پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
وزارت صنعت، معدن و تجارت پیش‌نویس ضوابط خاص رسته شغلی معاملات آنلاین طلا (به جز زیورآلات طلا) را برای اطلاع و اظهارنظر عموم مردم و فعالان اقتصادی منتشر کرد. در صورت تصویب و تأیید این پیش‌نویس، چهارچوب ضوابط خاص این رسته مشخص خواهد شد و نقش بورس کالا به عنوان یکی از مراجع رسمی اعلام قیمت در این معاملات به رسمیت شناخته می‌شود.
ضوابط خاص رسته شغلی معاملات آنلاین طلا اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی برای صدور و تمدید پروانه کسب در راستای اجرای ماده ۱۲ قانون نظام صنفی و با رعایت قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز تعیین شده است.
در متن پیش‌نویس، موضوعاتی همچون شرایط عمومی و اختصاصی فعالیت، الزامات سامانه معاملات آنلاین، نحوه تعیین قیمت و کارمزد، فرایند اجرایی، و همچنین جرایم و تخلفات مربوط به این حوزه تشریح شده است. در ادامه مروری بر این پیش‌نویس داریم.
شرایط عمومی
وزارت صمت در پیش‌نویس این طرح شرایط عمومی را برای کسب‌وکارها مشخص کرده است:
- احراز دفتر کار و شعب اقامتگاه قانونی متقاضی و مدارک و شرایط لازم برای صدور پروانه کسب توسط مرجع صدور پروانه کسب
- گواهی صلاحیت شخصی، انتظامی و امنیت سایبری از فراجا
- فقدان سابقه محکومیت تعزیری و کیفری مالی و اقتصادی
- گواهی اداره امور مالیاتی ذی‌ربط مبنی بر پرداخت یا ترتیب پرداخت بدهی مالیات قطعی شده
- گواهی گذراندن دوره‌های آموزشی احکام تجارت و کسب‌وکار
- تأییدیه ویژگی‌های تخصصی سامانه معاملات طلای آنلاین توسط مرکز توسعه تجارت الکترونیکی براساس قانون تجارت الکترونیکی و ماده ۳ اساسنامه مرکز توسعه تجارت الکترونیکی
- تصویر کارت ملی برای اشخاص حقیقی و شناسنامه ملی برای اشخاص حقوقی و گذرنامه و پروانه کار برای اتباع خارجی
- تصویر کارت پایان خدمت وظیفه یا معافیت دائم پزشکی برای آقایان کمتر از ۵۰ سال
شرایط اختصاصی
همچنین در این پیش‌نویس شرایط اختصاصی نیز برای کسب‌وکارها در نظر گرفته شده است که بدین شرح است:
- ارائه مصوبه هیئت‌مدیره مبنی بر صدور پروانه کسب به نام مدیرعامل یا یکی از صاحبان امضای مجاز، مطابق با مفاد اساسنامه و آخرین آگهی رسمی ثبت شرکت؛
- دارا بودن حداقل سرمایه ثبتی معادل ارزش روز یک کیلوگرم طلا؛
- متقاضیان اخذ پروانه کسب مجازی در این رسته موظفند در زمان ارائه درخواست، قرارداد رسمی با تأمین‌کننده دارای پروانه کسب ارائه کنند یا خود دارای پروانه کسب فیزیکی باشند.
شرایط سامانه معاملات آنلاین
وزارت صمت همچنین شرایط خاصی برای سامانه معاملات آنلاین طلا در نظر گرفته است.
- امکان ثبت تخلف
- رعایت کلیه الزامات امنیتی، انتظامی و سایبری و مراجع ذی‌ربط
- امکان احراز هویت خریداران براساس ابلاغیه کمیته نظارت
- دارا بودن سیستم اطلاعاتی مطمئن برای ذخیره کردن داده برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز در واسط‌های بادوام
- دارا بودن حداقل یک سرور پشتیبان در محلی خارج از پایگاه داده سرور اصلی برای نگهداری داده و محافظت از طریق فضای ابری
- پشتیبان‌گیری به صورت لحظه‌ای و مستمر و صحت‌سنجی آن
- رعایت الزامات مرکز اطلاعات مالی در زمینه محدودیت فروش از سامانه به خریدار و جابه‌جایی مبالغ از درگاه مشخص مابین حساب مصرف‌کننده و حساب سامانه
- ذخیره‌سازی اطلاعات کاربران روی سرورهای داخلی مورد تأیید دستگاه‌ها و مراجع امنیتی و تخصصی ذی‌ربط
- امکان نمایش اطلاعات مؤثر در تصمیم‌گیری خریداران
قیمت و کارمزد
بر اساس این پیش‌نویس، قیمت طلا هنگام خرید از سامانه‌های معاملات آنلاین، بر مبنای نرخ فروش اعلامی اتحادیه طلا و جواهر، بانک مرکزی یا نرخ کشف‌شده در تابلوی بورس کالا تعیین می‌شود و هزینه‌هایی همچون بیمه، مالیات بر ارزش افزوده، نگهداری و سایر هزینه‌های مرتبط نیز در آن لحاظ خواهد شد.
حداکثر کارمزد خرید و فروش طلا در این سامانه‌ها، با توجه به میزان معاملات انجام‌شده و نظر تخصصی کمیسیون طلا و جواهر اتاق اصناف ایران، و با تأیید دبیرخانه هیئت عالی نظارت تعیین می‌شود و مبلغ آن در زمان خرید یا فروش به فاکتور اضافه خواهد شد.
قابل ذکر است که کالای فروخته‌شده باید مطابق فاکتور فروش الکترونیکی شفاف، با مشخصات دقیق و تعیین کامل شرایط معامله، به خریدار تحویل داده شود.
فرایند اجرا چگونه است؟
براساس این پیش‌نویس شرایط خاصی نیز برای اجرا تعیین شده است.
- فروشنده و دارنده سامانه می‌توانند تنها در سقف میزان طلای موجود که توسط سامانه جامع نظارتی تأیید شده است، اقدام به فروش کنند.
- در هنگام خرید توسط مشتری، سامانه موظف است مطابق با ضوابط مربوطه، هویت خریدار را احراز کند.
- پس از درخواست خرید، سامانه جامع نظارتی موجودی صندوق ذخیره طلا را بررسی کرده و در صورت وجود ذخایر کافی، تأییدیه موجودی را با ارسال کد تأیید پیامکی یا هر روش دیگری برای خریدار ارسال خواهد کرد.
- خریدار پس از دریافت کد تأیید موجودی، باید در زمان مقرر از طریق درگاه مورد تأیید بانک مرکزی مبلغ تعیین‌شده را پرداخت کند، مطابق با شرایط مندرج در تبصره ماده ۴.
- طلای فروخته‌شده باید در صورت درخواست خریدار و پس از احراز هویت برخط بر سامانه‌های مرتبط و شناسایی خریدار، حداکثر تا ۷۲ ساعت کاری پس از خرید، مطابق با قرارداد فی‌مابین سامانه و صندوق ذخیره طلا و براساس فاکتور صادره، تنها به شخص خریدار تحویل شود.
- امکان فروش طلا توسط خریدار به سامانه بلافاصله پس از خرید وجود ندارد و در صورت تمایل به فروش، حداقل باید ۴۸ ساعت از زمان خرید گذشته باشد.
- با توجه به استانداردهای تحویل طلا از سوی صندوق‌های ذخیره یا سامانه‌های معاملات آنلاین طلا، مسئولیت کیفیت طلا در هنگام تحویل برعهده تحویل‌دهنده خواهد بود.
- فارغ از حداقل میزان خرید طلا توسط خریدار، میزان طلای قابل ارائه فقط در اوزان و ابعاد قابل تحویل خواهد بود. در صورت عدم امکان تحویل، ارزش روز محاسبه شده و در سریع‌ترین زمان، فرایند بانکی برای واریز به حساب خریدار انجام خواهد شد.
- فاکتور یا هر سند صادره مرتبط با خرید طلا از سامانه معاملات آنلاین نمی‌تواند به عنوان اوراق یا ابزار پرداخت در معاملات استفاده شود. در صورت تخلف از این بند، مطابق با فصل تخلفات و جرایم قانون تجارت الکترونیکی با کسب‌وکار برخورد خواهد شد.
- سامانه نظارتی جامع و حاکمیتی برای نظارت بر تمامی فرایندها، کنترل تعهدات، میزان ذخایر، گزارش‌گیری و سایر موارد توسط سامانه‌های تحت این ضوابط ایجاد خواهد شد.
- سقف تراکنش‌های بانکی در سامانه باید مطابق با دستورالعمل‌های بانک مرکزی تعیین شود.
- سقف مجاز نگهداری طلا برای هر سامانه معاملات طلا براساس عملکرد آن با هماهنگی وزارت صنعت، معدن و تجارت و اتاق اصناف ایران مشخص خواهد شد.
- خرید و فروش بین مشتریان سامانه معاملات آنلاین طلا ممنوع است و معاملات باید صرفاً از مدل تجاری مشتری به کسب‌وکار انجام شود، به این معنی که همیشه یکی از طرفین معامله باید سامانه معاملات طلا باشد.
- اطلاعات مربوط به خرید و فروش باید در سامانه جامع تجارت ثبت شود.
- بر اساس رتبه‌بندی و عملکرد هر کدام از سامانه‌ها، و منوط به ارائه تضامین تا سقف ۱۰ درصد از طلای مورد تعهد، می‌تواند در اختیار سامانه معاملات آنلاین طلا قرار گیرد.
جرایم و تخلفات
در این پیش‌نویس عنوان شده است که جرایم، تخلفات و نحوه برخورد با مرتکبان آن مطابق با فصل هشتم قانون نظام صنفی و آیین‌نامه‌های موضوع مواد ۲ و ۱۲ و تبصره ماده ۸۷ قانون مذکور خواهد بود.
نظارت بر کسب‌وکارها مطابق با این موارد ذکر شده، مانع از اعمال نظارت مقرر در قوانین جاری توسط هر یک از دستگاه‌های اجرایی و مراجع قانونی نخواهد بود.
تحلیلی بر پیش‌نویس ضوابط خاص معاملات آنلاین طلا
پیش‌نویس ضوابط خاص رسته شغلی معاملات آنلاین طلا توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) گامی مهم در جهت ساماندهی و شفاف‌سازی بازار نوظهور معاملات دیجیتال طلا در ایران است. با تأکید بر نقش بورس کالا به‌عنوان مرجع تعیین قیمت، این طرح به دنبال ایجاد چهارچوبی قانونی برای پلتفرم‌های آنلاین طلا (به‌جز زیورآلات) است که در سال‌های اخیر با استقبال گسترده‌ای مواجه شده‌اند. این پیش‌نویس که با رعایت قوانین نظام صنفی و مبارزه با قاچاق کالا و ارز تدوین شده، شرایط عمومی، اختصاصی و فنی را برای صدور پروانه کسب مشخص می‌کند. هدف اصلی آن، افزایش اعتماد عمومی، کاهش ریسک‌های مالی و قانونی، و جلوگیری از تخلفاتی مانند پول‌شویی یا خالی‌فروشی است. این اقدام نشان‌دهنده تلاش دولت برای همگام‌سازی با رشد فین‌تک و اقتصاد دیجیتال است اما موفقیت آن به اجرای دقیق و همکاری نهادهای نظارتی بستگی دارد.
پیش‌نویس شرایط عمومی و اختصاصی سخت‌گیرانه‌ای برای کسب‌وکارهای معاملات آنلاین طلا تعیین کرده که نشان‌دهنده حساسیت بالای این حوزه است. الزاماتی همچون گواهی صلاحیت امنیتی از فراجا، نبود سوءپیشینه مالی و حداقل سرمایه ثبتی معادل یک کیلوگرم طلا، موانع ورود بالایی ایجاد می‌کنند که می‌توانند از حضور کسب‌وکارهای غیرمعتبر جلوگیری کنند، اما ممکن است استارتاپ‌های کوچک را محدود کنند. از نظر فنی، سامانه‌های آنلاین موظف به رعایت استانداردهای امنیتی پیشرفته (مثل سرور پشتیبان، ذخیره‌سازی داخلی داده‌ها، و احراز هویت دقیق) هستند که با هدف حفاظت از داده‌های کاربران و جلوگیری از دسترسی غیرمجاز طراحی شده‌اند. این الزامات، به‌ویژه در پرتو افزایش حملات سایبری اخیر، ضروری به نظر می‌رسند، اما اجرای آن‌ها نیازمند زیرساخت‌های قوی و سرمایه‌گذاری‌هایی است که می‌تواند برای برخی پلتفرم‌ها چالش‌برانگیز باشد.
یکی از نکات مهم این پیش‌نویس، تأکید بر شفافیت در قیمت‌گذاری و نظارت دقیق بر تراکنش‌هاست. تعیین قیمت طلا بر اساس نرخ‌های اعلامی اتحادیه طلا، بانک مرکزی یا بورس کالا، همراه با لحاظ هزینه‌هایی مانند بیمه و مالیات، به کاهش ابهام در معاملات کمک می‌کند. همچنین، کارمزدها با نظارت کمیسیون طلا و جواهر و اتاق اصناف تعیین می‌شوند که از سودجویی‌های احتمالی جلوگیری می‌کند. فرایند اجرا نیز با الزاماتی همچون احراز هویت خریداران، تأیید موجودی طلا توسط سامانه جامع نظارتی، و تحویل حداکثر ۷۲ ساعته، به اعتمادسازی در بازار کمک می‌کند. ممنوعیت معاملات بین مشتریان و اجبار به مدل «مشتری به کسب‌وکار» نیز ریسک‌های قانونی مانند پول‌شویی را کاهش می‌دهد. با این حال، این سطح از نظارت ممکن است انعطاف‌پذیری پلتفرم‌ها را محدود کند و نوآوری‌هایی همچون معاملات همتابه‌همتا که در دنیا رایج است، به حاشیه ببرد.
رشد و توسعه اکوسیستم آنلاین طلا می‌تواند مشارکت عمومی در بازار طلا را افزایش دهد و به حفظ ارزش دارایی‌ها در برابر تورم کمک کند. با این حال، چالش‌هایی مانند پیچیدگی‌های نظارتی، هزینه‌های بالای اجرای الزامات فنی و هماهنگی بین نهادهای مختلف (وزارت صمت، بانک مرکزی، بورس، اتاق اصناف و…) ممکن است اجرای طرح را دشوار کند. برای موفقیت، دولت باید ضمن حفظ نظارت، فضایی برای نوآوری ایجاد کند و از تجربه‌های جهانی در تنظیم‌گری پلتفرم‌های مالی بهره ببرد.