکچین را ارائه کرد. اکبری می‌گوید: «بسیاری از افرادی که با ما در تماس‌اند، کسانی هستند که در کارگاه ما شرکت می‌کردند. مشخصا به ما گفتند که در کارگاه‌های قبلی چیزی عایدمان نشد. شرکت‌ها برنامه‌نویس‌هایشان را آوردند و بر بستر وب رای‌گیری و جذب سرمایه را به‌خوبی اجرایی کردند.» صنایع مختلفی که به قول مداح‌علی اسم‌شان را هم نمی‌توانست بیاورد: «ما به آنها می‌گوییم بلاکچین این توانایی‌ها را دارد و آنها هم به ما می‌گویند ما فلان مشکل را داریم. اول مشکلات را باید بفهمی و کم‌کم یک راه‌حل ایجاد کنی.»

 

این تیم دوست‌‌داشتنی

اکبری که نزدیک به دو سال است روی بلاکچین کار جدی انجام می‌دهد، در خصوص این تیم جوان می‌گوید: «مهم‌ترین مقوله برای ما تسلط بر بحث تئوری این قضیه است. بلاکچین برای ما که همگی بچه‌درس‌خوان و عاشق ریاضیات هستیم، خیلی مبحث شیرینی محسوب می‌شود. حدود پنج، شش ماه مقاله‌های پرشماری از این حوزه خواندیم و اخبار را رصد کردیم. بعضا این مقالات را جمع‌خوانی می‌کردیم و سعی کردیم یک شروع بر اساس قوی بودن تئوری بلاکچین در تک‌تک اعضا داشته باشیم.»

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]

سوابق و جوایز دکتر مداح‌علی

دکتر مداح‌علی مدرك كارشناسي خود را از دنشگاه صنعتي اصفهان، كارشناسي ارشد را از دانشگاه تهران و  مدرك دکتری خود را از دانشگاه واترلو کانادا دريافت كرده است. او سپس به مدت دو سال و نيم در دانشگاه كاليفرنيا، بركلي دوران پسادكتري خود را گذراند و بعد از آن به مدت شش سال به‌عنوان محقق در آزمایشگاه‌های بل در نیوجرسی آمریکا به فعالیت پژوهشی در حوزه‌های گوناگون پرداخت. مداح‌علی از تابستان 1395 به‌عنوان هيات علمي در دانشكده برق دانشگاه صنعتي شريف مشغول به تدريس و تحقيق است. او در طول فعالیت علمی خود جوایز بين‌المللي متعددی گرفته است. از جمله این جوایز می‌توان به جایزه مقاله برگزیده جامعه تئوری اطلاعات انجمن بین‌المللی مهندسان برق و الکترونيك در سال 2016 اشاره کرد. اين جايزه كه 60 سال سابقه دارد و به‌عنوان معتبرترين و پرافتخارترين جايزه در حوزه مخابرات و تئوري اطلاعات شناخته مي‌شود، هر سال به مقاله‌اي داده مي‌شود كه در سه سال گذشته در حوزه‌هاي مربوطه تحولي اساسي ايجاد کرده است. همين‌طور مي‌توان به جايزه مقاله برگزيده مشترك جامعه مخابرات و جامعه تئوري اطلاعات انجمن بين‌المللي برق و الكترونيك در سال ٢٠١٥ اشاره كرد كه يكي ديگر از معتبرترين جوايز اين حوزه است.

[/mks_pullquote]

 

اکبری می‌گوید که پیش از این، در شرکتی کار امنیت اطلاعات می‌کرده و پول خوبی درمی‌آورده؛ خیلی تصادفی با دکتر مداح‌علی در دانشکده برق شریف آشنا می‌شود و تا جایی از این کار خوشش می‌آید که از کار قبلی انصراف می‌دهد؛ هرچند به گفته او درآمدی که اکنون دارد، قابل قیاس با شرکت قبلی نیست. او به عدم حمایت جدی مسئولان رده بالا اشاره می‌کند و می‌گوید: «با دانشگاه‌های معتبر آمریکا و کشورهایی که هاب بلاکچین هستند و سالانه 200 هزار دلار به توسعه‌دهندگان و محققان بلاکچین دستمزد می‌دهند، کاری نداریم. به محققان بلاکچین در دوبی که نگاه می‌کنیم، واقعا غبطه می‌خوریم که چرا اینجا مورد توجه قرار نمی‌گیریم. دانشگاهی در دوبی با «کانسنسیس» که موسسه معتبری در بلاکچین دنیاست، قرارداد امضا کرده و دانشجو تربیت می‌کند و اولین دانشجوهایش مهر پارسال فارغ‌التحصیل شدند. کنفرانس‌ها و کارگاه‌ها با آدم‌های درجه یک دنیا در همین خاورمیانه برگزار می‌شود و ساختمان‌ها و بودجه خاصی برای این کار تعریف شده است. اینجا فقط علاقه بچه‌ها در این حوزه توانسته این تیم را سرپا نگه دارد. کاری که در حال انجام آن هستیم، در کشورهای پیشرو در فناوری بهای زیادی به آن داده می‌شود. این فناوری می‌تواند جهان را تکان بدهد و ما اینجا فراموش شده‌ایم. تا مدت‌های زیادی مکان مناسب نداشتیم و در اتاق دکتر مداح‌علی امور انجام می‌گرفت. بعضی اوقات نیز در منزل دکتر کد می‌زدیم! اتاقی که اکنون در اختیار ما قرار دادند، ظرفیت تیم ما را ندارد.»

او با انتقاد از سطحی بودن بیشتر افرادی که از بیت‌کوین صحبت می‌کنند و انتظارات را بالا می‌برند، اظهار می‌کند که بسیاری از افراد به حاشیه می‌پردازند و به اعماق موضوع نمی‌روند. او می‌گوید: «زمانی که شروع به کد زدن روی اتریوم کردیم، اتریوم ۱۰ دلار بود. اتریوم را انتخاب کردیم که بتوانیم قرارداد هوشمند بنویسیم. روی خود بیت‌کوین هم می‌شود یکسری از قراردادهای هوشمند را پیاده کرد، اما اتریوم اولین پلتفرمی بود که امکان پیاده‌سازی این قراردادها را به‌صورت کامل در اختیار ما قرار می‌داد. در خوابگاه هم که ماینینگ و اینها کم نکرده‌ایم که من می‌گذرم. در این فضا حضور فعال داشته‌ایم و برنامه‌ای برای بازار بورس و برنامه دیگری برای رای‌گیری نوشتیم. طرحی نیز برای خریدوفروش بازار انرژی ارائه داده‌ایم. ایجاد پلتفرم برای جابه‌جایی ارز از طریق یک سازمان روی بستر این پلتفرم، شبیه‌سازی معاملات مالی، شبیه‌سازی جابه‌جایی توکن یا رمزارز ملی، همه این کارها را انجام داده‌ایم و این روزها می‌توانیم متناسب با نیاز شرکت‌ها به آنها راه‌حل ارائه دهیم.»

[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]

مجتمع خدمات فناوری دانشگاه صنعتی شریف

مجتمع تخصصى فناورى پيشرفته دانشگاه صنعتى شريف براى استقرار تيم‌هاى فناورانه ارتباط با صنعت دی‌ماه 1392 افتتاح شد. تجارى‌سازى فناورى و ارائه خدمات صنعتى و فناورانه به صنعت يكى از رويكردهاى كليدى دانشگاه صنتى شريف در سال‌هاى اخير بوده است. مجتمع خدمات فناورى اين دانشگاه با هدف حمايت از تيم‌هاى فعال ارتباط با صنعت و كارآفرينان و فن‌آفرينان دانشگاه ايجاد شده و در واقع پلی بین صنعت و دانشگاه است.

[/mks_pullquote]

 

ادامه مسیر

دکتر مداح‌علی در پایان می‌گوید: «از هیاهو فاصله می‌گیریم، چون تمرکزمان روی این موضوع است که کار خوب انجام دهیم و ضربه نخوریم. کار خوب در بلندمدت تا جایی جواب می‌دهد که اکنون سر ما خیلی شلوغ است و هر هفته با ارگان‌ها و شرکت‌های متنوع در حال جلسه هستیم و مدام از ما مشورت می‌خواهند. وقتی کار را شروع کردیم، انتظار این همه هیاهو را نداشتیم. هیچ‌کس در ایران در این مورد صحبت نمی‌کرد. مسیری که طی کردیم یک مسیر تجاری مانند خریدوفروش و صرافی نبود. در مسیر فنی خوب پیش رفتیم، در حوزه صنعتی هم کم‌کم شناخته شدیم و اکنون در حوزه‌های متنوعی در حال همکاری هستیم؛ از جمله در حوزه‌های سلامت، حمل‌ونقل، زنجیره تامین، مدیریت انرژی، اینترنت اشیا، محاسبات توزیع‌شده و فضای ابری کار می‌کنیم.»

به نظر می‌رسد با روالی که آزمایشگاه بلاکچین شریف در پیش گرفته، بتوان این آزمایشگاه را از نظر فنی مهم‌ترین مرکز بلاکچین ایران دانست. باید منتظر ماند و دید که این تیم باانرژی و پویا، چقدر به روند صعودی خود ادامه می‌دهد و نفرات اصلی تیم با وجود اختلاف دستمزد محسوس کار مشابه‌شان در خارج از ایران، تا چه زمانی در مملکت‌شان می‌مانند؛ دانشجویانی که تجربه نشان داده اگر حاکمیت هوایشان را آن‌طور که آنها انتظار دارند، نداشته باشد، به فرش قرمزهایی که برایشان در کشورهای متعدد پهن شده، چراغ سبز نشان می‌دهند.