پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
کدام ایده استارت‌آپ‌های بانکی در ایران مورد توجه قرار گرفته است / بانکداری باز و ماراتن نوآوری
مینا نوبهار / برنامه ششم توسعه که یکی از اولویت‌های خود را موضوع تأمین مالی و توسعه ابزارهای مالی قرار داده، فعالان حوزه مالی و بانکی را بر آن داشته تا در راستای تحقق نوآوری و توسعه خدمات خود به حمایت از استارت‌آپ‌های فین‌تک روی بیاورند. در همین راستا به نظر می‌رسد فصل تازه‌ای برای این استارت‌آپ‌ها رقم خورده است. آغاز این فصل، مسابقه Pichfest Techrun بود که به‌عنوان بخشی از همایش تراکنش (ITE) و به همت مرکز فابا در هفته اول آبان ماه برگزار شد؛ 16 تیم استارت‌آپی در آن شرکت و ایده‌های خود را مطرح کردند و درنهایت سه تیم از سوی هیئت‌داوران به‌عنوان برنده اعلام شدند.
به دنبال آن، هکاتون توسن بوم مبتنی بر سرویس‌های بانکی در نیمه آبان ماه برگزار شد که طی آن 24 تیم راه‌یافته به مرحله نهایی فرصت یافتند بر بستر API توسن، طرح‌های خود را پیاده‌سازی کنند. برآیند این هکاتون، علاوه بر انتخاب تیم‌های برتر و اعطای جوایز 20، 10 و پنج میلیون تومانی به آن‌ها، رونمایی از اپ‌استور توسن به‌عنوان نخستین اپ‌استور بانکی ایران بود؛ اپ‌استوری که به گفته امید ترابی عضو هیئت‌مدیره توسن با بهره‌گیری از تمامی 24 تیم راه‌یافته به این مرحله، فعالیت خواهد کرد. البته به نظر می‌رسد روند توجه به استارت‌آپ‌های بانکی همچنان ادامه داشته باشد؛ چنانچه در آذرماه نیز شرکت خدمات انفورماتیک با حمایت سازمان فناوری اطلاعات ایران و با همکاری دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه تهران، دومین رویداد «این‌بانک» را با رویکرد بانکداری باز (Open Banking) و با هدف گردآوری منابع خلاقیت و ایده پردازی در حوزه بانکداری الکترونیکی و پیوند زدن آن با بدنه بانکداری الکترونیکی در کشور برگزار خواهد کرد. اولین رویداد «این‌بانک» در تیرماه 92 به‌عنوان اولین رویداد Innovation Weekend در فضای بانکداری الکترونیکی کشور برگزار شده بود. برآیند مسلم تمام این رویدادها، تحول بخش مالی خواهد بود؛ بخشی که به دلیل انحصار بانک‌ها، برای مدت‌ها پویایی خود را از دست داده بود.
.
پیشینه فین‌تک در دنیا
به دنبال تحولاتی که با گسترش استفاده از اینترنت به وجود آمد، از یک‌سو بانک‌ها و مؤسسات مالی سنتی دریافتند چاره‌ای جز پذیرش روند گذار ندارند، از سویی دیگر بحران مالی سال 2008 نیز باعث نمایان شدن ناکارآمدی نظام بانکداری و سرمایهگذاری شد. به‌این‌ترتیب فرصت مناسبی برای استارت‌آپ‌ها و فعالان حوزه فناوری فراهم شد تا وارد حوزه مالی شوند. همچنین نسل جدیدی از مشتریان شکل گرفته بود که نیازهای جدیدی با خود به همراه داشتند؛ مشتریانی که وقت یا حوصله مراجعه حضوری به بانک‌ها را نداشتند و خواهان دسترسی سریع‌تر به خدمات متنوع بانکی بودند. علاوه بر این نسل جدید، مشتریان سنتی نیز به دلیل کند بودن، جذاب نبودن تجارب کاربری، خدمات پس از فروش نامناسب، هزینه بالا و از همه مهم‌تر شفاف نبودن عملکرد بانک‌ها، اعتمادشان را به بانک‌ها از دست داده بودند.
در این میان استارت‌آپ‌های فین‌تک با بررسی دقیق تمامی کسب‌وکارهای بانک‌ها و نیازهای مشتریان، درصدد یافتن راه‌حلی مناسب برای مشکلات مشتریان و بانک‌ها برآمدند و دریافتند بیشترین حوزه‌های درگیری مشتریان با بانک‌ها کدام هستند. به همین دلیل فعالیت استارت‌آپ‌های فین‌تک را در چند حوزه مشخص‌تر می‌توان مشاهده کرد؛ حوزه‌هایی که نمونه‌های موفقی در سطح جهانی نیز داشته است:
.
مدیریت مالی و حسابدار شخصی
در این حوزه استارت‌آپ‌های متعددی در سطح دنیا وجود دارند که از برترین‌های آن‌ها می‌توان به Simple ، LearnVest و Personal Cpital اشاره کرد که برنامه‌ریزی مالی، پس‌انداز و بودجه‌بندی خودکار مهم‌ترین خدمات آن‌ها را تشکیل می‌دهند.
.
خدمات پرداخت
صنعت پرداخت نیز از دیگر حوزه‌هایی است که استارت‌آپ‌های فین‌تک وارد آن شده و توانسته‌اند سهم قابل‌توجهی از بازار پرداخت را به دست گیرند. از مهم‌ترین‌های آن‌ها می‌توان به Mint Bills، Venmo، Crowdtilt و Leetchi و نیز iPAYst اشاره کرد که به ترتیب خدمات مدیریت پرداخت قبوض، پرداخت بر بستر شبکه‌های اجتماعی، تأمین مالی از طریق سرمایهگذاری استخری دوستان اجتماعی و انجام تراکنش پرداخت با QR-Code را ارائه می‌دهند.
.
تسهیلات و اعتبارات آنلاین
در بخش وام‌دهی و اعطای تسهیلات آنلاین، استارت‌آپ‌های فین‌تک با بهره‌گیری از بحران مالی 2008 و کمبود سرمایه بانک‌ها و با ایجاد بازارهای قرض‌دهی مجازی همتا به همتا (peer-to-peer) -که اولین بار توسط سرویس‌های ارائه موسیقی و به اشتراک گذارنده‌های فایل مورداستفاده قرار گرفته بود- متقاضیان وام و اعطاکنندگان آن را به‌طور مستقیم به یکدیگر متصل کردند. از معروف‌ترین‌های آن‌ها LendInvest، Lenddo ، Funding Circle و LendingClub را می‌توان نام برد که محبوبیت زیادی هم به دست آورده، صدها میلیون دلار به‌عنوان وام ارائه داده و مقادیر زیادی سرمایه با استفاده از این روش جذب کرده‌اند.
.
ارائه خدمات سرمایهگذاری آنلاین
با افزایش تمایل نسل جدید مشتریان به درگیری بیشتر در فرآیند سرمایهگذاری و اطلاع از روند آن، استارت‌آپ‌های متعددی درصدد برآوردن این خواسته برآمده‌اند، ازجمله WealthFront، Betterment، Future Advisor و MoneyFarm که به ترتیب خدمات سرمایهگذاری با تخصص در صندوق‌های قابل معامله در بورس، مشاوره سرمایهگذاری آنلاین و مشاوره مالی ارائه می‌کنند.
.
کرادفاندینگ یا جذب سرمایه مردمی
سرمایهگذاری مفهوم مهمی در امور مالی و اعتباری است که با توجه به حضور تکنولوژی شاهد تغییرات گسترده در نحوه اجرای آن هستیم، ازجمله افزایش میزان سرمایه‌گذاری‌های مردمی (Crowd Funding). یکی از معروف‌ترین سرویس‌های فعال این حوزه، Kickstarter در آمریکاست که امکان سرمایهگذاری آنلاین مردم عادی در پروژههای مختلف را فراهم می‌کند. این سرمایهگذاری می‌تواند از طریق قرض دادن وجه یا خرید تجهیزات موردنیاز یک پروژه یا شرکت انجام شود. بیشتر پلتفرم‌های آنلاین جذب سرمایه مردمی در ابتدا به دلیل غیرقانونی بودن، از کانال‌های غیررسمی ایجاد شدند.
.
فین‌تک در ایران
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، برنامه ششم توسعه یکی از اولویت‌های خود را بر موضوع تأمین مالی و توسعه ابزارهای مالی قرار داده است. همین موضوع، فعالان حوزه مالی و بانکی را بر آن داشته تا در راستای تحقق نوآوری و توسعه خدمات خود به حمایت از استارت‌آپ‌های فین‌تک روی آورند.
تاکنون دو رویداد مهم در راستای معرفی و توسعه این استارت‌آپ‌ها تحقق یافته است که طی آن‌ها ایده‌های متعددی از قبیل مدیریت مالی، پرداخت با کد QR یا NFC، نقل‌وانتقال وجه از طریق شبکه اجتماعی، مدیریت چک‌ها و بدهی‌ها و غیره مطرح شدند اما موضوعاتی چون کرادفاندینگ و مدیریت مالی بودند که توانستند بیش از سایرین موردتوجه قرار گیرند. البته علاوه بر ایده، بدون شک فاکتورهای دیگری نیز در این موفقیت سهیم بوده‌اند.
.
Techrun Pichfest و استقبال از ایده سرمایهگذاری مردمی
طی هفته اول آبان ماه در یکی از بخش‌های رویداد ITEمسابقه استارت‌آپ‌های حوزه فین‌تک برگزار شد که طی آن 16 تیم برای کسب جوایز به رقابت با یکدیگر پرداختند. پس از داوری شش تن از متخصصان حوزه فناوری اطلاعات، تیم‌های میراث و دونیت به‌طور مشترک رتبه اول را به دست آوردند. تیم حامی جو نیز هدیه دل‌خوش را به دست آورد. ایده میراث، ارائه پلتفرم‌هایی برای مدیریت بزرگ‌داده‌ها بود که با هزینه بسیار کمتر، کارایی بالاتری دارند. بدین معنا که سرعت این دیتا‌بیس 10 برابر دیتا‌بیس‌های موجود است و درعین‌حال با نصف هزینه‌های فعلی فعالیت می‌کند. دمو این محصول در حال حاضر در یکی از بانک‌ها و هواپیمایی‌های بزرگ کشور نصب شده است.
تیم دونیت برنده دیگر این مسابقه، که سابقه همکاری شش‌ماهه‌ای با آواتک نیز داشته، با ایده کراد فاندینگ و تمرکز بر پروژههای عام‌المنفعه و دارای تأثیرات اجتماعی، آمده بود. ایده حامی جو نیز مبتنی بر کراد فاندینگ و جمع‌آوری پول برای ایده‌های مختلف بود. این تیم نیز با مرکز شتاب‌دهنده MAPS طرح خود را آغاز کرده بود.
.
برتری مدیریت مالی و کرادفاندینگ در هکاتون توسن بوم
پس از سه روز ماراتن برنامه‌نویسی مبتنی بر API توسن و داوری بر اساس معیارهایی چون نوآورانه و خلاقانه بودن ایده، مدل کسب‌وکار، کیفیت رابط کاربری و مناسب بودن تجربه کاربری، میزان تحقق ایده و رسیدن به MVP از منظر پیاده‌سازی و درنهایت کار تیمی، اسامی تیم‌های اول تا سوم به همراه ایده برتر در مراسم اختتامیه این هکاتون اعلام شدند.
تیم اول در هکاتون توسن «چوب‌خط» بود که ایده آن، مدیریت پرداخت‌ها توسط حامی مالی و شخص ثالث بود. به‌این‌ترتیب که پس از ثبت فاکتور توسط فروشنده در سیستم، برای خریدار این امکان را فراهم می‌کند که به‌جای پرداخت مستقیم، به فرد پرداخت‌کننده جزییات خرید را ارسال کند تا در صورت تائید آن فرد، عملیات پرداخت انجام و فرآیند خرید تکمیل شود. در این حالت فردی که در محل خرید حاضر است می‌تواند مأمور یک شرکت باشد که به مأموریت رفته یا فرزندی که پدر و مادر آن قصد نظارت بر خریدش را دارند یا هر کس که توان پرداخت در محل را ندارد. از ویژگی‌های مثبت این اپ، هویت داشتن تراکنش‌هاست چراکه فاکتورها توسط سه نفر تائید می‌شوند: فروشنده، خریدار و پرداخت‌کننده.
تیم «هم‌پیمان» که مقام دوم را کسب کرد نیز یک اپ Crowdfunding یا جذب سرمایه مردمی طراحی و پیاده‌سازی کرده بود که هدف آن، تسهیل در فرآیند جذب کمک‌های مالی برای خیریه‌ها و نیز مطلع ساختن افراد از خیریه‌ها و پرداخت‌های مشارکتی خود در آن‌هاست. از ویژگی‌های قابل‌توجه در این اپ، امکان بازگرداندن مبالغ به حساب کاربران در صورت شکست یک پروژه خیریه است. سورپرایز ویژه هیئت‌داوران، انتخاب دو تیم برای رتبه سوم بود. به‌این‌ترتیب تیم‌های «مدیریت شارژ ساختمان نیوو» و «موج» به‌طور مشترک تیم سوم شدند اما هر یک جایزه پنج‌میلیونی خود را دریافت کردند. تیم نیوو بر موضوع پرداخت‌های منظم و مدیریت‌شده شارژ ساختمان‌ها تمرکز کرده بود. ایده موج هم جمع‌آوری حساب‌های افراد در بانک‌های مختلف در یک اپ به‌منظور مدیریت آن‌ها و گرفتن گزارش‌های مالی به‌صورت گرافیکی بود؛ گزارش‌هایی که به مشتریان امکان کنترل بیشتری بر روندهای دخل‌وخرجشان را بدهد.
جایزه ایده برتر این هکاتون نیز به تیم دراپز تعلق گرفت؛ تیمی که ایده اصلی آن ارائه راه‌حل الگوریتمیک به افراد برای پس‌انداز کردن پول‌های خرد آن‌ها بود. به‌این‌ترتیب که اپ دراپز با بررسی تراکنش‌های مالی یک کاربر به او می‌گوید چه زمانی می‌توانسته پس‌انداز کند. همچنین کاربر می‌تواند مبلغ و مدت‌زمانی را برای پس‌انداز خود انتخاب کند. اپ نیز میزان تحقق هدف را به او اطلاع می‌دهد تا بتواند از حساب خود برداشت کند و در موقع مقرر آن را بازگرداند.
.
در انتظار «این‌بانک»
26 آذرماه شرکت خدمات انفورماتیک دومین رویداد «این‌بانک» را با رویکرد بانکداری باز (Open Banking) و با هدف گردآوری منابع خلاقیت و ایده پردازی در حوزه بانکداری الکترونیکی و پیوند زدن آن با بدنه بانکداری الکترونیکی در کشور برگزار خواهد کرد.
شرکت‌کنندگان در این رویداد به تعداد بسیار زیادی از سرویس‌های پایه بانکی که شرکت خدمات به‌صورت وب‌سرویس در اختیار آن‌ها می‌گذارد، دسترسی خواهند داشت و بر اساس آن‌ها می‌توانند طی فرصتی که در اختیار دارند به توسعه ایده خود بپردازند و محصولشان را در روز برگزاری رویداد که Demo day خواهد بود، در حضور هیئت‌داوران ارائه دهند.
.
ضرورت تداوم نوآوری در حوزه فین‌تک
روند پرشتاب تحولات جهانی در حوزه فناوری، نظام بانکی کشورها را تحت تأثیر قرار داده، لزوم نوآوری در عرصه خدمات فناوری مالی را نیز بیش‌ازپیش پررنگ کرده است.
نظام بانکی ایران هم از این قاعده مستثنی نیست. حال که برنامه ششم توسعه نیز بر موضوع نوآوری و توسعه ابزارهای مالی تأکید دارد، بر تمام فعالان عرصه بانکی است تا با فراهم کردن شرایط لازم برای رشد و توسعه استارت‌آپ‌های بانکی، هر چه بیشتر به تحقق خواست‌های مشتریان خود در راستای خدمات متنوع، به‌روز، امن، شفاف و سریع با هزینه کمتر روی آورند. تاکنون فقط مرکز فابا، شرکت توسن و مرکز خدمات انفورماتیک در زمینه حمایت از این استارت‌آپ‌ها پیشگام بوده‌اند. استارت‌آپ‌های فین‌تک نیز می‌توانند با ارائه محصولات و خدمات خلق‌شده توسط تکنولوژی‌های جدید یا با اجرای استراتژی‌هایی نظیر تمرکز بر بازارهای دست‌نخورده، ابعاد مختلف صنعت مالی همچون سرمایهگذاری، نقل‌وانتقال وجه و اعطای تسهیلات را متحول سازند.
منبع: پیوست