پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
«تخفیف‌ها به خط، حراج جمعه اومد!»، «…جان، فقط چند ساعت تا پایان بلک فرایدی باقی مانده!»، «اوج تخفیف در…»، «تا 91 درصد تخفیف در…»، «تخفیف تکرارنشدنی بلک فرایدی در…» این‌ها محتوای پیام‌های تبلیغاتی است که اکثر ما طی هفته گذشته تا به امروز دریافت کرده‌ایم.
این روزها تب تبلیغات کسب‌وکارها برای «بلک فرایدی» یا جمعه سیاه داغ است؛ در طول یک هفته گذشته بیلبوردهای سطح شهر از چند روز قبل به تسخیر این حراج بزرگ درآمد؛ حتی صندوق پیامک‌های گوشی‌های همراه نیز پر شده بود از پیامک تخفیف‌های وسوسه‌کننده چند ده درصدی از جانب هر کسب‌وکاری که تاکنون از آن خرید کرده‌ایم. راه پرداخت به همین بهانه به بررسی جوانب مختلف این حراج بزرگ پرداخته است که در ادامه آنها را می‌خوانید.
تزریق مصرف‌گرایی به جامعه
اولین پاساژهای پاریسی در ابتدای قرن 19 ساخته شدند؛ «پروژه پاساژها» نام پژوهش والتر بنیامین در باب بازخوانی زندگی مدرن مردم اروپا از رهگذر پاساژها بود. به عقیده او، پاساژها شکل جدیدی از زندگی عمومی برای مصرف‌گرایی به شمار می‌رفتند. بنیامین ویترین‌های پاساژها را به تصاویر جادویی و صحنه اوهام تشبیه کرده بود. او بر این باور بود که جهانی که کالا می‌آفریند، صرفا وهم است.
حال به نظر می‌رسد پاساژهایی که بنیامین از آنها یاد می‌کرد تبدیل به بازارگاه‌های اینترنتی شده‌اند؛ ویترین‌هایی خوش‌رنگ و لعاب از اجناسی لوکس که دسترسی به آنها به سرعت و به راحتی چند کلیک از طریق دریچه گوشی‌های همراه ممکن می‌شود. این فضا با تخفیف‌های رنگارنگ بلک فرایدی نیز جذاب‌تر می‌شود؛ اجناسی که شاید در زندگی روزمره خود به آنها نیاز حیاتی نداشته باشیم؛ اما به دلیل تخفیف چند ده درصدی وسوسه می‌شویم که بخریم به خیال این که شاید در روز مبادا از آن استفاده کنیم، شاید آن را به شخصی هدیه دهیم یا شاید بعدها نتوانیم با این قیمت آن را بخریم. شاید بتوان گفت ترکیب بازارگاه‌های اینترنتی و بلک فرایدی مصرف‌گرایی را در جامعه تشدید می‌کند.
زمان نامناسب حراج سیاه
بلک فرایدی، جمعه سیاه یا حراج جمعه در آمریکا پس از جشن روز شکرگزاری برگزار می‌شود، به‌عبارت‌دیگر آخرین جمعه ماه نوامبر است و به‌نوعی شروع فصل خرید برای عید کریسمس به شمار می‌رود. در این روز کالاها با تخفیف‌های چند ده درصدی به فروش گذاشته می‌شوند تا مردم اقشار مختلف بتوانند هدایا و وسایل مورد نیاز برای شروع سال جدید میلادی آماده شوند. بلک فرایدی در ابتدا رویدادی مختص به آمریکای شمالی بود؛ اما این سنت نیز مانند بسیاری دیگر به سراسر دنیا سرایت کرده است.
با این حال برگزاری حراج بلک فرایدی در آستانه کریسمس در ایران توجیه درستی ندارد؛ آن هم با وجود جشن نوروز. گرامیداشت اعیاد ادیان دیگر امری پسندیده است؛ اما سؤال اینجاست که چرا حراج بلک فرایدی به جای تاریخ فعلی در آستانه عید نوروز برگزار نمی‌شود؟ زمانی که اکثر جامعه ایرانی در حال خرید کیف، کفش، لباس، وسایل خانه و… برای سال جدید است؟ این بار اولی نیست که چنین سؤالی مطرح می‌شود؛ اما به نظر می‌رسد کسب‌وکارها از قصد از پاسخ به آن طفره می‌روند.
زیرساختی که نیست
اسنپ‌پی از اواسط هفته گذشته کمپین تبلیغاتی بزرگی برای حراج جمعه خود داشت و قول تخفیف‌های باورنکردنی را در بلک فرایدی به کاربران داده بود. با این حال وقتی روز موعود فرارسید، نه‌تنها پلتفرم اسنپ‌پی بلکه بسیاری از سایت‌های فروشگاهی زیرمجموعه آن به دلیل مراجعه بسیار زیاد کاربران با اختلال و کندی اینترنت روبه‌رو شدند.
این در حالی است که آمازون بارها رکورد فروش آیفون در کمترین زمان را در بلک فرایدی به ثبت رسانده است. درواقع دارا بودن زیرساخت مناسب یکی از مواد لازم برای برگزاری رویدادی مانند بلک‌فرایدی است. نبود زیرساخت متناسب با نیاز، نه‌تنها کاربران را کلافه می‌کند؛ بلکه مانع از پیشروی روند فروش طبیعی کسب‌وکارها نیز می‌شود.
یکی دیگر از ارکان حیاتی برای برگزاری رویدادی مانند بلک فرایدی وجود زیرساخت لجستیکی است. اغلب کاربرانی که از در زمان بلک فرایدی از سایت‌های اینترنتی خرید کرده‌اند، از زمان ارسال طولانی بسته و تأخیرهای مکرر در ارسال آن شکایت دارند. کسب‌وکارها در پاسخ به این شکایت معمولاً پای چالش‌های لجستیکی و نبود زیرساخت‌های لازم را به میان می‌کشانند.
چند سالی می‌شود که کاربران در بلک فرایدی از زمان طولانی رسیدن بسته‌ها شکایت می‌کنند و کسب‌وکارها نیز نبود زیرساخت‌های لجستیکی مورد نیاز در کشور را بهانه می‌کنند. با توجه به این که اقدام مؤثری در زیرساخت‌های لجستیکی انجام نشده است، به نظر می‌رسد این چرخه باطل همچنان امسال نیز ادامه پیدا کند.
تخفیف واقعی یا حقه بازاریابی؟
اغلب کاربران بر این باورند که قیمت‌های بسیاری از کالاهای عرضه شده در حراج بلک فرایدی واقعی نیستند. برای مثال قیمت قدیمی یک کالا 63 میلیون تومان درج شده اما در بلک فرایدی تخفیف 70 یا 80 درصدی خورده به قیمت یک میلیون و خورده‌ای رسیده است. در نگاه اول این تخفیف به چشم بیننده بسیار جذاب به نظر می‌رسد؛ اما اگر قیمت همان کالا را جست‌وجو کنید، متوجه می‌شوید که قیمت واقعی در همان بازه یک تا دو میلیون تومان است. به عبارت دیگر تخفیف اصلی در حد همان دو تا پنج درصدی است که در طول سال در سایت‌های اینترنتی مشاهده می‌شود.
البته در تخفیفات بلک فرایدی به کالاهایی برخورده‌ایم که از قیمت‌های میلیونی به چند 10 هزار تومانی رسیده‌اند. با این حال این کالا اغلب با برچسب «دیر رسیدی» یا «تمام شد» همراه هستند. این کالاها یا نوعی حقه بازاریابی هستند که کاربران را به خرید ترغیب کنند یا به تعداد بسیار محدودی عرضه می‌شوند و به سرعت به فروش می‌روند.
راهی برای فروش اجناس که مشتری ندارند
یکی دیگر از گله‌هایی که کاربران از اجناس فروخته شده در بلک فرایدی دارند عدم کیفیت آنهاست. برای مثال کاربرانی که تجربه خرید محصولات آرایشی و بهداشتی را در بلک فرایدی داشته‌اند، با اقلامی مواجه شده‌اند که تاریخ انقضای آنها در حد چند ماه و حتی در حد چند هفته بوده است.
این امر نه‌تنها تجربه کاربری بدی برای مشتریان دارد و شانس خرید دوباره کاربر از فروشگاه اینترنتی خاطی را به شدت کاهش می‌دهد؛ بلکه این ایده را به کاربر القا می‌کند که کسب‌وکارها از بلک فرایدی برای فروش اجناسی استفاده می‌کنند که ته انبارشان مانده است.
در بلک فرایدی خرید کنیم یا نکنیم؟
شاید این سؤال برای شما ایجاد شود که آیا خرید در بلک فرایدی درست است یا خیر؟ پاسخ درست و واحدی برای این پرسش وجود ندارد. معمولاً پیشنهاد می‌شود اگر نیاز مبرمی به کالایی دارید اقدام به خرید در این بازه زمانی کنید. بااین‌حال باید در نظر داشته باشید در کشوری با نرخ تورم سالانه بیش از 40 درصد، حراج جمعه سیاه معنایی ندارد؛ زیرا اگر فروشنده همین حالا جنس‌های خریداری شده خود را داخل انبار بگذارد و قفل کند، می‌تواند ابتدای سال آینده با سودی چند ده برابری آنها را بفروشد.