پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
آیا ورود دولت‌ها به عرصه ارزهای رمزنگاری‌شده با فلسفه زنجیره بلوک هماهنگ است؟
ماهنامه عصر تراکنش / پروژه‌های زنجیره بلوک که سال گذشته به‌صورت آزمایشی مطرح شدند، امسال در صنایع مختلف پیاده‌سازی می‌شوند و تقریبا می‌شود گفت تمام بخش‌ها و صنایع هم به‌دنبال دسترسی و استفاده از این فناوری هستند. موردی که در این پیاده‌سازی‌ها مورد توجه ماست، موضوع دولت‌هایی است که در حال تغییر و تنظیم قوانین فناوری زنجیره بلوک و ارزهای رمزنگاری‌شده هستند.
در واقع حالا که شور و اشتیاق و علاقه به این ارزهای رمزنگاری‌شده مانند یک ویروس مسری به جای‌جای دنیا کشیده شده است، کشورهایی هستند که درصدد صدور ارزهای مجازی ویژه خودشان هستند؛ ارزهایی که روی فناوری زنجیره بلوک سوارند.
به‌عنوان مثال، کشور روسیه به‌دنبال یک ارز رمزنگاری‌شده با پشتوانه دولتی است و در این مسیر به‌هیچ‌وجه هم تنها نیست. دولت‌ها و کشورهای مختلف در سراسر دنیا، از جمله ایالات متحده، چین، ژاپن، کانادا، ونزوئلا، استونی، سوئد و اروگوئه از کشورهایی هستند که روی موضوع ارزهای دیجیتالی کار می‌کنند تا یا ارز مختص خودشان را تولید کنند یا برای شناخت و درک بیشتر و بهتر این مفهوم، کاوش‌های بسیاری انجام دهند.
به نظر می‌رسد در حال حاضر، چنین ایده‌ای به مذاق کشورهای خودکامه خوش آمده است؛ کشورهایی که صدور این ارزهای رمزنگاری‌شده را راه‌حل و گریزی از تحریم‌های بین‌المللی می‌دانند؛ تحریم‌هایی که بخشی از آن هم از طریق سیستم بانکداری جهانی بر این کشورها اعمال می‌شود.
در واقع با فراگیر شدن بیت‌کوین و تاثیرات مهم و جدی و عمیقی که بر کسب‌وکار و صنایع دارد، دولت‌ها مجبور شده‌اند که درگیر این ماجرا شوند و کم‌کم سرشان را از زیر برف دربیاورند و دریابند که این فناوری‌ها چه معنا و مفهوم و تاثیری می‌تواند بر آینده تجارت، امور مالی و به عبارتی ایجاد و حرکت پول داشته باشد.
جیکوب الیوسوف، بنیان‌گذار صندوق سرمایه‌گذاری ارزهای رمزنگاری‌شده به نام کالیبرتد مارکتس می‌گوید که اکنون دیگر دولت‌ها متوجه فواید و مزیت‌های استفاده از این فناوری شده‌اند، اما همچنان برای درک آن به زمان بیشتری نیاز دارند.
الیوسوف در ادامه، این مزیت‌ها و فواید را این‌طور بیان می‌کند: «کارایی بهتر و بیشتر از تراکنش‌های الکترونیکی جهانی آنی، جلوگیری از تقلب، ثبت و ضبط بهتر و نظارت بر تراکنش‌ها، عدم نیاز به چاپ و غیره از جمله مزیت‌های اصلی به‌شمار می‌رود. البته در حال حاضر هم هستند دولت‌هایی که صرفا چشم و گوش‌شان از این همه جاروجنجالی که درباره ارزهای رمزنگاری‌شده، بیت‌کوین و زنجیره بلوک وجود دارد، پر شده است و فقط به خاطر اینکه از غافله عقب نمانند، دست به اقداماتی می‌زنند.»
ارزی مانند بیت‌کوین ثابت کرده است این امکان وجود دارد که بتوان پولی ساخت که خارج از سیستم‌های مالی دولتی قرار داشته باشد و مورد استفاده قرار بگیرد. عولی بیرگ، استادیار دانشکده بازرگانی کپنهاگ معتقد است که اتفاقی مانند ارزهای رمزنگاری‌شده دولت‌ها و بانک‌های مرکزی را به تکاپو انداخت تا به این سوال جواب دهند که نقش آنها در اقتصاد آینده دنیا چیست و چه جایگاهی خواهند داشت.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
پترو
در پنجم ژانویه 2018، رئیس‌جمهور ونزوئلا اعلام کرد که این کشور یکصد میلیون توکن از ارز پترو را صادر می‌کند که با اعلام این خبر، ارزش کل ارزهای صادرشده به بیش از شش میلیارد دلار خواهد رسید. ارز پترو را فقط دولت ونزوئلا، آن هم با استفاده از دلار ایالات متحده، می‌تواند خریداری کند که این کار باعث محدود شدن توانایی خرید پترو توسط افراد این کشور خواهد شد. در حال حاضر از این ارز تنها می‌توان برای پرداخت مالیات به دولت ونزوئلا استفاده کرد.
[/mks_pullquote]
ایده اصلی از کجا آمد؟
زمستان سال گذشته، نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور کشور ونزوئلا، خبر از یک ارز مجازی پیشنهادی به نام «پترو» داد که هر واحد پترو معادل است با یک بشکه نفت این کشور. به گفته مادورو، در اولین روز از فروش پترو در ماه فوریه 2018، مبلغی معادل 735 میلیون دلار نصیب کشور شد.
با توجه به کمبود دلار در این کشور که به‌خاطر تحریم‌های تحمیلی توسط ایالات متحده به وجود آمده است، نیکلاس مادورو معتقد است که چنین موفقیتی می‌تواند تاثیرات بسزایی روی دسترسی به دیگر ارزهای خارجی و همچنین دسترسی به کالا و خدمات در سراسر جهان داشته باشد.
همین موفقیت‌ها و روبه‌رشد بودن این ارز، باعث شد تا ونزوئلا دست به کار شود و دومین ارز رمزنگاری‌شده خودش به نام «پترو گلد» یا «پترو اورو» را هم تولید کند.
از طرف دیگر، بانک مرکزی روسیه هم پیش‌تر قصد داشت تا با کشورهایی مانند برزیل، چین، هند و پنج کشور اتحاد شوروی سابق در زمینه ایجاد یک ارز رمزنگاری‌شده صحبت کند تا بتواند کشورهایی با 40 درصد از جمعیت جهان را پوشش دهد؛ ارزی به نام «کریپتوروبل». همچنین فان ییفی، معاون بانک مرکزی چین هم مقاله‌ای نوشته است مبنی بر امکان صدور ارز دیجیتالی؛ البته با همکاری موسسات تجاری این کشور.
در سوئد هم که استفاده از پول نقد کم‌کم دارد به فراموشی سپرده می‌شود. بانک مرکزی این کشور در حال بررسی امکان صدور ارز دیجیتالی مختص خودش به نام ئی‌کرونا (E-krona) است که قدرت لازم برای رقابت با دیگر ارزهای مجازی کنترل‌شده توسط بازیگران خصوصی را داشته باشد.
اما ورود دولت‌ها به عرصه ارزهای رمزنگاری‌شده چه سود و منفعتی برایشان دارد؟ به عبارت دیگر این دولت‌ها چطور می‌توانند از صدور این ارزها سود ببرند؟ در واقع می‌توان گفت که قانون‌گذاری و تنظیم مقررات مربوط به عرضه پول با استفاده از تغییرات موجود در نرخ بهره، یعنی همان سیاست پولی، نسبت به قبل مستقیم‌تر است که این به معنای اثربخشی بیشتر و مقرون‌به‌صرفه بودن خواهد بود.
همچنین با توجه به اینکه تراکنش‌های انجام‌شده از طریق ارزهای رمزنگاری‌شده دولتی، قابل ردیابی خواهد بود، به این ترتیب دولت‌ها می‌توانند دغدغه و نگرانی بابت فرار از پرداخت مالیاتی را هم به کل ببوسند و کنار بگذارند.
چنین اتفاقاتی و ایجاد و رشد بیشتر ارزهای رمزنگاری‌شده دولتی چه معنایی برای کسب‌وکار بانک‌ها خواهد داشت؟ در رابطه با این موضوع باید گفت که در صورت رشد ارزهای رمزنگاری‌شده با پشتوانه دولتی، فناوری زنجیره بلوک جایگزین فرایند تصفیه‌ای خواهد شد که هم‌اکنون توسط بانک‌های تجاری انجام می‌شود و این کار به‌نوعی مساوی است با از بین بردن یک جریان اصلی درآمدی. به این ترتیب بانک‌ها همان نقش سابق خودشان در رابطه با صدور وام و دیگر مسائل مربوط به اعتبار را به دست خواهند گرفت.
یکی از دلایل تنظیم مقررات ارزهای رمزنگاری‌شده که به توکن‌های دیجیتال هم معروف هستند، جوابی است در راستای افزایش نگرانی‌هایی که برای استفاده از این ارزها برای انجام فعالیت‌های غیرقانونی مانند پولشویی وجود دارد.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
کریپتوروبل
انجمن ارزهای رمزنگاری‌شده و زنجیره بلوک روسیه (RACIB) اعلام کرده است که ایده این دولت در خصوص ارائه یک ارز رمزنگاری‌شده با پشتوانه دولتی، با نام کریپتوروبل احتمالا در اواسط سال 2019 راه‌اندازی خواهد شد. به گفته این انجمن، جزئیات پروژه کریپتوروبل در جولای همین سال میلادی ارائه می‌شود و انتظارها هم بر این است تا قوانین و مقررات مربوط به عرضه اولیه ارزهای رمزنگاری‌شده و عملیات ماینینگ در این کشور هم تا جولای 2018 تنظیم شود.
[/mks_pullquote]
حتی شاید به چشم خیلی‌ها ارزهای رمزنگاری‌شده تهدیدی برای سیستم مالی کنونی کشورها محسوب شوند. به‌عنوان مثال، مارتا بنت، تحلیلگر اصلی در شرکت تحقیقاتی فارستر می‌گوید: «مدارک بسیاری وجود دارد که افراد برای سرمایه‌گذاری روی این ارزها مجبور به قرض گرفتن می‌شوند، حتی در برخی موارد پای کارت‌های اعتباری‌شان هم برای انجام این سرمایه‌گذاری‌ها به میان کشیده می‌شود که چنین اتفاقی در نهایت می‌تواند به نابودی اعتبار فرد منجر شود.»
سال گذشته، کشور چین مستقیما عرضه اولیه ارزهای رمزنگاری‌شده را ممنوع کرد. در ایالات متحده آمریکا هم، سازمان‌های مختلف، واکنش‌های بسیاری نسبت به این ارزهای رمزنگاری‌شده داشته‌اند و فعالیت شرکت‌های فعال در این عرصه را متوقف کرده‌اند.
کمیسیون بورس و اوراق بهادر آمریکا (SEC) هم فعالیت یکی از شرکت‌های فعال در زمینه ارزهای رمزنگاری‌شده را به‌خاطر انجام کارهای غیرمعمول و غیرقابل توضیح در بازار، به تعویق انداخت. بانک مرکزی لیتوانی هم چند وقت پیش از تصمیمش برای عرضه سکه‌هایی بر پایه ارز رمزنگاری‌شده خبر داد.
قرار است در اوایل ماه مه مسابقه‌ای بین‌المللی در این کشور برگزار شود و طراحان و کارشناسان ایده‌های خودشان را برای تولید سکه‌های رمزنگاری‌شده برپایه فناوری ارز رمزنگاری‌شده ارائه دهند.
قانون‌گذار محتاط و وزیر جسور
بعد از این همه سروصدا و اتفاقات مختلف در جای‌جای دنیا، در ایران هم بالاخره اولین واکنش رسمی از طرف بانک مرکزی در رابطه با خریدوفروش ارزهای دیجیتال اعلام شد و دوم بهمن‌ماه سال 1396 ناصر حکیمی، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، در یک نشست خبری گفت که این بانک هیچ توصیه‌ای برای خریدن یا نخریدن این ارزهای رمزنگاری‌شده ندارد. حکیمی با تاکید بر اینکه شفاف‌تر از این نمی‌توانیم درباره پول‌های رمزی چیزی بگوییم، توضیح داد که بسیاری جاها فضای آزمایشگاهی برای بررسی اثرات این ارزرمزها بر سایر کسب‌وکارها فراهم کرده‌اند تا سیاست‌های خود را بر آن اساس تدوین کنند.
در کنار این ورود محتاطانه بانک مرکزی به یکی از مهم‌ترین موضوعات باز و هیجان‌انگیز در دنیا، اما محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور، شیوه جسورانه‌تری را در پیش گرفته است. آذری جهرمی که اصل موضوع ارز رمزنگاری‌شده را به رمزنگاری آن مرتبط می‌داند، معتقد است که نحوه پیاده‌سازی این الگوریتم‌ها یک فرایند تکنولوژیک است که باید به آن پرداخت و آن را پیاده‌سازی کرد و این امر به پژوهش و بررسی نیاز دارد و از همکاری پژوهشکده پولی ـ مالی بانک مرکزی برای انجام این بررسی‌ها خبر داد.
اوایل اسفندماه 1396 بود که این وزیر از پیاده‌سازی نخستین ارز دیجیتال کشور به‌صورت آزمایشی خبر داد و اعلام کرد رویکرد انفعالی در خصوص فناوری و انتظار دستگاه‌ها از یکدیگر طبیعتا باعث عقب‌ماندگی و در نهایت انفعال حاکمیت خواهد شد. قرار است بانک مرکزی تا بهار سال آینده نظر رسمی خود را درباره استفاده از پول‌های دیجیتال اعلام کند. تا آن موقع باید ریسک نکرد؛ چراکه هر گونه دادوستد از طریق صرافی‌ها غیرقانونی است و سایت‌های مدعی فعالیت در این عرصه هم تحت نظارت نیستند؛ زیرا خطر دود شدن پول‌ها نظیر آنچه در ارتباط با تعاونی‌ها و موسسات اعتباری غیرمجاز رخ داد، وجود دارد؛ با این تفاوت که آن زمان نه بانک مرکزی و نه دولت هیچ مسئولیتی قبول نخواهند کرد.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
ترفند دیجیتالی ونزوئلا
بررسی آمارها نشان می‌دهد هر بولیوار ونزوئلا طی ماه‌های گذشته ۹۰ درصد از ارزش خود را در مقابل دلار از دست داده است. این سقوط آزاد حاصل تشدید سیاست‌های پوپولیستی در این کشور پس از صعود قیمت نفت در قالب افزایش یارانه فقر و هزینه‌های عمومی بود. رئیس‌جمهور ونزوئلا هم اواسط آذرماه برنامه جدید خود برای مهار بحران ارزی این کشور را معرفی کرد و در یک ویژه‌برنامه تلویزیونی، از راه‌اندازی ارز دیجیتالی مختص این کشور با نام «پترو» خبر داد و این ارز رمزنهاد را زمینه‌ساز یک دوره جدید اقتصادی برای افزایش مبادلات مالی بین‌المللی دانست.
[/mks_pullquote]
در نهایت پست‌بانک، به‌عنوان بانک اجرای پایلوت ارز دیجیتال بومی معرفی شد و به گفته آذری‌جهرمی صرفا قرار است این بانک یک مدل آزمایشی ارز دیجیتال بومی را پیاده‌سازی کند تا اقدامات در این زمینه در کشور آغاز شود.
بیرگ، استادیار دانشکده بازرگانی کپنهاگ می‌گوید که بیت‌کوین کاری کرده است تا بسیاری از افراد از این واقعیت آگاه شوند که می‌توان به شیوه‌های جدیدی پول ساخت. همین آگاهی و واقعیت هم منجر به این شده است تا کشورها و شرکت‌هایی در نقاط مختلف دنیا دست به ساخت و ارائه ارز دیجیتالی مختص خودشان بزنند که البته به گفته خیلی‌ها ارزهای دیجیتالی که با پشتوانه دولت یا یک بانک مرکزی ایجاد شود و قابلیت نظارت و ردیابی داشته باشد، با ذات و ماهیت ارزهای رمزنگاری‌شده در تضاد است و به عبارتی اصلا ارز رمزنگاری‌شده محسوب نمی‌شود.
در واقع به گفته بسیاری از استخراج‌کنندگان بیت‌کوین، ذات اصلی یک چیز رمزنگاری‌شده، غیرمتمرکز بودن آن است؛ ارزی که هیچ شخص یا نهادی مالک یا کنترل‌کننده آن نباشد. به همین دلیل هم برخی اقتصاددانان چنین ارزهایی را که پشتوانه دولتی دارند، ارزهای موفقی در بازار نمی‌دانند و حتی درباره ارزی مانند پترو که شواهد حاکی از موفق بودن آن است و شاید تنها گزینه موجود این کشور برای نجات از وضعیت بد اقتصادی‌اش باشد هم ممکن است شک‌وتردیدهایی وجود داشته باشد.
به هر حال همه اینها صرفا یکسری حدس و گمان و پیش‌بینی است، اما اگر بتوان به یک مورد بااطمینان اشاره کرد، این است که این توکن‌های فیات ـ دیجیتال به هیچ‌وجه شباهتی به بیت‌کوین ندارند، اما بسیاری از اقتصاددانان مانند دیوید آندولفاتو، اقتصاددان فدرال رزرو آمریکا معتقد هستند که این ارزهای رمزنگاری‌شده با پشتوانه دولتی موجب ایجاد شفافیت بیشتر تراکنش‌ها خواهند شد.
