پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
طی دو سال گذشته نئوبانک‌ها یا به عبارت دیگری بانک‌های دیجیتال توانستند طعم متفاوتی از سرویس‌های بانکداری را به مردم نشان دهند اما به نظر می‌رسید موج اولیه این سرویس که افراد بتوانند غیرحضوری افتتاح حساب کنند و یک بانک در گوشی خود داشته باشند عمر زیادی نداشته باشد و اگر این بانک‌ها نمی‌توانستند موج اولیه خود را با نوآوری حفظ کنند با شکست مواجه می‌شدند بنابراین به سمت ارائه سرویس‌های جدید از جمله وام روی آوردند. در قسمت چهارم از فصل سوم «اتاق آبی» با عنوان «لندتک‌شو» که در ساختمان پارک فناوری فردا برگزار شد، میثم سلیمانی، مدیر محتوای راه‌کار با محمد آجدانی معاون بانکداری نوین داتین به گفت‌وگو پرداخت.
آجدانی با اشاره به تأثیر افتتاح حساب آنلاین در جذب مشتری گفت: «سال‌هاست در کشور ما بستر بانکداری فراهم بوده و عموم مردم بیش از یک حساب دارند. بنابراین مسئله افتتاح حساب آنلاین، نیاز جدی‌ای نبوده که به‌واسطه آن یک نئوبانک یا بانک دیجیتال شکل بگیرد و با افتتاح حساب، مشکل مردم را حل شود. اینکه ما خودمان را دقیقاً چه چیزی باید تعریف کنیم مسئله ما در شروع فعالیت ویپاد بود و یک مثال ساده‌ای مطرح می‌شد: اینکه اگر بخواهیم به یک دوستی توصیه کنیم که ویپاد را نصب کند، به او می‌گوییم که ویپاد را نصب کند که چه کار کند؟ منطقاً اگر پاسخ این سؤال را می‌داشتیم می‌توانستیم موفق شویم.»
او ادامه داد: «مردم عموماً از ما تسهیلات می‌خواهند. بنابراین بعد از فراهم‌کردن این بستر که افراد بتوانند در آن افتتاح حساب داشته باشند و کارت بانکی دریافت کنند، به سراغ تسهیلات رفتیم. در حوزه تسهیلات هم سعی کردیم بفهمیم نیاز در کدام بخش بازار بیشتر است. به طور مشخص حوزه تسهیلات خرد یا حتی خیلی خرد حوزه‌ای است که به‌اندازه کافی به آن توجه نشده است. از طرفی اقشار زیادی از جامعه، مخصوصاً دهک‌های میانی به پائین، معمولاً از خدمات بانکی کم‌برخوردارند. بنابراین به سراغ این قسمت از بازار رفتیم تا تسهیلات خرد را متناسب با این دهک‌های جامعه طراحی کنیم.»
از رفتار مالی ۵۰ درصد افراد هیچ آماری وجود ندارد
آجدانی با اشاره به اهمیت نقش اعطا تسهیلات در نئوبانک‌ها توضیح داد: «اگر نئوبانک تسهیلات ارائه نکند، با چالش‌های جدی‌ای در حوزه جذب و نگهداشت رو‌به‌رو می‌شود. ممکن است نئوبانک هزینه کرده و با روش‌هایی مشتری جذب کند اما مشتری در بانک فعال نباشد. در این صورت برای جذب مشتری هزینه انجام شده اما برای نگهداشت مشتری محصول قابل عرضه و مناسب نبوده و مشتری محصول را ترک می‌کند. بنابراین تسهیلات یکی از کاربردی‌ترین خدمات بانکی است که اگر نئوبانک یا بانک دیجیتال این خدمات را ارائه نکند، منطقاً استمرار کسب‌وکار دچار مشکل می‌شود.»
به گفته معاون بانکداری نوین داتین برای دریافت تسهیلات فرد باید در گذشته وام گرفته باشد یا دسته چک داشته باشد تا گزارشی از رفتار مالی او وجود داشته باشد.
او گفت: «سعی کردیم این چرخه را بشکنیم. با گزارشاتی که شرکت مشاور رتبه‌بندی ایران می‌دهد، به صورت تقریبی می‌توان گفت از ۵۰ درصد افراد هیچ آماری در دست نیست.»
رفتار مالی بهتر مردم در تسهیلات خرد نسبت به تسهیلات کلان
آجدانی در پاسخ به این سؤال که آیا ویپاد، ریسک عدم رتبه اعتباری را برای بانک پاسارگاد از میان برداشته، بیان کرد: «به این خاطر که در دهک‌های میانی به پائین اطلاعات و آماری از افراد وجود نداشت، در تسهیلات پشتوانه‌مان یک مدل «اعتبار پلکانی» تعریف کردیم که با یک میلیون تومان شروع و تا 30 میلیون تومان ادامه دارد. ما روی پله یک میلیون تومان به افراد اعتماد می‌کنیم و تسهیلات را پرداخت می‌کنیم و متناسب با پاسخی که فرد به این اعتماد می‌دهد، سقف اعتباری او را افزایش می‌دهیم. در واقع تلاش کردیم رفتار اعتبار کاربر را در ویپاد بسازیم. فکر می‌کنم رفتار مردم در تسهیلات خرد در عمل به تعهداتشان بسیار نسبت به تسهیلات کلان بهتر است. این رفتارسازی جواب داد و مشتری هم متوجه شد که هر مقدار بهتر رفتار کند، می‌تواند سقف اعتبار خود را افزایش دهد.»
به گفته آجدانی گزارش اعتبارسنجی به کاهش ریسک کمک می‌کند اما منطقاً هیچ‌گاه ریسک را صفر نمی‌کند. بنابراین از یک گزارش اعتبارسنجی نمی‌توان انتظار داشت که اگر یک فرد رتبه خوبی دارد، صددرصد این فرد به تعهداتش در آینده نیز عمل کند. صرفاً اعلام می‌کند که این فرد ریسک کمتری دارد به نسبت فرد دیگری به همراه دارد. عموم مردمان به دلیل کم‌برخورداری از این خدمات گزارش اعتباری مناسبی ندارند و پلتفرم‌ها مجبور هستند خودشان رفتارسازی کنند، دقیقاً کاری که ما در ویپاد انجام دادیم.
یک دوره‌ای تأکید می‌شد که پلتفرم‌ها نباید خودشان اعتبارسنجی کنند و دیتابیس بسازند. آجدانی با اشاره به این موضوع بیان کرد: «در این خصوص چند بحث وجود دارد. اگر پلتفرم‌ها این کار را نکنند، چه کسی انجام می‌دهد؟ در کشور یک دیتای یکپارچه در این حوزه وجود ندارد که بشود به آن اعتماد کرد و در خصوص عموم افراد هم وجود داشته باشد. از طرفی حتی اگر آن اطلاعات هم وجود داشته باشد، حتماً هر پلتفرمی یک رفتاری از مشتری خودش دارد که می‌تواند از همه آن‌ها استفاده کند. نگاه ما هم این نیست که فقط از یک ورودی داده استفاده کنیم، اگر داده می‌تواند از راه‌های مختلفی بیاید، ما می‌توانیم از آن داده‌ها استفاده کنیم. در حال حاضر به دلیل خلأ گفته شده، روی رفتارسازی مشتریانمان کار می‌کنیم و هر زمان هم که آن دیتا ایجاد شد، از آن استفاده می‌کنیم. در نهایت به دنبال کاهش میزان نکول هستیم.»
تسهیلات لندتک‌ها گران‌تر نیست
او با اشاره به ایرادی که به کارمزد لندتک‌ها وارد است، گفت: «اگر یک مقایسه بین تسهیلات سنتی دریافتی از بانک‌ها و لندتک‌ها انجام دهیم، متوجه می‌شویم که الزاماً لندتک‌ها گران‌تر نیستند. هر فردی که از بانک تسهیلات دریافت کند، هزینه‌های پنهان و غیرمستقیم به او تحمیل می‌شود که به نظرم در هیچ‌جایی حساب نشده است. به‌عنوان مثال فرد چند بار مراجعه به شعب می‌کند تا تسهیلات خود را دریافت کند. چون معمولاً مدل‌های سنتی نیاز به ضامن دارند، یک فرد دیگری را هم باید ببرد و مواردی چون سفته لازم است و بحث هزینه زمان نیز مطرح است که به نظر می‌رسد این موارد محاسبه نمی‌شود. به صورت کلی خدمات دیجیتال درحال‌توسعه هستند، خوب است که رگولاور یک نگاهی به این موضوع داشته باشد که در مدل دیجیتال وقتی که کار مشتری ساده‌تر می‌شود و هزینه‌های آن کاهش می‌یابد، آیا منطقی است که ارائه دهنده سرویس یک کارمزدی دریافت کند یا خیر؟.»
او ادامه داد: «چون موضوعاتی از این دست جدید هستند رگولاتور هنوز به آن خیلی ورود نکرده است. از طرفی وقتی یک خدمتی به شکل دیجیتال ارائه می‌شود، همه چیز شفاف است. دقیقاً مشخص است که چه کارمزدی باید پرداخت شود. تجربه خودم از دریافت تسهیلات برخی بانک‌ها این بود که بدون آنکه حتی به من توضیح دهند که این تسهیلات چه کارمزدهایی دارد، بعد از واریز تسهیلات ظرف یک ساعت، شش تراکنش برداشت از حساب با اعداد گوناگون برداشته شد و بعد از جمع‌زدن متوجه شدم که حتی به من اعلام نشده بود که این برداشت‌ها چه هستند.»
آجدانی معتقد است در مدل دیجیتال همه چیز شفاف است و کاربر به هر پلتفرمی که مراجعه کند، میزان کارمزدها را می‌تواند مشاهده کند. به نظر زمان آن رسیده که رگولاتور به این موضوع توجه کند، چراکه تمام پلتفرم‌های دیجیتال حوزه لند‌تک برای ارائه این خدمات هزینه می‌کنند و اگر این خدمات کار مشتری را آسان‌تر می‌کند، منطقی است که یک کارمزد متعارفی برای آن تعریف شود.
آجدانی در پاسخ به این سؤال که آیا کارمزد ویپاد، به‌عنوان یکی از شعبه‌های دیجیتال بانک پاسارگاد با شعبه حضوری متفاوت است، گفت: «حتی در برخی موارد کارمزد تسهیلات ویپاد نسبت به شعبه‌های حضوری ارزان‌تر است. در ویپاد مدل‌های مختلف تسهیلات وجود دارد.»
او با اشاره به مدل‌های مختلف تسهیلات ویپاد توضیح داد: «پیش‌درآمد یکی از مدل‌های تسهیلات ویپاد است که مناسب افرادی است که درآمد روزانه دارند. در این مدل براساس رفتار کاربر، درآمد هفته آینده او پیش‌بینی و به صورت «پیش» به او داده می‌شود و اگر بعد از یک هفته با ویپاد تسویه کند، هیچ سود و کارمزدی از او دریافت نمی‌شود. این طرح مناسب اقشاری از جامعه مانند رانندگان تاکسی‌های اینترنتی، پیک‌ها، تعمیرکارها و مشاغلی که درآمد روزانه دارند، هست. در تسهیلات برایند، که مبتنی بر کارکرد حساب مشتری است و اعتبارسنجی بیشتری هم در این مدل صورت می‌گیرد که به دلیل افزایش ارقام تا 50 میلیون تومان، دقیقاً ۲۳ درصد کارمزد مصوب بانکی دریافت می‌شود. در تسهیلات پشتوانه، هم کارمزد یک درصدی خدمات دیجیتال اخذ می‌شود و کاربر مبلغی را به‌عنوان سپرده قرار نمی‌دهد تا به ازای آن تسهیلات دریافت کند اما به دلیل بحث تشکیل پرونده الکترونیک، مجموع ریسکی که پذیرفته می‌شود و روش‌هایی که مشتری را مورد ارزیابی قرار می‌دهد، یک درصد کارمزد خدمات دیجیتال دریافت می‌شود.»
آجدانی در خصوص صرفه اقتصادی پیاده‌سازی و راه‌اندازی پلتفرم مبتنی بر BNPL توضیح داد: «منطقاً یکسری از لندتک‌ها می‌توانند در یک تعاملی با فروشندگان کالا و خدمات، مدل را جوری بچینند که الزاماً نیاز به منابع نداشته باشند. مدل‌هایی وجود دارد مبتنی بر تسویه زمان‌دار با پذیرنده انجام شود و معمولاً در این مدل ریسک عدم بازپرداخت را بردارند. برخی گروه‌ها به همین شکل فعالیت می‌کنند و شاید به منابع خاصی هم نیازی نباشد. اما در جایی که منابع نیاز باشد، می‌شود از بانک‌ها تأمین صورت گیرد. در ویپاد بدین شکلی نیست که مشتری مجبور باشد از یک کالای خاصی استفاده کند، ما به مشتری اعتبار می‌دهیم و هر جایی که شبکه شاپرک وجود داشته باشد، مشتری می‌تواند استفاده کند. در مدل بانک دیجیتال معتقدیم اگر این هزینه‌ها را در این فضا نداشته باشیم، مجبور می‌شویم در جای دیگری هزینه کنیم تا مشتری چسبندگی داشته باشد.»
آجدانی پرداختن به موضوع کارمزد خدمات دیجیتالی که پلتفرم‌ها ارائه می‌دهند را مهم‌ترین اقدامی که رگولاتوری برای سال ۱۴۰۳ می‌تواند برای کسب‌و‌کارهای این حوزه انجام دهد، دانست.