پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ریحانه هاشمی / نشست تخصصی بانک‌های مخابراتی (تلکوبانک‌ها)، در حاشیه هفتمین نمایشگاه تراکنش برگزار شد. در این نشست چالشی که مدیران صنعت بانک و تلکام در آن حضور داشتند، نکات مختلفی در مورد اینکه چرا همکاری بانک و اپراتور همیشه محل بحث است و تلکوبانک‌ها تاکنون به نتیجه نرسیده‌اند، نکات مهمی مطرح شده و نتایج مفیدی حاصل شد.
این نشست تخصصی با حضور صادق فرامرزی مدیرعامل هلدینگ فناوری اطلاعات بانک صادرات، سیدرضا جوکار مدیرعامل شرکت همراه کسب‌وکارهای هوشمند، حسام حبیب‌الله مدیرعامل شرکت جیرینگ، احمد میردامادی مدیرعامل کنسرسیوم سنباد و باقر صمدی معاون دیجیتال شرکت ایرانسل در هفتمین نمایشگاه تراکنش برگزار شد.
حسام حبیب‌الله، مدیرعامل شرکت جیرینگ که میزبانی نشست تخصصی بانک‌های مخابراتی را بر عهده داشت، در آغاز نشست گفت: «واژه تلکوبانک بسیار تازه است اما ارتباط، رقابت و البته همکاری صنعت مخابرات و بانک در جهان از گذشته وجود داشته است. صنعت ارتباطات و صنعت بانکی دو صنعت استراتژیک مهم هستند.»
صادق فرامرزی، مدیرعامل هلدینگ فناوری اطلاعات بانک صادرات (صاد) در این نشست با اشاره به ریشه همکاری صنعت تلکام و بانکی گفت: «بانک و اپراتور هر دو دارای یک ثروت ارزشمند به نام گروه‌های مشتری هستند. در چند سال اخیر نیز اپراتورها در ایران تمایل زیادی داشتند تا با توجه به گستردگی مشتریان بانکی، از ابزارهای بانکی استفاده کرده و درآمد کسب کنند؛ در این راستا تلاش‌هایی اتفاق افتاد که رگولاتور نپذیرفت. این تلاش‌ها در ادامه نتایجی داد شبیه ظهور سامانه پرداخت با کدهای دستوری (USSD) که مشکلاتی مهم بین رگولاتور و صنعت‌های مخابرات و پرداخت به‌وجود آورد.»
او درباره بانک‌های مخابراتی نیز گفت: «مفهوم جدید تلکوبانک از نظر من تفاوت خاصی با اپلیکیشن‌های موبایلی و نئوبانک ندارد؛ در دنیا نیز تصور خاصی از تلکوبانک‌ها وجود ندارد.»
سپس نوبت به باقر صمدی، معاون دیجیتال شرکت ایرانسل رسید. او در این نشست با اشاره به ظرفیت‌های اپراتورهای مخابراتی اظهار داشت: «مجموعه ایرانسل به ۴۰ میلیون کاربر و همراه اول به ۶۰ میلیون کاربر سرویس ارائه می‌دهد؛ اپراتور یک ظرفیت است چراکه همه مردم هرروز در حال تبادل داده در اپراتورها هستند.»
او درباره مزیت‌های اپراتورها در مقایسه با بانک‌ها نیز گفت: «اپراتورها نشان داده‌اند که تراکنش‌های خرد را به خوبی انجام داده‌اند و این تجربه خوب دستاوردی برای خدمات بانکی است؛ همچنین، سرویس‌های شخصی‌سازی‌شده در سیستم اپراتور یک روال عادی است اما در بانک وجود ندارد؛ اعتقاد داریم بانک می‌تواند از ظرفیت اپراتور برای بهبود خدمات و احساس بهتر در مشتری استفاده کند.»
احمد میردامادی، مدیرعامل کنسرسیوم سنباد نیز در نشست تخصصی تلکوبانک، درباره همکاری صنعت مخابرات و بانک گفت: «بازی همراهی تلکام و بانک در جهان بازی پیچیده‌ای است که به دلیل حجم منافع زیاد رخ داده است؛ در ایران این موضوع به سبب شرایط خاصی که وجود دارد تشدید هم می‌شود. اگر بخواهیم به تاریخ نه چندان مطلوب پیشین بازگردیم، باید به این موضوع توجه داشته باشیم که در بخش MVNO، بخش بانکی کشور به حوزه اپراتوری وارد شد اما در نهایت عملکرد ضعیفی را ارائه کرد.»
او ادامه داد: «مجموعه بانک و اپراتورهای مخابراتی هر دو انحصارطلبی‌هایی دارند چراکه صرفاً می‌خواهند دریافت منافع داشته باشند و حاضر نیستند منابعشان را به اشتراک بگذارند؛ این برخلاف مدل تفاهم و مشارکت در راستای توسعه است. همچنین، با توجه به نگاه سختگیرانه رگولاتور و بسته بودن حلقه ارتباط و همکاری، نمی‌توان انتظار داشت که تلاقی و همکاری میان این دو صنعت به سرعت و سادگی رخ دهد.»
سیدرضا جوکار، مدیرعامل شرکت همراه کسبوکار هوشمند نیز با اشاره به تفاوتهای خدمات بانکی و خدمات در بخش مخابراتی گفت: «خدمات در بخش بانکی یک ابزار گسسته است، اما در صنعت مخابرات شاهد یک خدمت پیوسته هستیم چراکه اغلب مردم روزانه حدود چهار تا هشت ساعت در حال کار کردن با تلفن همراه خود هستند؛ این ظرفیت ارزشمندی از شناخت کاربر برای استفاده و تولید یک ارزش افزوده است.»
او با بیان اینکه اپراتورهای MVNO ناموفق بودند، افزود: «به بخش بانکی کشور اجازه داده شد تا در حوزه مخابرات وارد شود اما به گمان در نهایت آپتل و سامانتل را نمی‌توان کسب‌و‌کارهایی موفق دانست. باید پذیرفت که هر دو صنعت حاکمیت پذیر هستند و می‌توان از این ظرفیت‌های ارزشمند استفاده کرد.»
توسعه استفاده از API؛ راه افزایش همکاری
در ادامه نشست، فرامرزی مدیرعامل هلدینگ صاد درباره تجربه ورود بخش پرداخت و بانکی به حوزه تلکام گفت: «متأسفانه باید گفت که MVNOها موفق نبودند و در نهایت این فرصت را از دست دادند. حالا، اپراتور باید از ظرفیت بخش بانکی با توسعه api و افزایش همکاری‌ها استفاده کند. اپراتورها در ورود به بانکداری باز خود را در موقعیت اشتباهی شناسایی کردند و در نهایت با عدم همکاری در مدل سهامداری درست، در ورود به بوم‌های بانکداری باز موفق نبودند.»
او با بیان اینکه استفاده اپراتورها از ظرفیت api و داده‌ها باعث خلق ارزش برای آن‌ها می‌شود، گفت: «اپراتورها در ایران داده‌های بسیار با ارزشی دارند. بحث api بسیار مهم است و اپراتورها باید از این فرصت استفاده کنند تا از داده‌ها بهتر و به نفع صنعت تلکام و بانک استفاده شود.»
مدیرعامل کنسرسیوم بانکداری باز سنباد نیز با بیان اینکه در این صنعت شاهد یک هدررفت منابع و مسابقه بی‌سرانجام هستیم، گفت: «باید متوجه باشیم که بازار، هوشمند و بی‌رحم است و منتظر ما نمی‌ماند و همان‌طور که در نوشتار گسست بانک‌ها هم پیش‌بینی‌شده بود، فرصت‌های این حوزه توسط دیگر بازیگران به شدت مورد هجوم است. در همین راستا، لازم است تا فرهنگ تفاهم در صنعت بانکی و تلکام ایجاد شود تا با هم‌افزایی، یک کنسرسیوم ایجاد شود. در واقع ریسک اصلی غلبه رقابت اشتباه بر هم‌افزایی درست است.»
او ادامه داد: «بانک‌ها و اپراتورها بابت عدم ارائه یک خدمت و خلاء بازار احساس ضرر نمی‌کنند و در این راه باید از ظرفیت‌های خود با ایجاد تفاهم بین بازیگران استفاده کنند.»
تلکوبانک؛ استفاده مشترک از ظرفیت‌های اپراتورها و بانک‌ها
در ادامه نشست، مدیرعامل شرکت جیرینگ با بیان تفاوت‌ها و شباهت‌های صنعت بانک و پرداخت، اظهار داشت: «میزان وابستگی و سرمایه‌گذاری در این صنایع متفاوت است اما در بحث شباهت‌ها، هر دو صنعت بیشترین جامعه مشتری را در جهان دارند و از سویی دیگر هر دو صنعت نیازمند منابع مالی و انسانی زیادی هستند.»
حبیب‌الله تأکید کرد: «همگرایی، نزدیک شدن و تلفیق شدن صنعت تلکام و بانکی می‌تواند منجر به خلق ارزش افزوده‌هایی شود که برای هر دو صنعت سودآوری بیشتری داشته باشند و تجربه بهتری برای مشتریان ایجاد شود. صنعت بانکی و تلکام از نگاه من باید آشتی کنند و با ورود به این بازار ظرفیت‌های ارزشمند غیرفعال را فعال کنند.»
فرامرزی مدیرعامل هلدینگ صاد درباره مدل بهینه همکاری بانک و اپراتور گفت: «مدل جذاب محصول در بانکداری باز را می‌توان «Direct Debit» دانست که تجربه مشتری بی‌نظیری دارد. با همکاری بانک‌ها و شرکت‌های اپراتور می‌توان از این ظرفیت ارزشمند به‌صورت بهینه استفاده کرد.»
مدیرعامل سنباد نیز با اشاره به مدل موفق همکاری بانک و اپراتور، گفت: «یک گام خوب در حوزه تعامل بانک و اپراتور می‌تواند این باشد که سرویس احراز هویت میان اپراتور و بانک را توسعه دهیم و این مسئله نیاز به ریسک‌پذیری دارد، اما اگر آغاز شود حرکت مؤثری است. اپراتور یک ردیابی مداوم و پیوسته روی مشتری دارد و در تمام اوقات شبانه‌روز و در خاص‌ترین حالات هم مشتری را همراهی می‌کند و این خیلی ارزشمندتر و دقیق‌تر از ارتباط بانک و مشتری است که صرفاً در رفتار تراکنشی خلاصه می‌شود. از سویی دیگر حلقه مفقوده حوزه پرداخت در ایران بحث نظام اعتباری است که اپراتور با توجه به اطلاعات و پروفایل و ارزش سیم‌کارت هر کاربر، به‌راحتی می‌تواند در این فرآیند به شبکه بانکی کمک کند.»
او ادامه داد: «نئوبانک نیز بسیار مهم بوده و فرصتی برای بخش ارتباطی کشور برای همکاری آسان با شبکه بانکی است. نیاز است تا با استفاده از ظرفیت اپراتورها در حوزه بانکداری باز محصول تولید کرد چراکه api در بخش بانکداری باز کار بزرگی نیست.»
صمدی، معاون دیجیتال ایرانسل نیز گفت: «اعتقاد دارم سیستم PAY AS YOU GO سرویس خوبی است که در ایران نیاز است و این سرویس در اپراتور وجود دارد. مسئله دیگری که می‌تواند نقطه شروع خوبی باشد و به پیشبرد تلکوبانک‌ها کمک کند، open api است. ما در ایرانسل حدود هشتاد api را احصا کردیم که می‌تواند کاربردهای مناسبی در شبکه پرداخت و بانکی داشته باشد اما پیش‌نیاز آن یک شرکت مشترک است تا همکاری میان اپراتور و بانک صورت بپذیرد تا این محصولات قابل استفاده شود. سیستم بانکی می‌تواند از این مدل کسبوکار هم استفاده کند که برای کشور ما خیلی خوب جواب می‌دهد.»
مشکلات رگولاتوری؛ مانع همکاری بانک و اپراتور
صمدی معاون دیجیتال ایرانسل، در ادامه با تأکید بر سخت‌گیری رگولاتور در ایران، گفت: «در دنیا بانک‌های مرکزی یا رگولاتورها، سخت‌گیری بیش‌ازحد ندارند. در کشورهای دیگر یک اپراتور می‌تواند مجوز خدمات بانکی یا پرداخت را دریافت کند اما در ایران این موضوع غیرممکن است. برای نمونه شرکت MTN به عنوان سهامدار ایرانسل توانسته در آفریقای جنوبی که خدمات بانکی به خوبی توسعه پیدا نکرده است، به دستاورد ۷۰۰ هزار پایانه پرداخت روی شبکه موبایل برسد. این نمونه‌ای است که نشان می‌دهد در شرایط مشابه، یک بانک نمی‌تواند به سادگی چنین سیستمی را پیاده‌‌سازی کند و برای بانک بسیار پر هزینه است.»
صمدی در پاسخ به سؤال حبیب‌الله که پرسید به نظر شما ارائه یک پلتفرم جدید که خدمات بانکی و مالی را در ترکیب با خدمات اپراتوری ارائه بدهد، چقدر محتمل است، گفت: «احتمالاً راهش تشکیل یکNTT مشترک است که طرفین احساس کنند ارائه این پلتفرم منافعی برای آن‌ها دارد. امکانش از نظر من وجود دارد، فقط باید تعامل مشترک و همه‌جانبه‌ای بین بانک و اپراتور ایجاد شود.»
رضا جوکار نیز سؤال حبیب‌الله را این‌طور پاسخ داد: «حلقه اتصال بین بانک‌ها و اپراتورها یک حسابداری مشترک است که امروز در قالب کیف پول نمود پیدا کرده است. کیف پول هنوز آن‌طور که باید تعیین تکلیف نشده است. در کشور ما کیف پول در حال تبدیل‌شدن به ترند است اما هنوز مشخص نیست بر پایه کدام رگولاتوری کار می‌کند و متولی قانونی آن نیست. در حقیقت مواجهه ما با مسائل این‌چنینی، passive است.» او ادامه داد: «بانک‌ها و اپراتورها هم تا زمانی که مسائل رگولاتوری در زمینه فعالیت‌های مشترک‌شان مشخص نشده، نمی‌توانند با تعاملات دوجانبه همه‌چیز را حل کنند.»
صادق فرامزی مدیرعامل هلدینگ صاد در انتهای نشست، درباره موانع رگولاتوری گفت: «در بحث نوآوری طبیعی است که رگولاتوری همیشه از نوآوری عقب است و آن‌قدر سرعت رشد تکنولوژی آن‌قدر زیاد است که وقتی قانون آماده می‌شود، نوآوری دیگری آمده و به قانون جدیدی نیاز دارد. با این حال دست اپراتورها در این زمینه از بانک‌ها بازتر است چون بانک اساساً با پول سروکار دارد و رگولاتوری در مورد آن سخت‌گیرانه‌تر است. در حال حاضر احراز هویت دیجیتال و نئوبانک‌ها دو مسئله‌ای هستند که اپراتورها در آن می‌توانند وارد شوند و خوب حاضر شوند. رگولاتورها نیز باید از تک‌محصولی بودن درآمده و تبدیل به رگولاتورهای اکوسیستمی بشوند. معتقدم که خیلی نباید خودمان را در قیدوبند رگولاتوری محدود کنیم و می‌توانیم بخش مهمی از مسائل را با توافق و تعامل حل کنیم.»
صمدی معاون دیجیتال شرکت ایرانسل نیز صحبت‌هایش را این‌طور به پایان برد: «بحث کیف پول کاملاً تحت سلطه بانک است، ولی با این وجود ما مایلیم با بانک‌ها همکاری کنیم چون معتقدیم ارائه سرویس‌های مشترک به نفع مشتری است. در اقتصاد دیجیتال، خرید و پرداخت دو ماهیت جداگانه دارد اما در کشور ما این دو مفهوم به هم نزدیک‌اند و باید مرز بینشان مشخص شود. مسئله بعدی این است که اگر بانک‌ها و اپراتورها نتوانند مسائل بینشان را خودشان حل کنند، در آینده باید منتظر ظهور یک اپراتور واسط بین خودشان باشند.»