پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
نوش‌آفرین مؤمن واقفی، معاون فناوری‌های بانک مرکزی، در یازدهمین همایش بانکداری نوین و نظام پرداخت درباره زیست‌بوم هوشمند بانکداری و فناوری مالی سخنرانی کرد. زیست‌بوم فناوری مالی در سال‌های اخیر توسعه پیدا کرده است؛ اما با وجود چالش‌هایی که در این مسیر وجود داشته، به نظر می‌رسد ادامه مسیر را با مسائلی مواجه کره است. اگر در زمینه این چالش‌ها بازبینی نداشته باشیم، باید منتظر توقف رشد سیستم باشیم.
بشر در طول دوره تکامل خود با مسائلی عمدتاً فنی مواجه بوده است. مسائل فنی راه‌حل‌های مشخصی داشته و همچنین قابلیت تحلیل ساده‌تری نیز دارند. به‌عنوان‌مثال، به پروژه آپولو ۱۱ هزینه و زمان مشخصی اختصاص داده شد. اما در طول زمان، به‌مرور علاوه بر مسائل فنی، با مسائل فنی – اجتماعی مواجه شدیم. راه‌حل‌های سنتی دیگر برای این مسائل پاسخگو نیست.
در مسائل فنی تمرکز روی سیستم است تا به حداکثر کارایی برسیم. اما مسائل فنی – اجتماعی مسائلی هستند که با هدف غیرعمومی برای ذی‌نفعان باید موردتوجه قرار بگیرند.
زیست‌بوم مالی و ادبیات آن که به‌تدریج شکل گرفته، ورق‌های کتابی را شکل داده است. در این کتاب به یک‌سری از واژه‌ها می‌رسیم که اگر آنها را حذف کنیم مفهوم زیست‌بوم از بین می‌رود. در صفحات اکوسیستم زیست‌بوم نیاز به حل مسائل در سایه همکاری مشترک بازیگران است. بحث اصلی این است که علی‌رغم اینکه ما اهداف، مقاصد و گاهی تضاد منافع داریم؛ اما باید چشم‌انداز مشترک داشته باشیم. این نوآوری مشترک که باید وجود داشته باشد، جز در سایه همکاری مشترک شکل نمی‌گیرد. ما باید به ارزش بزرگ‌تری برسیم. ما الان در زیست‌بوم با چالش مواجه هستیم و در بن‌بست‌هایی گیر کرده‌ایم که اگر راه‌حلی برای آن پیدا نکنیم مشکلات جدی‌تری خواهیم داشت.
از ابتدا در مسائل سیستمی بیشتر تمرکز روی محصول و خدمت بوده است. بحث قواعد، سیاست‌ها، بازارها و نیازهای مشتری نیز به آنها اضافه شده است. از این رو، در زیست‌بوم مالی باید به همه این واژه‌ها پرداخته شود.
تصویر کلی از زیست‌بوم مالی که درباره آن صحبت می‌کنیم، مسائل مالی مشخص است. از طرفی درباره یک‌سری فعالیت‌های غیرحاکمیتی صحبت می‌کنیم و یک‌سری کنشگران مالی داریم. همچنین تنظیم‌گرانی مثل بانک مرکزی داریم که در کنار همه اینها قواعدی نیز داریم. زیست‌بوم فناوران مالی فقط معطوف به المان‌های قبلی نیست و با اکوسیستم‌های دیگر هم ارتباط داریم. از آنها اثر می‌گیریم و بر آنها اثر می‌گذاریم.
برش کوچکی از این سیستم، پرداخت و تسویه است. در این حوزه ما در سال گذشته در سامانه‌های متعدد ۷۰ میلیارد تراکنش پردازش کرده‌ایم. همچنین، ساتنا ۸۹ میلیون تراکنش و پایا ۳.۳ میلیون تراکنش داشته‌اند. از نظر پردازشی در بین اکوسیستم هم بی‌نظیر هستیم.
در دهه کنونی بعد از پشت سر گذاشتن مسیرهای مختلف باید به توسعه زیست‌بوم بانکداری دیجیتال برسیم. در ادامه مسیر جای خالی سوب تک، رگ تک، سندباکس و بانکداری باز برای ما وجود دارد. هنوز خیلی از فضای زیست‌بوم فاصله داریم.
برای سنجیدن سلامت این زیست‌بوم، یک‌سری شاخص وجود دارد. یکی از این شاخص‌ها، پابرجایی و نرخ بقا است. در یک سال اخیر ثابت شده در حوزه زیرساخت این زیست‌بوم و توسعه‌پذیری دیتاسنتر و امنیت با چالش جدی مواجهیم. زیرساخت‌های زیست‌بوم با چالش زیادی مواجه شده که اکنون دامان بانک‌ها را گرفته است. پیش‌بینی‌پذیری یکی دیگر از شاخص‌هاست. در سرمایه‌گذاری خطرپذیر به نظر می‌رسد روند خوب بوده و زیست‌بوم بهره‌وری اقتصادی دارد.
بازیگرانی که به‌عنوان نوآور می‌شناسیم روی مدل‌های رسوب پول کسب‌وکار خود را بسته‌اند. واقعیت این است که نوآوری زیادی دیده نمی‌شود. بر اساس آمار، ۸۶ درصد از شرکت‌ها خدماتی و ۱۴ درصد فناوری هستند. شاخص تنوع هم نمره قابل‌قبولی ندارد. تقریبا ۲۵ درصد از فعالان اکوسیستم فضای تعامل را دارند. بیشتر پراکنده هستیم که با هم کار می‌کنیم؛ ولی از مفهوم یست بوم دوریم.
رگولاتور، بانک‌ها و فناوران هم دغدغه‌های خود را دارند. پس به چالش‌هایی رسیدیم که بیش از اینکه تعامل داشته باشیم اصطکاک ایجاد می‌کنیم. در این وضعیت راهی جز همکاری نداریم که به یک راه‌حل برسیم. یک فضای گذار را باید بتوانیم تعریف کنیم که از وضعیت کنونی به سمت حال بهتری حرکت کنیم. نظام جاری فناوری مالی یک‌سری رگولاتور و ارزش‌های خود را دارد. نوآوری‌های تدریجی هم در این اکوسیستم می‌بینیم. یک‌سری کلان روند هم داریم که تأثیرات جدی خود را می‌گذارد از جمله بلاکچین رمزارز و بانکداری باز که نظام فعلی را به‌صورت جدی تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
ما هم در سمت رگولاتور این حال غیرمطلوب زیست‌بوم مالی را درک می‌کنیم. زیست‌بوم را به کار می‌بریم؛ اما در عمل از آن دوریم. امیدواریم همه ما بتوانیم در هر نقشی که در این زیست یوم داریم با تغییر نگرش فضای تعامل ایجاد کنیم.
در حوزه سندباکس هر چند فعالیت‌های خوبی انجام شده اما کم است. بانک مرکزی قرار است با همکاری سایرین روی سندباکس کار کند. از طرفی، هاب نوآوری در فناوری مالی باید حمایت شود.
در رگ تک به‌شدت نیاز داریم ذی‌نفعان جدید وارد شوند و همکاری کنند. بانک مرکزی در این حوزه‌ها تمایل دارد از همکاری استفاده کند. ایزوله فکر کردن مشکلات ما را حل نمی‌کند. ما در حال کمک گرفتن از سایر کشورها برای انتقال دانش هستیم. همچنین بحث زیرساخت‌های فناورانه نیز برای ما وجود دارد.
بر اساس آسیب‌شناسی که داشتیم یکی از چالش‌های جدی بحث عدم توجه به‌موقع ما به بانکداری باز بوده است. چارچوب‌ها و رگولاتوری لازم در این زمینه انجام نشده است. زمانی که به مشکل می‌خوریم باید کل سیستم را متوقف کنیم. یکی از تمرکزهای اصلی بانک مرکزی بانکداری باز در سال آینده خواهد بود. ما انتظار داریم تا پایان سال آینده آن را مستقر کنیم.
از جمله برنامه‌های دیگر، ریال دیجیتال بوده که مرحله آزمایشی آن تمام شده و برنامه ما روی توسعه و کاربردهای آن است. یکی از برنامه‌های جدی ما، سرمایه‌گذاری روی رگ تک است.
یکی دیگر از پروژه‌های ما کهربا است که بر اساس آن کارت را به‌صورت توکن روی موبایل ذخیره می‌کنیم که می‌توانیم از آن استفاده کنیم. تا پایان دی‌ماه ۳۰ درصد از شبکه پذیرندگی را فعال می‌کنیم تا افراد از موبایل به‌عنوان کارت استفاده کنند.
همچنین چک الکترونیک هم یکی از مواردی است که بانک مرکزی روی آن تاکید دارد. از نظر اعتبارسنجی هم در بخش بهینه‌سازی الگوریتم‌ها کار می‌کنیم. از طرفی درباره هوش مصنوعی و کاربردهای آن هم برنام ریزی شده و در مسیر خود جلو می‌رود.
