پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
شبنم نمازکار – کارشناس فناوری اطلاعات / تحول دیجیتال اصطلاحی است که اخیراً به دلیل تغییرات مهم به وجود آمده در نیازمندی‌ها و حوزه فناوری بسیار شنیده میشود و درباره آن صحبت‌ها و اقدامات زیادی در دنیا و ایران صورت‌گرفته است. بانک‌ها و مؤسسات مالی دنیا نیز در حال تحول سریع دیجیتال و جایگزینی سیستم‌های قدیمی با ابزارها و روش‌های جدید هستند و این مهم شامل سیستم‌های داخلی و سیستم‌هایی که به‌طور مستقیم با مشتری در ارتباط هستند میشود؛ بنابراین مفهوم یک بانک کاملاً دیجیتال یکی از مسیرهای اصلی پیشروی بانک‌ها و مؤسسات مالی مدرن به شمار می‌رود.
تحول دیجیتال به‌نوعی مفهوم مرزهای جغرافیایی را به‌خصوص در بخش بانکداری از میان خواهد برد، به همین دلیل کشور ما نیز همان‌طور که هر روز در خبرها میشنویم، در چهار سال اخیر اقدامات مؤثر یا غیر مؤثر متعددی در جهت ورود به تحول دیجیتال بخصوص در بخش مالی و بانکداری به انجام رسانده است.
کلیاتی از آغاز مسیر تا بانک دیجیتال واقعی
امروزه مفهوم «بانک دیجیتال» ممکن است برای همه آشنا به نظر برسد، اما هیچ موجودیتی در جهان تاکنون عملیات خود را به‌عنوان بانکداری دیجیتال کامل به شمار نیاورده و معرفی نکرده است. اکثر بانک‌ها در دنیا از نوعی مدیریت اطلاعات دیجیتال، ذخیره‌سازی این اطلاعات و حتی اتوماسیون مربوط به آن استفاده می‌کنند. اما بانکداری دیجیتال با بانکداری الکترونیکی یا بانکداری اینترنتی یکی نیست و چیزی فراتر از یک پلتفرم پرداخت آنلاین محسوب میشود.
پس بانکداری دیجیتال در حقیقت چیست؟
امروزه بسیاری از کسب‌وکارها از اصطلاح «بانکداری دیجیتال» به‌صورت گسترده‌ای استفاده می‌کنند تا خود را به‌عنوان مؤسسات و کسب‌وکارهای پیشرفته معرفی کنند. هر برنامه پرداخت یا ابزار بانکی می‌تواند این اصطلاح را برای خود اتخاذ کند، اما در واقع فاقد فرایندهای خودکار یا رابطی مناسب برای ارتباط با مشتریانش باشد تا بتواند وظایف بانکی خود را با حداقل به‌کارگیری نیروی انسانی و تأثیرگذاری آن به انجام برساند و تکمیل کند. بانکداری دیجیتال در واقع نهایت بهینه‌سازی در اداره پول محسوب میشود که بسیاری از نقش‌ها و سیستم‌های قدیمی موجود در یک بانک سنتی را از میان برده است.
تعریف یک بانک دیجیتال مدرن کمی گیج‌کننده است، اما برخی بزرگان ارائه‌دهنده این نوع بانکداری (مانند مدیرعامل شرکت Citadel Advantage) تعریفی کاربردی از عملیات به‌درستی دیجیتال شده بانکی ارائه کرده‌اند:
«بانکداری دیجیتال به‌کارگیری فناوری برای اطمینان از برقراری پردازش یکپارچه انتها به انتها از تراکنش‌ها یا عملیات بانکی است که از سمت مشتری آغاز میشود و حداکثر کارایی را هم از دیدگاه مشتری و هم از دیدگاه بانک به همراه دارد. به‌این‌ترتیب از دیدگاه مشتری دارای قابلیت دسترسی بالایی بوده و درعین‌حال از نظر هزینه و فایده بهره‌وری بالایی نیز برایش دارد. همچنین در آن سو یعنی از جهت بانک نیز هزینه‌های عملیاتی را به شکل چشم‌گیری کاهش میدهد، خطاها را به صفر میرساند و تعداد خدمات را افزایش میدهد.»
با کمی دقت در تعریف ارائه شده، به فاصله مفهومی که از بانکداری دیجیتال ارائه میشود و آنچه در واقع در ایران هست و به کار گرفته شده است، دست پیدا می‌کنیم و نیز شاید این نکته بیشتر جلوه کند که آنچه در ایران هر روز در حال تکامل و پیشرفت هست همان مفهوم بانکداری الکترونیکی است و ما در حقیقت به‌تازگی در حال نزدیک شدن به‌اصطلاح بانکداری دیجیتال هستیم تا قرارگیری در مسیر آن.
مفهوم بانک دیجیتال می‌تواند از طریق ازبین‌بردن نقش‌های انسانی، انقلابی را در بانکداری کنونی که آن را به‌خوبی می‌شناسیم ایجاد نماید. یک بانک دیجیتال می‌تواند با یک تیم کوچک کار کند و همچنان همان تأثیر بانک‌ها و مؤسسات قدیمی را داشته باشد.
مثلاً گروه Forbis در راه‌حل‌های ارائه شده خود می‌گوید: «یک بانک دیجیتال می‌بایست منابع خود را به اقدامات اساسی مانند تضمین کیفیت و امنیت اختصاص دهد تا اینکه در نقش‌های منسوخ شده بانکی صرفه‌جویی کند.»
در مثالی دیگر مدیرعامل Forbis معتقد است: «مردم باید مواردی مانند آنچه باعث تشدید نگرانی‌های حقوقی آنها میشود، مثل موارد مبارزه با پول‌شویی پیشرفته یا نگرانی‌های نظارتی مربوط به دیدگاه‌های جغرافیایی را به‌دقت بررسی کنند. این مهم و این بررسی‌ها باعث فراهم آمدن تضمین کیفیت و امنیت بهتر دارایی‌های بزرگ آنها خواهد شد. در نهایت بازاریابی و ارتباط‌ها نیز می‌تواند در نظر گرفته شود، اما تمامی آنچه باقی می‌ماند می‌بایست به حالت خودکار تبدیل شود.»
یک بانک بر پایه شعبه سنتی، تلاش می‌کند تا هاله‌هایی از دوام و قابلیت‌های مختلف خود را ارائه کند، خدمت‌رسانی به مشتری در آن اولویت اول را داشته و استفاده از تحویل دارها، همچنین اطمینان از اینکه امکان تماس با نیروی انسانی برای تمامی مشتریان برقرار است برایش بسیار اهمیت دارد. این در حالی است که هدف یک بانک دیجیتال خودکارسازی هر چه بیشتر رویه‌ها است و تا آنجا که امکان دارد این کار را انجام داده است. به این معنی که در دنیایی که به عملیات‌های پولی تمام الکترونیک و مبتنی بر موبایل بیشتر عادت کرده است، بانکداری به‌صورت حضوری واقعاً نادر است.
برای یک بانک دیجیتال روند ملاقات با یک شخص هنوز در دسترس است اما این روند بخشی از بسته‌های VIP خواهد بود و جزء روند عادی کسب‌وکار روزمره آن نیست. حتی بانک‌های سنتی نیز با هدف محدودکردن فعالیت‌های حضوری را دنبال می‌کنند، اما در مقابل یک بانک دیجیتال ایجاد برتری در خدمات خودکار مشتری را هدف اصلی خود می‌داند.
بنابراین در ایران نیز بانک‌ها با تلاش برای کم کردن فعالیت حضوری مشتریان خود با روش‌های گوناگون بار دیگر ثابت کردند که نه‌تنها مسیر بانکداری الکترونیکی را ادامه می‌دهند بلکه هنوز از مفهوم یک بانک سنتی خارج نشده‌اند و تغییری در اهداف آنها نسبت به یک بانک سنتی مبتنی بر شعبه حاصل نشده است. بانک‌ها قطعا در مسیر تحول دیجیتال با تأثیرات و چالش‌های متعدد و درعین‌حال خاصی مواجه خواهند شد.