پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
نگاهی به اقدامات بانکداری باز هفت بانک کشور در سال ۱۳۹۹ / در ۱۴۰۰ این مسیر را چگونه ادامه خواهند داد؟
با توجه به توسعه و رشد سرویس‌های آنلاین و غیرحضوری صنایع مختلف در سال 1399، بانکداری باز و ارائه سرویس‌های بانکی از طریق API به کسب‌وکارها و نهادهای سوم برای پاسخ به حجم بالای نیازهای موجود، امری اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. بر این اساس به سراغ هفت بانک کشور رفتیم و از آن‌ها درباره مهم‌ترین اقداماتی که در راستای توسعه و فراگیری بانکداری باز در سال ۱۳۹۹ انجام دادند، پرسیدیم. علاوه بر این، از آن‌ها پرسیدیم که در سال ۱۴۰۰ این مسیر را چگونه ادامه خواهند داد و در پایان سال جاری در چه نقطه‌ای از این مسیر حضور خواهند داشت. سید مهدی حسینی عضو هیئت‌مدیره بانک سپه، محمود رشیدی معاون فناوری اطلاعات بانک ملت، مسعود پشم‌چی معاون فناوری‌های نوین مالی و اطلاعاتی بانک پارسیان، نوش‌آفرین مومن واقفی مدیرعامل هلدینگ فناوری بانک تجارت، فرهاد بهمنی عضو هیئت‌مدیره پست بانک ایران، مهرداد حداد مدیر امور فن‌آوری‌های نوین بانک پاسارگاد و سید محمدرضا مصطفوی مدیر اجرایی فناوری اطلاعات بانک قرض‌الحسنه رسالت به این سوال‌ها پاسخ داده‌اند.
بانک سپه
سید مهدی حسینی، عضو هیئت‌مدیره بانک سپه:
امروزه توسعه روزافزون فناوری و نوآوری‌های مالی در حوزه بانکداری نوین و همچنین تحول در مدل کسب‌وکار بانکی از چهارچوب سنتی منابع محوری به سمت رویکرد سود محوری، منجر به شتاب حرکت بانک‌ها به سمت ارائه خدمات بانکی در بستر بانکداری باز شده است. در همین راستا، بانک سپه نیز از سال 1396 به‌منظور ارائه سرویس‌های بانکداری باز به مشتریان، قراردادهایی با شرکت‌های طراح بوم‌های بانکی منعقد و سرویس‌های کارتی و حسابی بانک در قالب API در اختیار پلتفرم‌های مشارکتی یاد شده قرار گرفت و ارائه خدمات بانکداری باز از طریق شرکت‌های مزبور به مشتریان آغاز و با استقبال فراوانی از سوی ایشان مواجه شد. به‌طوری‌که در حال حاضر 29 شرکت ثالث فعال در این بازار از سرویس بانک سپه در بستر بانکداری باز استفاده می‌کنند. همچنین در سال 1399 به‌منظور حضور موثر در عرصه نوآوری و حمایت از استارت‌آپ‌های فعال در حوزه فناوری‌های نوین مالی، اختتامیه رویداد فیناپ با حضور افراد شاخص زیست‌بوم نوآوری با میزبانی بانک سپه صورت پذیرفت. در ادامه این روند، برنامه‌های ذیل در سال 1400 در دستور کار بانک سپه، قرار دارد:
- توسعه سرویس‌های بانکداری باز و ارائه خدمات متنوع به مشتریان با تکیه‌بر سرویس جدیدی ازجمله دایرکت‌دبیت (برداشت مستقیم) و بهره‌مندی از روش‌های احراز هویت غیرحضوری برای بالا بردن امنیت تراکنش‌های قابل انجام در بستر بانکداری باز.
- توسعه فعالیت‌های مرکز نوآوری امید بانک سپه و تبدیل‌شدن به هاب نوآوری برای حمایت از ایده‌های نوآورانه و ارائه سرویس‌های متنوع به استارت‌آپ‌ها در بستر بانکداری باز با اتکا به ظرفیت‌های نوآوری استان‌ها با تعامل با دانشگاه‌ها با توجه به گستردگی حضور فیزیکی و تنوع و تعداد بالای مشتریان بانک.
- راه‌اندازی پلتفرم اختصاصی بانکداری باز و فرابانکداری با همکاری شرکت‌های زیرمجموعه بانک سپه.
- یکپارچگی و رفع موانع و مشکلات موجود در راستای توسعه و ارائه سرویس‌های بانکداری باز بانک سپه بزرگ با توجه به تعدد CORE های بانک‌های ادغامی به‌منظور تسهیل و تسریع در ارائه سرویس‌های مزبور به مشتریان در شبکه بانکی کشور.
نکته حائز اهمیت آن است که بانک سپه در راستای یکپارچه‌سازی سامانه‌ها و پیاده‌سازی سامانه کربنکینگ اقدامات گسترده‌ای را انجام داد که حاصل آن راه‌اندازی سامانه جامع بانکی امید در تاریخ 20/04/1399 متشکل بر زیرسامانه‌هایی مانند سپرده‌ها، تسهیلات، ضمانت‌نامه‌ها، سامانه‌های پرداخت و از همه مهم‌تر سامانه ESB (Enterprise Service Bus) بود. همزمان با پیاده‌سازی سامانه جامع بانکی، بانک سپه به‌موجب تکلیف بالادستی ادغام بانک‌های نیروهای مسلح وارد یکی از پیچیده‌ترین پروژه‌های فناوری اطلاعات بانکی شد و با ابتکار نوآورانه و استفاده بهینه از سامانه ESB ادغام، توانست سامانه‌های تمامی بانک‌های ادغامی را جهت ارائه خدمات پرکاربرد به مشتریان، یکپارچه‌سازی کند که بدین منظور از فناوری بانکداری باز (Open Banking) بهره‌گیری شد. علاوه بر اجرای پروژه‌های یاد شده، بانک سپه در سال 1399 نقشه راه استقرار بانکداری دیجیتال را تدوین و پس از تصویب هیئت‌مدیره بانک، مراتب به وزارت امور اقتصادی و دارایی نیز منعکس شد. اهم پروژه‌های مرتبط با بانکداری باز در نقشه راه بانکداری دیجیتال بانک سپه که در سال 1400 آغاز و طی یک برنامه سه ساله اجرایی خواهد شد، عبارت‌اند از:
- طراحی و توسعه پلتفرم اختصاصی بانکداری باز و فرابانکداری
- طراحی و پیاده‌سازی سامانه احراز هویت دیجیتال
- ایجاد و راه‌اندازی مرکز نوآوری و استودیو دیجیتالی امید
- دیجیتالی سازی کانال‌های الکترونیکی مبتنی بر رویکرد آمنی چنل
- تأسیس و راه‌اندازی نئوبانک دیجیتالی امید
- طراحی و توسعه پلتفرم کلان داده
- طراحی و توسعه بستر اختصاصی مبتنی بر فناوری ابری
همچنین در اواخر سال 1399 بانک سپه برای راه‌اندازی سامانه‌های بانکداری نوین یا نئوبانک خود ترتیباتی جهت ایجاد بستر Open Banking، دریافت سرویس‌ها از منابع مختلف و یکپارچه‌سازی و قیمت‌گذاری آن‌ها انجام داد که منجر به تولید بستر بانکداری باز و نرم‌افزار حرفه‌ای پرداخت موبایلی خواهد شد که در حال انجام مراحل نهایی آزمون‌های امنیتی و کارایی هستند و در سال 1400 رونمایی خواهند شد. شایان ذکر است بانک سپه در نظر دارد با ایجاد بزرگ‌ترین هلدینگ فناوری اطلاعات کشور، یکی از شرکت‌های زیرمجموعه این هلدینگ را به‌صورت تخصصی به‌عنوان راهبر خدمات بانکداری باز انتخاب کند و تمامی فعالیت‌های مرتبط با این حوزه را در یک مجموعه حرفه‌ای و نوآور متمرکز کند.
بانک ملت
محمود رشیدی معاون فناوری اطلاعات بانک ملت:
روند سیر و تکامل صنعت بانکداری در ایران نشان می‌دهد بانک‌های سنتی همواره طی سنوات گذشته، محصولات و خدمات مشخصی را تعریف و ارائه کرده‌اند که مشتریان بنا بر محدودیت در گزینه‌های انتخابی و بستر ارائه شده، ناگزیر به مراجعه حضوری به شعب بانک‌ها بودند. این به معنای حکمرانی بانک‌ها در بازار بوده و عملاً بانک‌ها تعیین‌کننده نوع و نحوه ارائه خدمات بانکی بوده‌اند. درحالی‌که با نگاه اجمالی به کارکرد صنعت مذکور مشهود است که به‌مرور و با افزایش تعداد بانک‌ها و برخورداري مشتریان از قدرت انتخاب و بروز شرایط رقابتی در بازار محصولات، بانک‌ها تمرکز خود را بیش‌ازپیش بر نحوه ارائه سرویس‌ها و کانال‌های ارتباطی و خلق ارزش قرار دادند، چرا که سرعت و کیفیت خدمات بر میزان اقبال مشتریان تاثیر مستقیم داشته و هر گونه نقص در چرخه ارائه آن‌ها، مسبب تضعیف شرایط حضور بانک‌ها در بازار و هدررفت زمان به‌منظور جبران نقصان می‌شود.
این در حالی است که طی سال‌های اخیر، خواسته و انتظارات مشتریان فراتر از دریافت سرویس‌های پایه‌ای و ساده مالی از طریق کانال‌های سهل‌الوصول شده و مشتریان انتظار ارائه خدمات متنوع، جدیدتر و پیشرفته‌تر را از بانک‌ها دارند، این تنوع نیاز و درخواست مشتريان آن‌چنان گسترده شده که بانک‌ها به تنهائی قادر به تامین و فراهم‌سازی سریع این درخواست‌ها نیستند. این موضوعات منتج به ظهور بانکداری باز (Open API) در عرصه صنعت بانکداری شده است. کلیه دست‌اندرکاران صنعت بانکداری به این نتیجه رسیده‌اند که بانکداري باز این امکان را براي بانک‌ها فراهم می‌کند تا در قالب تعامل و همکاري با نوآوران و فین‌تک‌ها، خدمات جدید و متنوعی را با سرعت بالا، تولید و در اختیار مشتریان قرار دهند و به‌نوعی تمرکز بر مشتري محوري و نیاز محوري را جایگزین محصول محوري کنند.
بانک ملت هم طبیعتا همگام با این رشد پرشتاب و فزاینده فناوری‌هاي نوین و ظهور بازیگران جدید مانند فین‌تک‌ها و سرعت عمل بالاي برخی رقبا، درصدد است همسو با تحولات روز دنیا در عرصه بانکداري دیجیتال به اهداف زیر دست یابد:
- دوام و ارتقای جایگاه رقابتی خود به‌عنوان بانکی پیشرو در ارائه خدمات نوین
- جذب و نگهداشت و افزایش رضایتمندي مشتریان (بالاخص مشتریان حقوقی)
- امکان جذب حداکثري بازار و منابع مالی قابل‌توجه ناشی از آن (درآمدهاي کارمزدي، رسوب منابع و …)
- تبدیل تهدید فین‌تک‌ها به فرصتی براي نوآوري، خدمات ارزش‌افزوده بیشتر و کسب درآمد
با توجه به ظرفیت‌های موجود، مهم‌ترین اقدام از سوی بانک ملت طی سال‌های اخیر برای رسیدن به اهداف مذکور، آغاز طراحی و تولید پروژه بانکداری باز از ابتدای سال ۱۳۹۷ به‌صورت in house بوده که در فاز اول پروژه منتهی به 25/11/97، زیرساخت فنی شامل سه ماژول اصلی زیر طراحی و تولید شد:
- API Manager
- TPP Manager
- اپلیکیشن موبایل احراز هویت
لازم به ذکر است همکاران بخش فنی و کسب‌وکاری با وجود موانع موجود در جهت دسترسی به منابع خارجی، با R&D گسترده از معماری مرجع Google Apigee برای زیرساخت‌های فنی بهره برده و گردش کار ارائه سرویس‌ها از روش PSD2 را نیز به‌عنوان مرجع اصلی فرآیندهای کسب‌وکاری این لاین از بانکداری در نظر گرفتند. به این ترتیب همزمان با طراحی و تولید زیرساخت، تولید 5 سرویس پرکاربرد در شبکه بانکی و بر اساس مدل سرویس گرایی آغاز شد.
همچنین با توجه به اینکه یکی از مهم‌ترین موضوعات در این حوزه تامین امنیت سرویس‌هایی است که به‌واسطه شرکای تجاری و فین‌تک‌ها به مشتریان داده می‌شود و از طرفی تاکنون قوانین بالادستی شفافی برای ارائه سرویس به فین‌تک‌ها و اشخاص تجاری ثالث، تدوین و به شبکه بانکی ابلاغ نشده است، لذا مدیران و کارشناسان بانک در حوزه‌های امنیت و ریسک بانک، اقدامات جامعی را در جهت شناسایی مخاطرات پیش رو به عمل آوردند.
مسیری که در سال ۱۳۹۹ برای این کانال از خدمات بانکی طی شده، علاوه بر بررسی‌های امنیتی و توسعه در زیرساخت تولید شده، تولید و آماده‌سازی تعداد 30 سرویس بوده که در دستور کار قرار گرفت و از این میان 8 سرویس مهم تولید و در محیط عملیاتی در اختیار شرکت فرابوم جهت تست قرار داده شد.
برنامه بانک ملت در سال 1400، توسعه در دو حوزه کسب‌وکاری و فنی و پاسخگویی به نیازهای متنوع مشتریان و همچنین نزدیک‌تر شدن به معماری مرجع است. امید است تولید جمعاً 130 API مالی و اطلاعاتی در دو حوزه حساب محور و کارت محور جهت پوشش کامل انواع نیازهای مشتریان نهایی و نیز فین‌تک‌ها، محقق شود.
بانک پارسیان
مسعود پشم‌چی، معاون فناوری‌های نوین مالی و اطلاعاتی بانک پارسیان:
در سال 1399، با توجه به برنامه‌ریزی که در سال قبل آن انجام شده بود، ورود به حوزه فناوری‌های نوین مالی می‌بایست به‌صورت جدی در دستور کار بانک پارسیان قرار می‌گرفت. لذا با توجه به شاخص‌های تعیین‌شده، امکانات بانک را مهیا کردیم تا به اهداف موردنظر دست یابیم. این رویکرد سبب شد تا پلتفرم بانکداری باز با نام تجاری «کبالت» که به‌صورت بومی در بانک پارسیان طراحی و تولید شده بود، در اکوسیستم فین‌تک‌ها به جایگاه ویژه‌ای دست یابد و موردتوجه دست‌اندرکاران این حوزه قرار گیرد.
همچنین با توجه به نیاز بازار، سرویس‌های بانکی در این پلتفرم توسعه داده شدند. این ساختار به‌صورت تخصصی در زمینه توسعه زیرساخت و ارتباط با سایر پلتفرم‌ها و نیز تعاملات با کسب‌وکارها و نهادهای سوم یا شرکت‌های فین‌تکی، در حال فعالیت است. اهم محورهای فعالیت‌های انجام شده در این حوزه به شرح ذیل است:
تولید و ارائه سرویس‌های بانکی جدید: از دیگر اقدامات انجام شده در حوزه بانکداری باز در سال ۱۳۹۹، تولید و ارائه سرویس‌های بانکی جدید مانند، سرویس برداشت مستقیم، سرویس‌های کارتابلی (کارپوشه) و همچنین تنوع‌بخشی به سبد سرویس‌های سامانه کبالت از طریق ارائه سرویس‌های غیر بانکی مانند سرویس استعلام قبوض خدماتی، سرویس‌های شهرداری تهران و سرویس‌های بلاکچین ققنوس است.
اتصال به سایر پلتفرم‌های فعال در بازار فین‌تک: با اتصال به سایر پلتفرم‌های مشابه، هم‌اکنون کبالت به‌عنوان کامل‌ترین پلتفرم موجود در کشور، امکان ارائه سرویس‌های ۲۰ بانک را دارا است.
افزایش تعداد تراکنش‌ها: با توجه به تنوع سرویس‌های کبالت و همچنین افزایش مشتریان کبالت، بیش از چهارده میلیون تراکنش در سال ۱۳۹۹ انجام شده است.
بازاریابی مشتریان جدید: اقدامات متعددی ازجمله آموزش، مستندسازی، پشتیبانی و ارائه محیط سندباکس، برگزاری رویدادها جهت شناسایی و حمایت از فین‌تک‌ها، رصد کسب‌وکارهای نوپا، در حوزه‌های مختلف انجام پذیرفته است.
مهاجرت مشتریان از سرویس‌های قدیمی: به‌منظور یکپارچه‌سازی ارائه خدمات بانکی، مهاجرت مشتریان استفاده‌کننده از سرویس‌های کانال مانند پرداخت‌سازها و شرکت‌های زیرمجموعه گروه مالی پارسیان به سامانه کبالت در دستور کار قرار گرفت.
این فعالیت‌ها در فرآیند ضروری تحول، به‌منظور انطباق با محیط جدید کسب‌وکار خصوصاً صنعت خدمات مالی با هدف حفظ پیشرویی در بازار، در این بانک صورت گرفته است. بانک پارسیان در نظر دارد با توسعه بانکداری باز و ارائه سرویس‌های لازم به فین‌تک‌ها و اتصال به سایر پلتفرم‌های موجود در کشور، ضمن ارائه خدمات و محصولات متنوع‌تر و بهتر به مشتریان، شرایطی را فراهم آورد تا مشتریان از تجربیات بانکی بهتری بهره‌مند شوند و این بانک نیز در راستای نیل به اهداف خود که همان بانکداری دیجیتال است، حرکت کند. در همین رابطه و با شناخت ظرفیت‌های موجود، این بانک اهدافی را برای سال 1400 ترسیم کرده است تا در خط مقدم فرآیند تحول دیجیتال باقی بماند. عمده‌ترین این هدف‌گذاری‌ها در محورهای ذیل عنوان شده است:
- تولید و ارائه سرویس‌های جدید: تجمیع سرویس‌های شرکت‌های گروه پارسیان، تولید سرویس‌های تلفیقی و تطبیقی، سرویس‌های کاربردی مانند عوارض آزادراهی، سرویس‌های ارگان‌ها و نهادهای دولتی، عمومی و خدماتی مانند شهرداری سایر کلان‌شهرها، سرویس‌های مرتبط به کیف پول و همچنین احراز هویت غیرحضوری. لازم به ذکر است در خصوص بهره‌برداری از سرویس‌های مرتبط به کیف پول و احراز هویت غیرحضوری، برنامه‌ریزی جامعی انجام شده و در حال حاضر، تهیه طرح‌های مربوطه در دستور کار است.
- مشارکت با سایر پلتفرم‌ها: همکاری و حضور موثر در پلتفرم سنباد (پلتفرم مشترک بین تعداد نه بانک خصوصی) و اتصال به سایر پلتفرم‌های بانکی و غیربانکی.
- افزایش تعداد تراکنش‌ها
- بازاریابی مشتریان شرکتی، کسب‌وکارهای فین‌تکی و پلتفرم‌ها و شرکت‌های نرم‌افزاری جدید.
پست بانک ایران
فرهاد بهمنی، عضو هیئت‌مدیره پست بانک:
در راستای توسعه و فراگیری بانکداری باز در سال 1399 با ایجاد زیرساخت و فراهم آوردن امکان ارائه سرویس‌های بانکی در سامانه بانکداری باز پست بانک به‌صورت الکترونیکی به درخواست‌کنندگان (شرکت‌های پرداخت‌ساز و فین‌تک‌ها)، پس از بررسی‌های لازم و اخذ مجوز از مراجع ذی‌ربط، قدم اول در ایجاد و راه‌اندازی بانکداری دیجیتال برداشته شده است؛ که می‌توان به ارائه سرویس به بیش از 14 شرکت پرداخت‌ساز از سال ۱۳۹۶ بر طبق مجوز بانک مرکزی و ارائه وب‌سرویس‌های بانکی به 2 کیف پول گپ و هونام در سال ۱۳۹۹ اشاره کرد.
با توجه به سند استراتژی بانکداری دیجیتال تدوین شده در پست بانک که وظایف واحدهای مختلف مربوطه من‌جمله معاونت فناوری اطلاعات در آن مشخص شده است پس از بررسی درخواست‌ها و نیاز بازار، سرویس‌های مدنظر ایجاد و ارائه می‌شود. در سال ۱۳۹۹ زیرساخت بانکداری باز فراهم شده و پس از تست عملیاتی روی چند اپ شرکت‌های طرف قرارداد امکان ارائه عمومی آن فراهم گشت لذا یکی از برنامه‌های بانک تا پایان سال 1400 معرفی و شناساندن بانک به شبکه بانکی و شرکت‌های فعال در حوزه صنعت بانکی جهت گسترش ارائه این دست از خدمات است تا آمادگی لازم جهت شروع فاز بعدی بانکداری دیجیتال فراهم آید. در پایان سال 1400 رسیدن به اهداف ذیل در حوزه بانکداری دیجیتال مدنظر است:
- ایجاد پلتفرم جامع بانکداری باز با کاربردهای (App Store- Api Store- Widget Store)
- کیف پول مبتنی بر بلاکچین با اتصال به پلتفرم‌های موجود در کشور
- ایجاد دستیار مجازی بانکداری دیجیتال (اینترنت/موبایل بانک و سایت)
- طراحی و استقرار اپ موبایلی بانک با توجه به سگمنت‌های حوزه مشتری
بانک تجارت
نوش‌آفرین مومن واقفی، مدیرعامل هلدینگ فناوری بانک تجارت:
در اکوسیستم صنعت بانکی با یک پارادایم شیفت از سرویس‌های سنتی به سمت سرویس‌های دیجیتال و مبتنی بر کلان روندهای آینده مواجه هستیم و حرکت در مسیر بانکداری باز، به‌عنوان یکی از زیرساخت‌های اصلی در مسیر این تحول، امری اجتناب‌ناپذیر است. بانک تجارت نیز به‌عنوان یکی از بانک‌های پیشرو، در سالیان اخیر توجه خاصی به حوزه برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک در حوزه فناوری و حرکت در مسیر این تحولات داشته است. بانک در استراتژی‌های خود، بر توسعه نوآوری در ارائه خدمات بانکی به مشتریان، تسهیل بهره‌برداری از خدمات بانکی و ارائه سرویس‌های شخصی‌سازی شده به مشتریان تاکید خاص دارد. در توسعه بانکداری باز، تولید محصولات بانکی از حوزه انحصار بانک خارج می‌شود و امکان شخصی‌سازی و برآورده شدن نیازهای خاص هر کاربر و تولید انواع مختلف برنامه‌ها و سرویس‌های کاربردی بانکی، قابل دستیابی می‌شود که این نکته ارزش‌افزوده بالقوه بالایی برای بانک‌ها و شرکت‌های ثالث به همراه خواهد داشت.
با توجه به نکات فوق، دو رویکرد اصلی به طور همزمان در بانک تجارت در سال ۱۳۹۹ موردتوجه بوده است. در رویکرد اول اتحاد استراتژیک با شرکت‌های فعال در حوزه بانکداری باز و ورود به سهامداری این شرکت‌ها در دستور کار قرار گرفت. در رویکرد دوم، طرح بانکداری باز به‌عنوان یکی از طرح‌های استراتژیک بانک تعریف و اجرایی شده است. در این طرح همه واحدهای فناوری، کسب‌وکار، سازمان و حقوقی بانک همکاری همه‌جانبه داشته‌اند. ازنظر فنی، درگاه مدیریت یکپارچه ارائه سرویس به‌صورت API در بانک طراحی شده است که در بهار سال 1400 به بهره‌برداری نهایی خواهد رسید.
این نکته در سال ۱۳۹۹ موردتوجه بود که بانکداری باز فقط ارائه چند API در لایه فنی نیست و اگر بانکی بخواهد امکان دسترسی به حساب‌های مشتریان را در اختیار فین‌تک‌ها و شرکت‌های ثالث قرار دهد، این اتفاق باید در یک فضای کنترل‌شده، امن، مورداطمینان و عادلانه صورت پذیرد. مدل‌های قراردادی مناسب در این حوزه نیز از بحث‌های مهم بود تا ضمن حفظ منافع کلیه ذینفعان در یک مدل درآمدی پایدار، ریسک‌های مربوطه شفاف و نقش‌ها و مسئولیت‌های اطراف قرارداد مشخص شود. فرایندهای ارائه API به مشتری، ملاحظات حقوقی و قراردادی و سایر اسناد و الزامات مرتبط با بانکداری باز و نحوه نظارت بر آن در بانک در سال گذشته تدوین و نهایی شده است.
خوشبختانه مدیریت ارشد بانک تجارت ضمن تاکید بر اهمیت بانکداری باز، حمایت‌های ارزشمندی از این طرح دارند. در نیمه اول سال 1400 امیدواریم به بهره‌برداری از ایجاد زیرساخت‌هایی برسیم که طراحی و اجرای آن در سال 99 نهایی شده است. درواقع سال 1400 را سال نهادینه شدن بحث بانکداری باز در بانک تجارت در نظر گرفته‌ایم.
اما جا دارد به این نکته هم اشاره کنیم که در کنار این تلاش ما در بانک تجارت و در کل بانک‌های کشور، نیاز است رویکرد مبهم بانک مرکزی در حوزه بانکداری باز مشخص شود و مانند تمام دنیا رویکرد استاندارد و منسجمی در این حوزه داشته باشیم. تا زمانی که وضعیت مدل‌های کسب‌وکار فعلی در حوزه‌های مختلف با پرداخت‌های مبتنی بر کارت تقویت می‌شود، عملا قابلیت اصلی برای توسعه مدل‌های کسب‌وکاری موفق در حوزه بانکداری باز که مبتنی بر حساب باشد با چالش جدی مواجه است. یکی از دلایل روند بانکداری باز در دنیا، کاهش هزینه‌های تراکنش‌های کارتی بود. متاسفانه در ایران در سالیان اخیر، رگولاتور نه‌تنها این فضا را مدیریت نکرده بلکه با مواردی نظیر توسعه هاب فناوران تقویت نیز شده است. به نظر می‌رسد در بانکداری باز کپی ناقص از رویکرد دنیا داشته‌ایم و در حال خلق موجودی ناقص هستیم. رگولاتور لازم است مشابه آنچه در اروپا و همه کشورهای پیشرفته اتفاق افتاد در حوزه سیاست‌گذاری بانکداری باز، تعیین استانداردهای API، تدوین قوانین بومی مشابه PSD2، GDPR و الزامات حقوقی مرتبط اقدام کند و بحث فرآیند مجوزدهی، نظارت و پایش نهادهای ثالث و بوم‌ها در بانکداری باز به‌عنوان نکته آغازین به‌صورت شفاف و با تعجیل بیشتری موردبررسی قرار گیرد. به نظر زیرساخت‌های فنی ایجاد شده در بانک‌ها و فضای بازار از فضای رگولاتور فاصله قابل‌توجه دارد و تا این ملاحظات شفاف نشود، مدل‌های کسب‌وکار مبتنی بر بانکداری باز با ریسک عدم پایداری مواجه خواهند بود.
بانک پاسارگاد
مهرداد حداد، مدیر امور فن‌آوری‌های نوین بانک پاسارگاد:
بدون شک بانکداری باز و APIfication خدمات و محصولات مالی و بانکی ازجمله مهم‌ترین عوامل رشد و بالندگی بانک‌ها در عصر تحول دیجیتال است. بانک پاسارگاد در سال 1399 با درک این مهم و با نگاه به بازتعریف بانکداری از نگاه خدمات بانکی صرف به سمت ارائه خدمات مرتبط با سبک زندگی دیجیتال؛ علاوه بر ارائه API های متنوع مالی و بانکی با ایجاد پلتفرم بانکداری باز پادیوم به این مهم همت گمارد.
پادیوم؛ بازارگاه API گروه مالی پاسارگاد و محلی برای عرضه و تقاضای وب‌سرویس‌ها و API های متنوع و کاربردی است. توسعه‌دهندگان نرم‌افزار از طریق پادیوم می‌توانند APIها و وب‌سرویس‌های موردنظر خود را جستجو کرده و در صورت نیاز فراخوانی کنند. علاوه بر آن پادیوم، فرصت ساخت API و عرضه آن در API مارکت را برای کاربران فراهم می‌کند. این ویژگی، پادیوم را به درگاهی یکپارچه برای عرضه و تبادل API های تولیدی توسط نهادهای دولتی، خصوصی، استارت‌آپ‌ها و توسعه‌دهندگان خرد تبدیل کرده است.
کسب‌وکارهای دیجیتال، با پادیوم به طیف وسیعی از API ها از زیرساخت‌های بانکی و پرداخت گرفته تا معاملات بازار سرمایه، خدمات بیمه‌ای، هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، نقشه و مکان‌یابی، استعلام و پرداخت قبوض، ذخیره‌سازی ابری، حمل کالا و … دسترسی خواهند داشت. به دلیل ماهیت پلتفرمی این بستر و قدرت پردازشگری آن، امکان پاسخگویی به حجم بالای تقاضاهای مشتریان روی پلتفرم فراهم بوده و در سال 1400 با افزایش کمیت و کیفیت سرویس‌های مبتنی بر سبک زندگی دیجیتال مشتریان امید آن را داریم که انتخاب اول مشتریان و کسب‌وکارها برای دریافت خدمات؛ در اقتصاد مبتنی بر API باشیم.
اما پادیوم تنها اقدام بانک پاسارگاد در حوزه بانکداری باز نیست و ما بر این باوریم که آینده بانکداری؛ بانکداری پلتفرمی است و بانک پاسارگاد با این رویکرد ارائه خدمات بانکداری به‌عنوان سرویس (Bank as a Service) را برای مشتریان بزرگ خود هدف قرار داده است و به‌زودی شاهد بروز خدمات جذابی توسط شرکای بانک در این حوزه در بازار خواهیم بود. بانکداری به‌عنوان سرویس، مسیر تکامل دیجیتالی بانک‌ها در رقابت با شرکت‌های بزرگ فناوری است. قوانین و مقررات حاکمیتی-رگولاتوری و اهمیت حفظ امنیت و محرمانگی داده‌های مشتریان، وجود لایسنس بانکی را در پس زمینه تمام خدمات مالی الزامی ساخته و بانک پاسارگاد با درک اهمیت این مجوزها اقدام به ارائه راهکارهای یکپارچه بانکی به مصرف‌کنندگان نهایی با رعایت تمام قواعد، قوانین و مقررات بانکی کرده است. هدف ما از ایجاد چنین بستری نه‌تنها ارائه خدمات اصلی بانکی به مشتریان، بلکه ایجاد ارتباط با شرکت‌های ثالث که تامین‌کننده خدمات هستند، است تا بتوانند در تعاملی یکپارچه و چندجانبه زیر چتر امنیت، اعتماد و مجوزهای بانکی، منافع تمام ذینفعان را برآورده سازند.
بانک قرض‌الحسنه رسالت
سید محمدرضا مصطفوی، مدیر اجرایی فناوری اطلاعات بانک قرض‌الحسنه رسالت:
در سال 1399 با توجه به رویکرد جدید بانک قرض‌الحسنه رسالت مبتنی بر جمع‌آوری شعب فیزیکی و مجازی‌سازی کلیه فرایندها و خدمات بانکی با تمرکز بر ایجاد بستر مجازی قوی و مطمئن به نام پیشخوان مجازی رسالت برای نیل به هدف فوق، تلاش شد با توسعه خدمات بانکداری با نسبت به ایجاد اکوسیستمی جهت مجهز کردن کاربران به یک شبکه مالی از طریق استفاده از رابط برنامه‌نویسی کاربردی (API) اقدام شود. در همین راستا در سال 1399 ضمن عقد قرارداد با سازمان‌ها، شرکت‌های خصوصی و دولتی، فین‌تک‌ها و استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای نوین، ضمن چابک سازی فرایندهای سازمانی داخلی، نسبت به تهیه و ارائه بیش از 150 API در بستر پلتفرم نرم‌افزاری ESB (Enterprise service bus) اقدام شد که نتیجه آن بیش از 15 سامانه نرم‌افزاری با قریب به 40 میلیون فراخوانی سرویس در سال و بیش از ۳ میلیون کاربر در سال گذشته است. این API ها از طریق درگاه الکترونیک بانکداری باز، قابل‌ارائه به متقاضیان واجد شرایط است.
همچنین اکنون ارائه API به استارت‌آپ‌ها و مجموعه‌های حقوقی و کسب‌وکارهای جدید که تفاهم‌نامه‌های آن منعقد شده است در شرایط ویژه کرونایی کشور موجب تسهیل کسب‌وکارها و ارائه خدمات و رضایتمندی بیشتر برای هم‌وطنان را فراهم کرده است. انشالله طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در سال 1400 این مسیر با قوت و قدرت بیشتری طی خواهد شد. در این راستا با راه‌اندازی سامانه‌های جدید در پلتفرم نرم‌افزاری سکوی باز، ۲۳ پروژه در حوزه API ازجمله راه‌اندازی Service Integration، راه‌اندازی API Store، راه‌اندازی API Console، راه‌اندازی Cashing API، Api_SandBox و … همچنین تهیه بیش از ۸۰ API جدید به همراه مستندات فنی لازم، در نقشه راه بانکداری باز جهت اجرا دیده شده است و افزایش این تبادلات فنی در دستور کار سال جدید قرار دارد.
این بانک معتقد به سرویس‌دهی غیرحضوری است؛ لذا یکی از اهداف این است که تا پایان سال ۱۴۰۰ حذف شعب فیزیکی را به اتمام برساند و مشتریان را به بانکداری دیجیتالی سوق دهد؛ بنابراین هدف فناوری اطلاعات این است که تا پایان سال کلیه APIهای لازم برای تحقق بانکداری دیجیتال در بانک به همراه بستر ارائه و تبادل مناسب آماده شده باشد، به افزایش سامانه‌های نرم‌افزاری به بیش از 50 سامانه نرم‌افزاری بزرگ و تعداد فراخوانی سرویس‌ها نیز به بیش از 100 میلیون تراکنش در سال نائل شویم. مسیر آغاز شده به تکامل و رشد لازم رسیده باشد و مشتریان حقیقی و حقوقی بانک از طریق پیشخوان مجازی رسالت لذت دریافت خدمات سریع و دقیق از بانکی مجازی و دیجیتال را کاملا لمس کنند.