پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
متاسفانه پول نقد قبول نمی‌کنیم! / جهان بدون پول نقد چگونه خواهد بود؟
کافه‌ی واچ هاوس در گوشه‌ای از لندن، کافه‌ی خاصی است که نان‌های موجود روی قفسه‌های چوبی، سبد‌های پر از پرتغال و آووکادو و میزهایی که جوانان بی‌شماری را اطراف خود دارد، فضای بخصوصی را برای این کافه بوجود آورده است. در کنار همه این نکات و ویژگی‌ها، امتیاز جالب و عجیبی که این کافه را از سایر کافه‌های لندن متمایز می‌کند، این است که در این محل پول نقد نمی‌پذیرند!
مدیر این کافه، خانم برگس؛ که در راس گروهی از پیش‌خدمت‌های مجهز به آیپد است، در این مورد می‌گوید: «از اول هم حدود 80 درصد از مشتری‌هایمان با کارت‌های اعتباری پرداخت می‌کردند. از این‌رو، این اقدام که پول نقد نپذیریم، مشکل چندانی ایجاد نکرد.» این تصمیم برای نپذیرفتن اسکناس، هم با محیط مدرن کافه همخوانی دارد و هم اینکه یک صرفه‌جویی محسوس در هزینه و وقت ایجاد کرده است؛ چراکه در سیستم قبلی، هر هفته دو یا سه بار و هربار به مدت 45 دقیقه برای کارهای نقل و انتقال بانکی صرف می‌شد. همچنین این تصمیم به امن‌تر شدن کافه نیز کمک شایانی کرده است. برگس می‌گوید: «در سال‌های اخیر، 4 اقدام به سرقت در عرض 2 ماه داشتیم که دزدان قصد سرقت پول‌های صندوق را داشتند. این اتفاقات برایمان انگیزه‌ای شد تا سیستم جدید خود را راه‌اندازی کنیم».
البته هنوز هم، این اقدام کمی نا‌معقول و عجیب است. وقتی به آمار توجه می‌کنیم، می‌بینیم که آمار سکه‌ها و اسکناس‌ها بسیار زیاد است و این مقدار باید کمتر شود، چراکه بطور واضح، هدر رفت پول و انرژی است. اقتصاد‌دانان بخاطر عواملی از جمله بهره‌ی کم سپرده‌های بانکی و بی‌اعتمادی مالی بوجود آمده بین شهروندان نسبت به موسسات مالی، از نهاد‌های اجرایی انتقاد می‌کنند، چراکه بخاطر عوامل این‌چنینی است که هر ساله مجبور به تولید اسکناس و پول نقد بیشتری می‌شوند و این امر نیز منجر به صرف پول و انرژی قابل توجهی می‌شود.
امروزه حدود 500 میلیارد اسکناس و میلیاردها سکه در چرخه‌ی اقتصاد وجود دارد. بنابه گزارشی از موسسه G4S که وظیفه‌ی مدیریت توزیع پول نقد را بر عهده دارد، مطلع شده‌ایم:
امروزه 9.6٪ تولید ناخالص داخلی جهان به پول نقد اختصاص دارد که این میزان در سال 2011، 8.1٪ بوده است. کافه‌ای در لندن که دریافت پول نقد را ممنوع کرده است، فقط یک مثال است. اما تصور یک اقتصاد جهانی بدون پول نقد کار سختی است.
در جهانی که تکنولوژی در آن حرف اول را می‌زند، این سیستم اقتصادی کمی عجیب و ناخوشایند است. اگر بخواهیم کمی رک سخن بگوییم، باید گفت، اینکه سکه‌ها در جیب‌مان صدا کند کمی بدوی است و ما را بیشتر شبیه آناتولی‌هایی می‌کند که حدود 3 هزار سال پیش در ابتدای دوران ضرب سکه، با خود سکه‌های پر سروصدا را حمل می‌کردند. به نظر می‌رسد هنوز تفاوت چندانی با زمانیکه در چین باستان صدف‌های دریایی بعنوان ارز استفاده می‌شدند، نکرده‌ایم.
پول نقد یا ابزارهای جایگزین؟
البته در سال‌های اخیر جهش‌های نوآورانه بسیار بزرگی مثل ظهور پدیده‌ی ارز‌های رمزنگاری‌شده همچون بیت‌کوین نیز صورت گرفته است، اما در زمینه پرداخت‌های الکترونیکی هنوز بسیاری از ما از مشکلات امنیت اطلاعات حسابمان، بی اعتمادی به تکنولوژی یا از ولخرجی‌های ناخواسته نگرانیم.
اما با تمام موانع موجود، بعد از بررسی جوانب مختلف به این نتیجه می‌رسیم که کارت‌های نقدی یا اعتباری، اپلیکیشن‌های پرداخت و کیف پول‌های دیجیتالی نسبت به پول نقد در اولویت هستند؛ چراکه هم مانند اسکناس‌ها و سکه‌ها ناقل آلودگی نیستند و هم اینکه استفاده از آنها، سریع و آسان است و از انواع تخلفات موجود ازجمله فرار مالیاتی یا پرداخت‌های تروریستی که با پول نقد به راحتی تمام قابل انجام‌اند، جلوگیری می‌کند.
شاید درحال حاضر اقدام کافه‌ی داستان ما در لندن، اقدامی نادر باشد، اما مسلما به‌زودی در اقصی نقاط دنیا عاشقان دنیای دیجیتال و مدرنیته، شروع به انجام اقداماتی در جهت گسترش این ابتکار جالب برای پیروزی در این نبرد خواهند کرد، نبردی بین پرداخت‌های الکترونیک در مقابل پول نقد و سکه‌های قدیمی.
19 درصد پرداخت‌ها در کشور سوئد با پول نقد است که این رقم در کل اروپا بطور متوسط 80 درصد است.
سوئد پیشرو در جامعه بدون پول نقد
سوئد در این زمینه پیشگام است. در یک روز آفتابی ماه آوریل در بازار هوتورگت استکهلم خرید و فروش‌های زیادی در جریان است؛ حتی فروشندگانی که تمایل به فرار از مالیات را دارند، تمایل زیادی به معامله با اسکناس ندارند. در عوض، دسته گل‌هایی وجود دارند که فقط با کارت‌های اعتباری یا سوئیش (Swish)، که اپلیکیشنی معروف برای پرداخت با تلفن همراه از طریق شماره سریال یا کد QR است، قابل خرید هستند.
طبق آخرین آمار، فقط 19 درصد پرداخت‌ها در کشور سوئد با پول نقد انجام می‌گیرد که این رقم در کل اروپا بطور متوسط 80 درصد است. طبق تحقیقی که توسط موسسه تکنولوژی کی تی اچ رویال (KTH Royal) استکهلم صورت گرفته است، این میزان می‌تواند در عرض کمتر از 5 سال به صفر برسد. بانک مرکزی سوئد که کمی با احتیاط بیشتری با موضوع برخورد می‌کند، این زمان را در حدود کمتر از یک دهه درنظر گرفته است. معاون فرماندار در این زمینه گفته است: «اگر سیاست‌های جدید و در جهت تکنولوژی‌های روز را در پیش بگیریم، آخرین پول نقدی که به بانک مرکزی سوئد بر‌می‌گردد، در حدود سال 2030 خواهد بود.»
حدود 20 سال پیش که در سوئد اساس بانکداری نوین گذاشته می‌شد، اقدامات زیرساختی برای بنیان‌گذاری ساختاری برای صنعت پرداخت به شیوه‌ای مدرن و دیجیتالی انجام شده است. حاصل این اقدامات را امروز در دستگاه‌های خودپرداز و اپلیکیشن‌هایی مانند سوئیش می‌بینیم. معاون وزیر دارایی در راستای این تغییرات خاطرنشان کرده است: «این نوآوری‌ها کمک شایانی به سیستم جمع‌آوری مالیات کرده است.»
برای مثال، در سال گذشته میزان مالیات بر ارزش افزوده که نسبت به 5 سال پیش 30 درصد افزایش یافته است، به میزان 36 میلیارد پوند رسید. معاون وزیر دارایی در این رابطه می‌گوید: «میزان پرداخت و حجم انتقالی پول هر روز بیشتر می‌شود و این تغییر، فرار مالیاتی را روزبه‌روز سخت‌تر می‌کند»
خرید بدون اسکناس مسلما برای مردم نیز آسان‌تر است (حداقل در استکهلم که این چنین است). یک شهروند استکهلمی 71 ساله به‌نام کرستین که یک ماه از آخرین خرید او با پول نقد می‌گذرد، می‌گوید: «پول نقد کمی با خودم حمل می‌کنم و بجای آن با کارت اعتباری یا با سوئیش پرداخت می‌کنم. اینطوری خیلی آسان‌تر است.»
حتی افرادی که تمایل زیادی به مدرنیسم نداشتند نیز به پرداخت‌های الکترونیکی علاقمند شده‌اند. میخائیل کارلسن؛ مربی سابق فوتبال، که در حال‌حاضر سردبیر مجله‌ای به نفع افراد بی‌خانمان است، کار فروش خود را از طریق کد QR انجام می‌دهد. بطوریکه هرکسی که تمایل به خرید دارد، می‌تواند به‌راحتی کد روی مجله را اسکن کند و پرداخت خود را از طریق اپلیکیشن انجام دهد. او در اینباره می‌گوید: «زمانی که این کار را شروع کردم، بیشتر فروش من با پول نقد بود اما این روز‌ها بیشتر از نصف فروش من از طریق اپلیکیشن سوئیش است.»
پرداخت‌ها به حساب موسسه خیریه منتقل می‌شود. تنها مشکل موجود پرداخت به فروشندگان است که با پول نقد صورت می‌گیرد و این اقدام در کشوری بدون اسکناس مانند سوئد، کار بسیار سختی است. کارلسون در اینباره اضافه می‌کند: «همچنین بعضی مواقع که افراد بی‌خانمان با اسکناس‌های خود نمی‌توانند خرید کنند، احساس خوبی ندارند.»
بانک‌ها نیز بطور قابل ملاحظه‌ای خالی از اسکناس شده‌اند. در بین جامعه‌ای 10 میلیونی، 3 بانک بزرگ تنها 25 شعبه دارند که پول نقد می‌پذیرند که این تنها 5 درصد کل شبکه شعب بانک‌های کشور را تشکیل می‌دهد.
یکی از دلایل اصرار بر سیستم بدون اسکناس، کاهش احتمال سرقت است که در سیستم مبتنی بر پول نقد رخ می‌دهد. اما بطور مشخص، این تغییر برای اقشار آسیب‌پذیر جامعه مانند سالمندان، ناتوانان جسمی و بی‌خانمان‌ها به این آسانی نخواهد بود. چراکه این قشر از جامعه هنوز به پول نقد اعتماد دارند و رفع این وابستگی مسلما نیازمند صرف وقت و انرژی قابل توجهی است.
حتی عده‌ای از جوانان نیز با این تغییر احساس ناراحتی می‌کنند. به گفته‌ی آنها، به دلیل نداشتن پول نقد، کتک خورده‌اند! دزدی در سوئد در مقایسه با سایر کشورها بسیار کمتر است. اما بر اساس آمار منتشر شده از طرف دفتر رسیدگی به جرائم کشور سوئد، ضرب و شتم در دزدی‌ها بین سال‌های 2014 و 2016 از میزان 0.7 درصد به 1.4 درصد رسیده است و این 2 برابر شدن به دلیل کاهش پول نقد در صندوق مغازه‌ها است. این حقیقت، مشاجره بر روی موضوع هدایت جامعه به سمت جامعه‌ای بدون اسکناس را با چالش مواجه می‌کند.
با توجه به تغییرات اخیر، آخرین اسکناسی که به بانک مرکزی باز می‌گردد، در سال 2030 خواهد بود. (معاون بانک مرکزی سوئد)
حرکت دیگر کشورها به سمت جوامع بدون پول نقد
در سرتاسر جهان و باتوجه به فعالیت‌های سایر کشورها، اتکای ما بر پول نقد باید کاهش یابد و این اتفاق در حال رخ دادن است. کشور کره‌ی جنوبی که پس از کشور سوئد، در زمینه‌ی پیاده‌سازی طرح‌های پرداخت الکترونیکی مقام دوم را دارد، از سوی بانک مرکزی خود، برای خارج کردن اسکناس و سکه از سیستم مالی خود، برنامه‌ای تا سال 2020 دارد. برداشت‌های نقدی در کشور ایرلند و قسمت‌های شمالی اروپا به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.
دولت بریتانیا در حال بررسی این موضوع است که «آیا وجود سکه‌های ۱ یا ۲ پوندی و اسکناس 50 پوندی مقرون به صرفه هستند؟!» در کشور چین، شرکت‌های فناوری اطلاعات اهمیت خاصی برای سوق دادن قشر جوان شهرنشین به پرداخت‌های الکترونیکی می‌دهند و دولت‌ها در سایر نقاط آسیا و آفریقا با شرکت‌های فناوری همکاری می‌کنند تا دسترسی مردم را به منابع مالی بیشتر کنند.
یکی از بزرگترین قدم‌هایی که در مسیر حذف پول نقد از معاملات روزمره صورت گرفت، حادثه‌‌ی تروریستی بود که عامل محرکی برای تسریع حذف اسکناس شد. در ساعت 21:45، روز 13 نوامبر سال 2015، 3 مرد با صورت‌های پوشیده با ماسک وارد سالن تئاتر باتاکلن پاریس شدند و 89 نفر از حضار را به قتل رساندند. قبل از آن نیز تروریست‌های داعش، در ورزشگاه و خیابان‌ها، ده‌ها نفر را کشته بودند؛ ولی این روز، وحشتناک‌ترین روز پس از پایان جنگ جهانی دوم بود. در طی سه ماه آتی پس از این رخداد، پایگاه‌های داعش در رقه‌ی سوریه هدف حملات هوایی ارتش فرانسه قرار گرفت.
حقیقتی که در رابطه با این اقدام تروریستی، ناگفته ماند، تائید حذف اسکناس 500 یورویی بود. بانک‌دار سابق و محقق دانشگاه هاروارد؛ پیتر سندز برای ملاقات وزیر اقتصاد فرانسه، میشل ساپین، به پاریس احضار شد. طی این ملاقات، این موضوع بررسی شد که آیا حذف اسکناس‌های 500 یورویی برای مبارزه با اقدامات تروریستی مفید خواهد بود؟
سندز در اینباره می‌گوید:
قاچاق مواد مخدر یکی از بزرگترین عوامل بوجود آمدن جریان‌های مالی غیر قانونی و اقدامات تروریستی است. چراکه جریان قاچاق مواد مخدر بالاخره با پرداخت از طریق اسکناس به پایان می‌رسد و هیچ ردی از کسی به جا نمی‌ماند. هرچقدر که مبالغ اسکناس‌ها بزرگ‌تر باشد، احتمال گرفتار شدن شما با یک کیف پر از پول کمتر می‌شود. اسکناس‌هایی با مبالغ بالا کاربردی برای پرداخت‌های روزانه ندارند و جمع‌آوری آنها برای بهبود شرایط بسیار مفید خواهد بود.
در ماه جاری (فوریه)، ساپین شورای وزرای اروپا را به جمع‌آوری اسکناس‌های 500 یورویی ترغیب کرد. در بین کشورهای اروپا، آلمان به یک مشوق قوی برای این اقدام نیازمند است؛ چراکه داشتن اسکناس‌های درشت در بین شهروندان نشانه‌ای برای فخرفروشی است. اما در ماه‌های اخیر، بانک مرکزی به دلیل مشاهده‌ی امکان اقدامات جنایت‌کارانه و فرار مالیاتی، تصمیم به حذف اسکناس‌های درشت گرفتند.
آیا این تصمیم آغازی برای پایان کار اسکناس‌ها در منطقه‌ی یورو است؟ سندز در اینباره می‌گوید:
حذف پول نقد از جریان مالی روزمره جامعه یک تصمیم اجتماعی-سیاسی است و آغاز حذف اسکناس‌هایی با مبالغ زیاد، یک قدم بزرگ در مسیر انجام این تصمیم است.
تجربه متفاوت و متمایز هند در حذف اسکناس‌های درشت
اقدامات رادیکال در اقتصاد‌های نوظهور نشانگر شدت پیچیدگی فرآیند حذف پول نقد است. در ماه نوامبر 2016، نخست‌وزیر هندوستان، 2 اسکناس معروف 500 و 1000 روپیه‌ای هند را در جهت کاهش جنایات مختلف، کاهش امکان فرار مالیاتی و ترغیب شهروندان برای استفاده از روش‌های پرداخت مدرن، حذف کرد.
طی این اقدام، پرداخت مالیات توسط افراد حقیقی به میزان بیش از 40 درصد افزایش یافت؛ اما این همه‌ی ماجرا نبود و این اقدام عوارض خاص خود را نیز داشت. تا میانه‌ی سال 2017، رشد اقتصادی هندوستان به پایین‌ترین سطح 3 سال اخیر رسید. به همین دلیل امیدهایی که به آینده‌ی پرداخت‌های الکترونیکی بود، ناامید شد. استفاده از کارت‌های بانکی و کیف پول‌های الکترونیکی موجود در تلفن‌های همراه هوشمند که بر اساس این ابتکار عمل افزایش یافته بود، بار دیگر جای خود را به استفاده از پول نقد دادند.
مسئله بزرگی که این مشکل را بوجود آورد، نبود ساختار مناسب در مناطق حاشیه‌ای و قوانین نظارتی ضعیف برای هدایت سیستم مالی غیرنقدی بود. منتقدان در این زمینه می‌گویند: «این فرآیند بطور کلی طراحی خوبی نداشته است.» همچنین یکی از بانکدارانی که سال‌ها در هند کارکرده است، می‌گوید: «این اقدام بیشتر یک حرکت نمایشی بود تا یک اقدام مهندسی شده.»
دیگر تجربه‌ها
4 سال پیش در نیجریه، سیستم مسترکارت با همکاری دولت برای اجرای طرح پرداخت با کارت‌های شناسایی اقدام کردند که با این اقدام حدود 120 میلیون نفر از مردم آفریقا به سیستم اقتصادی مدرن متصل می‌شدند. این ابتکار‌عمل «طرح ترکیبی اقتصاد دموکراتیک و دیجیتالی» نامیده شد. اما عملی کردن این طرح تحت تاثیر تظاهرات و اعتراضات عمومی مختلف قرار گرفت.
کنگره حقوق مدنی در اینباره گفت: «این کارت‌ها تملک دارایی‌های نیجریه را در اختیار آمریکایی‌ها قرار می‌دهد.» و علامت مسترکارت را مشابه جای داغ‌هایی می‌دانند که بر روی بدن برده‌هایی که از نیجریه به آتلانتیک برده می‌شدند، زده می‌شد. برطرف کردن چنین طرز تفکری از اذهان عمومی، کار آسانی نبود. تا به امروز تنها 1.5 میلیون کارت مورد استفاده قرار گرفته است، این در حالی است که 28.5 میلیون کارت بلا‌استفاده مانده‌اند.
حتی در کنیا که سیستم پرداخت موبایلی ام پسا (M-Pesa) بسیار پرکاربرد است و موجب رخ دادن اتفاقات خوبی از جمله رشد اقتصادی و کاهش فقر شده است، هنوز هم مسیر برای اینگونه اقدامات کاملا هموار نیست و می‌بایست پول خود را در مراکز محلی به ارز مورد استفاده‌ی آن منطقه تبدیل کنید تا قادر به خرید باشید.
روایت‌های موفقیت‌آمیزی از این روند در دیگر نقاط جهان از جمله چین به گوش می‌رسد. غول‌های بزرگی مانند علی‌بابا و تن‌سنت که برای تصاحب کامل بازار وارد عمل شده‌اند. بیش از نصف جمعیت چین برای بیش از 80 درصد خرید‌های خود از سیستم‌های پرداخت بدون پول نقد استفاده می‌کنند. جیمز لوید، کارشناس فناوری فین‌تک در مرکز مشاوره‌ی EY می‌گوید:
«در طی تاریخ، بانک‌های بزرگ چین بخش عمده‌ی انرژی خود را بر روی مشتریان غیر خرده‌ی خود می‌گذاشتند. بنابر همین تمایل تاریخی، زمانیکه علی‌بابا یا تن‌سنت وارد کارزار رقابت شدند، توجه مردم را به خود جلب کردند، مخصوصا اینکه دارای سرویس‌های مجانی یا کم هزینه هم بودند. اینجا بود که بانک‌ها متوجه اتفاقی شدند که در حال رخ دادن است.»
امروزه حتی گدایان و کارگران هم از کدهای QR برای گرفتن پول استفاده می‌کنند. طبق گزارش اخیر G4S: «چین با سرعت بالایی در حال رهایی از شر پول نقد و تبدیل شدن به جامعه‌ای بدون اسکناس است.»
چرا پول نقد به زودی نخواهد مرد؟
برخلاف بسیاری که مشتاق رواج پرداخت‌های الکترونیکی هستند، پول نقد در بیشتر نقاط دنیا با قدرت تمام در حال جریان است. ویکتوریا کلیلند، رییس خزانه‌داری بانک انگلیس می‌گوید: «پول نقد عاملی حیاتی برای پشتیبانی مشارکت مالی است.»
طبق آخرین بررسی سازمان پرداخت انگلستان و بانک مرکزی انگلیس، تعداد افرادی که در این کشور فقط از پول نقد استفاده می‌کنند در طی 2 سال اخیر از 500 هزار نفر به 2.7 میلیون نفر رسیده است. همچنین حجم تراکنش‌های مالی موجود در این چرخه با ثبت رکوردی جدید به بیش از 73 میلیارد پوند رسیده است.
جامعه آمریکایی عاشق پول نقد است
ماجرا در آمریکا کمی متفاوت و دور از انتظار است. پرداخت‌های الکترونیکی در حدود 70 درصد است و رواج پول نقد در اقتصاد ناخالص داخلی دهه‌ی حاضر آمریکا به میزان 50 درصد رسیده است. اما چرا؟
در توضیح این اتفاق، عموما جنایات و فرارهای مالیاتی مطرح می‌شود. حدود 80 درصد از پول نقد موجود در آمریکا را اسکناس‌های 100 دلاری تشکیل می‌دهند و بیش از دو سوم این میزان در خارج از مرزهای این کشور است. کنس روگوف، اقتصاددان دانشگاه هاروارد در اینباره می‌گوید: «چرا از شر پول نقد خلاص نمی‌شویم؟» . یکی از این دلایل، احتکار پول نقد توسط مردم است و این اتفاق هم بدلیل بهره‌های کم بانکی و بی‌اعتمادی به سیستم بانکداری میافتد.
در این بین سوئد نمونه‌ای استثنایی از سیستم مالی را به جهان معرفی کرده است که در آن هم‌زمان با رشد پرداخت‌های الکترونیکی، میزان پول نقد هم کمتر شده است. اما این فرآیند حتی در سوئد هم به همین راحتی نیست. بیجورن اریکسون، نمادی در اقتصاد مبتنی بر پول نقد است. از او، بعنوان یکی از روسای پلیس بین‌الملل، انتظار می‌رود که به دنیای پرداخت‌های الکترونیکی قابل پیگیری بسیار علاقمند باشد. اما اریکسون که وظیفه‌ی رهبری کمپینی به‌نام (انقلاب اسکناس) را بر عهده دارد، اعتقاد دارد که تنش‌هایی که در جامعه‌ی بدون اسکناس وجود خواهد داشت، منشا سیاسی دارد و مردم آن جامعه عصبانی‌تر خواهند بود.
و این اتفاق می‌تواند بخاطر قطعی برق، اختلال دستگاه‌ها یا ایرادی در مدیریت سیستم بانکی رخ بدهد که این مورد اخیرا در رابطه با بانک TSB انگلستان نیز رخ داده است. اما نگرانی عمده‌ی اریکسون درمورد وعده‌ی حمایتی دولت است. در تمام جهان، امکان حملات سایبری یکی از بزرگترین ریسک‌های ممکن برای تجارت‌ها است. اتفاقی که 4 سال پیش در کریمه و توسط گروهی از هکرهای روسی برای مختل کردن نظم انتخاباتی آمریکا انجام گرفت مانند یک شوک بزرگ برای جهان بود که چطور می‌توان از آن فاصله‌ی دور، چنین تاثیر گسترده‌ای را اعمال کرد؟
استفن اینگوس، رئیس بانک مرکزی انگلیس در ماه فوریه دولت را واداشت تا هرچه سریع‌تر در قالب طرح «هرج و مرج شدید یا جنگ» به بررسی و آسیب‌شناسی سیستم پرداخت‌های الکترونیکی بپردازند. همچنین قائم مقام او، سسیلیا اسکینگسلی درمورد شرایط بعد از جنگ سرد می‌گوید: «برای مدتی آرامش داشتیم. اما الان باید به فکر این باشیم که چطور شرایط مختلف را تحت کنترل خود داشته باشیم». نظر اریکسون در این مورد بسیار صریح‌تر است: «اگر پوتین به گوتلند (جزیره‌ای بین استکهلم و کالینینگراد) حمله کند، تنها دستاوردی که به دست خواهد آورد، صرفا قطع شبکه‌ی پرداخت‌های الکترونیک خواهد بود. در چنین شرایطی، شما مسلما نیاز به پول نقد و یک سیستم آنالوگ برای پشتیبانی خواهید داشت».
ردپای داده‌ها در کسانی که پرداخت الکترونیک را به تبادل پنهانی پول نقد ترجیح می‌دهند، باقی خواهند ماند. در سال 2014 یکی از بزرگترین بانک‌های دنیا به‌نام بانک جی پی مورگان چیس، هک شد و اطلاعات حساب 76 میلیون خانوار و 7 میلیون کسب‌و‌کار کوچک را به خطر انداخت. 2 سال بعد، هکرها بزرگترین بانک ایتالیا به‌نام بانک یونی‌کردیت را طعمه‌ی خود قرار دادند، که صدمات این حمله به 400 هزار نفر رسید.
برخی شرکت‌های مالی در اروپا نگرانی‌هایی درمورد دستورالعمل‌های انتشار داده بین شرکت‌های فین‌تکی دارند. مسئول یکی از بانک‌های اروپا می‌گوید: «این کار دیوانگی است. ما می‌خواهیم اطلاعات حساب‌های شهروندان خود را در اختیار افراد و شرکت‌هایی قرار بدهیم که چیزی درمورد پایان کارشان نداریم».
شرکت پرداخت اسکوئر توسط موسس توییتر، جک دوروسی، بوجود آمده است. وی در این مورد می‌گوید: «مانند هر موسسه مالی دیگر، مشتریان می‌بایست به آن اعتماد کنند. آنها در مورد داده‌هایی که به اشتراک می‌گذارند، بسیار محتاط هستند.»
سارا فریر، مسئول امور مالی، در این‌مورد می‌گوید: «اولین اشتباه، آخرین اشتباه خواهد بود و با اولین اشتباه، ما از گردونه‌ی رقابت خارج خواهیم شد و به همین سادگی یک شرکت پرداخت نابود می‌شود.»
در دنیای اقتصاد، ارزش هر شرکتی به حفاظت از داده‌های خود در چارچوب پارامترهای قانونی است. البته در همین زمینه نیز استثنا‌هایی وجود دارد. برای مثال سیستم مالی آلمان حساسیت شدیدی نسبت به امنیت داده‌های خود دارد و بهمین دلیل سیستم مبتنی بر اقتصاد اسکناسی در یکی از پیشرفته‌ترین اقتصاد‌های دنیا را بوجود آورده است.
در سفری که به سوئد داشتم، از جلوی مغازه‌هایی رد می‌شدم که قبلا در آنها کار تبدیل ارز اسکناسی انجام می‌شد؛ همان صرافی خودمان. اما حال می‌توان برای هر چیزی از کارت‌های بانکی استفاده کرد. تنها مورد ناخوشایندی که در این سفر با آن مواجه شدم (که البته آن هم هیچ ربطی به حمله‌ی هکرها یا سرقت داده‌هایم نداشت)، دستگاه کارت‌خوان خرابی بود که در کافه‌ی فرودگاه قرار داشت و مدیر کافه با خجالت تمام به همه‌ی مشتریان می‌گفت: «متاسفانه فقط پول نقد قبول می‌کنیم». به همین دلیل عده‌ی زیادی از مسافرانی که پول نقد نداشتند، گرسنه ماندند.
«اگر دنیای ما تبدیل به جهانی بدون اسکناس شود و مشکلی برای سیستم دیجیتالی رخ دهد، چه خواهد شد؟»
وقتی از روسای بانک‌های سوئد پرسیده می‌شود که: «آیا شما عمدا پول نقد را از سیستم مالی خود خارج می‌کنید؟» بطور کاملا تدافعی پاسخ می‌دهند. در همین زمینه، کاسپرون کاسکل، مدیر اجرایی بانک نوردی، بزرگترین بانک سوئد، می‌گوید: «هدایت جامعه‌ی بدون اسکناس نمی‌تواند در دست بانک‌ها باشد؛ تمامی اجزای موجود در جامعه باید با یکدیگر همگام باشند». اما این دیدگاه در بین سوئدی‌هایی که من ملاقات کردم، مورد شک و تردید بود. (یک دستگاه خودپرداز برای هر 3500 نفر سوئدی، یکی برای هر 1000 بریتانیایی و یک عدد برای هر 650 آمریکایی).
حقیقت این است که پول نقد هزینه‌ی زیادی برای بانک‌ها دارد. طبق تحقیقی که اخیرا صورت گرفته است، بانک مرکزی آمریکا که یکی از بزرگترین بانک‌های دنیاست، سالانه 5 میلیارد دلار صرف هزینه‌های چاپ و انتشار اسکناس‌های جدید، هزینه‌ی نقل و انتقال مبالغ و تعمیر و نگهداری دستگاه‌های خودپرداز می‌کند. این مبلغ 10 درصد کل بودجه‌ی این بانک را به خود اختصاص می‌دهد.
در مقابل، سیستم‌های پرداخت الکترونیکی، 2 روش برای کسب درآمد به شرکت‌های خدمات مالی ارائه می‌کند. حتی اگر ایده‌ی این شرکت‌ها برای تجاری‌سازی، پیچیده باشد، درصدی از هر پرداخت به شرکت خدمات دهنده می‌رسد. رئیس کنسرسیوم خرده فروشی انگلستان می‌گوید: «هزینه نقل و انتقال کارت‌های بانکی با میزان 0.49 درصد از فروش، در مقایسه با 0.15 درصد هزینه‌ی پول نقد، 3 برابر است و سود بیشتری دارد.»
این تنها یک بررسی سطحی از ماجرا بود. بنابه نتایج یکی از تحقیقات اخیر بر روی داده‌ها، هزینه‌ی واقعی نقل و انتقال پول نقد برای یک فروشنده، 5 تا 15 درصد مبلغ فروش خواهد بود. علاوه بر این مبلغ، هزینه‌های دیگر از جمله زمانی که برای انجام عملیات بانکی صرف می‌شود، برداشت و واریز، شمارش اسکناس‌ها و سودی که به این پول‌های نقد تعلق می‌گیرد. مسئول راهبردهای بین‌المللی مسترکارت، آن کویرنز می‌گوید: «هزینه‌های سیستم مبتنی بر پول نقد برای جامعه توجیه اقتصادی ندارد. هر کشوری، از طریق بانک مرکزی خود، سالانه حدود 1.5 درصد درآمد ناخالص ملی خود را صرف شمارش، چاپ و توزیع اسکناس هایش می‌کند.»
در سمت دیگر این ماجرا، در سیستم غیر نقدی برای فروشندگان نفع‌های زیادی دارد. برای مثال، جان جیکوب که یک منبت‌کار است و سابقا تنها با پول نقد کار می‌کرد، بعنوان یکی از مشتریان سیستم اسکوار، رشد 45 درصدی در فروش خود را مشاهده کرده است و درحال حاضر 70 درصد فروش خود را با پرداخت‌های الکترونیکی انجام می‌دهد. او در اینباره می‌گوید: «از مشتریانم درخواست می‌کنم با کارت‌های بانکی پرداخت کنند؛ زیرا بدلیل نبود شعبه‌ی بانک در نزدیکی مغازه‌ام، باید وقت زیادی را بخاطر رفتن به بانک و واریز پول نقد به حسابم صرف کنم. همچنین این رویکرد باعث شده است که پول بیشتری به دست بیاورم. پس با این وجود باید دیوانه باشم که به سیستم قبلی بازگردم».
افزایش هرچه بیشتر دسترسی مالی از اهمیت بسیار بالایی در بازارهای نوظهور برخوردار است. بخاطر همین، مشکلات را باید به جان خرید؛ مشکلاتی مانند جنجال‌های پیرامون پروژه‌ی کارت شناسایی در نیجریه، مسترکارت در آفریقای جنوبی و پناهندگان سوریه‌ای در لبنان و اردن.
کایرنز می‌گوید: «درگیر بودن با سیستم مالی، مسیری برای رشد فراگیر است. زمانیکه می‌بینید نهاد‌های دولتی یا سازمان‌های مردم نهاد پرداخت‌های شما را به دلیل سهولت و امنیت بالا، با سیستم پرداخت‌های الکترونیکی موبایلی انجام می‌دهند، باید به اهمیت این سیستم نوظهور پی‌ببرید. این اتفاق به هیچ عنوان منشاء نوع دوستانه ندارد؛ هرچه هست مربوط به سود نهفته در آینده‌ی این صنعت است. حتی اگر الان هم سود خاصی حاصل این دستگاه‌ها نشود، پیش‌بینی‌ای که برای 10 سال آتی می‌شود، بسیار فوق‌العاده است.»
شواهد نشانگر این است که زمانی که بصورت الکترونیکی پرداخت می‌کنیم، هزینه‌های زیادی را صرف می‌کنیم و این اتفاق درمورد کارت‌های اعتباری‌ای که بعدا قرض خود را به بانک می‌پردازیم، بیشتر هم هست. طی یک تحقیق جامع، این نتیجه حاصل شد که تمایل به خرج کردن پول و خرید کردن با کارت‌های اعتباری، 240 درصد بیشتر از خرید با پول نقد است.
طی 2 سال اخیر، مک دونالد با تهیه‌ی تبلت‌هایی در شعب خود، مشتریان را ترغیب به استفاده از خدمات پرداخت‌های الکترونیکی می‌کند. این رویکرد پیشرفت بزرگی را در فروش برای این مجموعه میسر کرده است. مدیر اجرایی مک‌دونالد، استیو ایستربروک، در سال 2016 گفته است: «این افزایش فروش چشمگیر را مدیون پیشرفت‌های اخیر هستیم. با استفاده از سفارش‌گیری با تبلت، بطور میانگین، شاهد افزایش 30 درصدی سفارشات خود هستیم».
با چشم‌پوشی از نگرانی‌های پیرامون امنیت داده‌ها و جوامع محروم، این تحولات باید پیامی هشدار‌دهنده برای تمامی کشورها باشد؛ از سوئد بدون اسکناس تا بازارهای نوظهور مبتنی بر اسکناس. مسیر دستیابی به پول الکترونیکی از راه مطالعه و بررسی‌های زیاد درمورد شرایط مختلف حاکم است.
الان که می‌خواهم صورت حساب خود را در کافه واچ هاوس در لندن پرداخت کنم، همسایه‌ام را می‌بینم که اتفاقا به میزان مبلغ صورت‌حساب قهوه‌ام به من بدهکار است. اما همین که اسکناس‌هایش را از جیبش بیرون می‌آورد، مدیر کافه به او می‌گوید: «متاسفانه ما پول نقد قبول نمی‌کنیم». و همسایه‌ام می‌گوید: «من هم از کارت بانکی استفاده نمی‌کنم» و اینطور می‌شود که همسایه‌ام دیگر در آن کافه قهوه نمی‌نوشد.
منبع: Financial Times
جالب بود….خیلی جامع