پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
سرمایه انسانی و آینده‌نگری؛ کلیدواژه‌های رفتار مسئولانه
در همین روزها که شرکت‌ها تنها چند راهکار پیش پای خود می‌بینند، مدیرانی هم هستند که به گونه‌ای دیگر رفتار می‌کنند
ماهنامه عصر تراکنش شماره ۳۴ / دوران کرونا؛ زمان سنجش پایبندی شرکت‌ها به مسئولیت اجتماعی است. رفتار کسب‌وکارها و شرکت‌ها در مواقع بحرانی هرگز از یاد جامعه نمی‌رود. مدیرانی که در بحران، هوشمندانه رفتار می‌کنند، به‌خوبی می‌توانند برای خود و شرکت تحت مدیریت‌شان آینده‌ای مطلوب را تضمین کنند
قرنطینه خانگی در روزهای نخست تجربه‌ای نو برای مردم دنیا بود؛ تجربه‌ای که تبعات کوتاه‌مدت آن را همه تجربه کردند، اما اثرات این تجربه در بلندمدت ادامه خواهد داشت و شاید تا مدت‌ها دست از سر زندگی ما برندارد. قرنطینه مساوی بود با تعطیلی برخی کسب‌وکارها، تعدیل نیرو در بسیاری از شرکت‌های کوچک و بزرگ دنیا و تعطیلی اجباری مراکز اقتصادی و تجاری؛ این‌ها همه مقدمه رسیدن به روزهای رکود و بحران اقتصادی است که پیش روی دنیا قرار دارد. مدت کوتاهی بعد از شروع قرنطینه در شهرهای مختلف جهان، کارشناسان اقتصادی زنگ خطر بحران و رکود شدید اقتصادی در دوران بعد از کرونا را به صدا درآوردند. بسیاری از کسب‌وکارها آسیب جدی دیدند و چالشی نو بر اثر کرونا پیش روی صاحبان این شرکت‌ها قرار گرفت؛ حفظ سرمایه انسانی یا تلاش برای حفاظت از سرمایه مادی؟
سرمایه انسانی را دریاب!
«مارک آر کرامر»، مدرس ارشد دانشکده بازرگانی هاروارد، در مقاله‌ای که درباره «مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در بحران کرونا» منتشر کرده است، می‌گوید توجه شرکت‌ها به سرمایه انسانی می‌تواند هزینه‌های آنها را بعد از مهار کرونا کاهش دهد. بسیاری از افراد آسیب‌پذیر جامعه به یکباره و بدون هیچ اعلام قبلی به‌دلیل بحرانی که به وجود آمده، ممکن است شغل و درآمد خود را از دست داده باشند و شرایط به گونه‌ای است که نمی‌توانند شغل جدیدی برای خود پیدا کنند. کرامر معتقد است مدیران باید مسئولانه در مورد نیروی کار خود تصمیم بگیرند؛ چراکه این روزها برای آنها و شرکت‌شان روزهای تعیین‌کننده‌ای است و نتایج تصمیم امروز آنها ممکن است تا سال‌ها همراه‌شان باشد.
«امیلی کین میلر»، بنیان‌گذار و مدیرعامل موسسه بشردوستانه Ethos Giving هم بر همین نکته تاکید دارد و در گفت‌وگو با مجله فوربس می‌گوید: «سازمان‌ها ممکن است علاوه بر مسئولیت‌های خود در شرایط فعلی، در مقابل این بیماری همه‌گیر مسئولیت‌های اجتماعی جدید یا متفاوتی نیز پیدا کنند. بهتر است شرکت‌ها اگر حامی یک موسسه خیریه بودند یا بودجه تحصیلی افرادی را تأمین می‌کردند یا مسئولیت اجتماعی خود را در زمینه تأمین نیازهای درمانی و بهداشت بخشی از جامعه تعریف کرده بودند، حالا هم به سراغ این افراد یا مؤسسات بروند و به آنها اطمینان بدهند که حمایت شرکت را از دست نخواهند داد. شرکت‌ها باید بدانند که در عین هوشمندی برای عبور از بحران امروز، لازم است کمی هم آینده‌نگر باشند.»
کین میلر همچنین معتقد است: «حفظ و توجه به نیروی کار مهم‌ترین کاری است که سازمان‌ها می‌توانند در این بحران انجام دهند. برای شرکت‌های بزرگ‌تر که این توانایی را دارند، حمایت از کارگران (مانند کاری که مایکروسافت انجام داد) بسیار مهم و ارزشمند است.»
کرامر هوشمندی کسب‌وکارها را در مواقع بحرانی با مثالی در مورد یک شرکت تولیدکننده دارو تشریح کرده و کسب‌وکارها را به نگاه بلندمدت در روزهای بحران دعوت می‌کند. او در این مقاله در مورد مسمومیت هفت نفر از مردم شیکاگو بر اثر استفاده یکی از محصولات شرکت داروسازی Tylenol می‌نویسد: «۳۸ سال پیش مدیر این شرکت با وجود ضرر و زیان قابل توجهی که در شغلش ایجاد شد، به‌خاطر مسمومیت هفت نفر در شیکاگو تمام محصولاتش را از بازار جمع‌آوری کرد تا جان انسان‌های کمتری به خطر بیفتد و آدم‌های کمتری آسیب ببینند، اما این اقدام با وجود شکست بزرگ اقتصادی این شرکت، برند او را به مردم معرفی کرد.
حالا کسانی که حتی در آن زمان متولد نشده بودند، در مورد اقدام مدیر این شرکت و اهمیتی که برای سلامت مردم قائل بود، می‌گویند و در دروس مربوط به اصول تجارت در مورد اقدام او و ضرری که به قیمت حفظ جان انسان‌ها متحمل شد، صحبت می‌شود.»
رفتار کسب‌وکارها و شرکت‌ها در مواقع بحرانی هرگز از یاد جامعه نمی‌رود. مدیرانی که در بحران، هوشمندانه رفتار می‌کنند، به‌خوبی می‌توانند آینده‌ای مطلوب برای خود و شرکت تحت مدیریت‌شان تضمین کنند. در حقیقت نام برندها و شرکت‌هایی که حتی در روزهای بحرانی حاضر نیستند از سود و درآمد شرکت خود صرف‌نظر کنند و جان انسان‌های بسیاری را به خطر می‌اندازند و در مواقعی مسئول شیوع یک بیماری در جامعه می‌شوند هم تا سال‌ها در یاد مردم خواهد ماند.
دنیای بعد از کرونا
در بحران کرونا بسیاری از شرکت‌های بزرگ حمل‌ونقل، دفاتر هواپیمایی مطرح بین‌المللی، شرکت‌های بزرگ اقتصادی و… اقدام به تعدیل نیرو کردند. تصمیم این شرکت‌ها دنیای بعد از کرونا را با حجم قابل توجهی از افراد بیکار روبه‌رو خواهد کرد. در روزهایی که کرونا مردم را مجبور به قرنطینه خانگی کرده، صف‌های عریض‌وطویلی که در مقابل ادارات کار در شهرهای مختلف دنیا شکل گرفت، هشداری جدی به آینده اقتصادی دنیاست.
در همین روزها که شرکت‌ها تنها چند راهکار پیش پای خود می‌بینند، مدیرانی هم هستند که به گونه‌ای دیگر رفتار می‌کنند.
آنها به راهکارهای معمول مثل افزایش غیرمنطقی قیمت خدمات و محصولات خود، تعدیل نیرو یا قطع و تعویق حقوق کارکنان متوسل نشدند. نام‌های بزرگی مثل اپل، مایکروسافت، لیفت (شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی) و… متعهد شدند که در روزهای قرنطینه بخشی از حقوق کارکنان خود را بپردازند. بسیاری از شرکت‌های مطرح دنیا کارکنان‌شان را به دورکاری تشویق کردند تا بحرانی در وضعیت اقتصادی و درآمدی نیروی انسانی مجموعه تحت مدیریت‌شان ایجاد نشود.
روش‌های خلاقانه بسیاری در دنیا برای عبور از وضعیت بحرانی موجود پیش پای کسب‌وکارها بود که هر کدام می‌توانست هزینه‌های عبور از بحران را برای مدیران و کارکنان شرکت‌ها کاهش دهد. کرامر در مقاله‌اش تلاش برای حفظ سرمایه انسانی، جذب افراد متخصصی که بر اثر تعدیل نیرو در شرکت‌های دیگر بیکار شده‌اند، وام‌دادن و کمک در تأمین هزینه‌های پزشکی کارکنان را از مسئولیت‌های جدی شرکت‌ها در بحرانی مثل کرونا می‌داند.
البته در انتهای مقاله تاکید می‌کند که هیچ‌کس شرکت‌ها را مجبور به این اقدامات نمی‌کند، اما این رفتارها در چنین شرایطی نتایجی به‌دنبال دارد که می‌تواند میراثی باشد که مدیران هوشمند برای آینده کسب‌وکار خود ذخیره می‌کنند. به‌طور مثال، بعضی از شرکت‌های بزرگ در روزهای بحرانی شیوع کرونا با حمایت از مطالعات علمی در زمینه یافتن راه‌های درمان این بیماری، این هوشمندی را داشتند که برای آینده خود میراثی ارزشمند ذخیره کنند.
مسئولیت اجتماعی یا مسئولیت اخلاقی
مفهوم مسئولیت اجتماعی بنگاه‌های تجاری در میانه قرن 19 شکل گرفت، اما این مفهوم می‌تواند در بستر زمان مصادیق جدیدی پیدا کند. مفهومی که بر مسئولیت شرکت‌ها و کسب‌وکارهای غیردولتی در قبال جامعه و محیط اجتماعی تاکید داشته، در شرایط بحران گسترده اهمیتش بیش از پیش می‌شود. درست مانند این روزها، با توجه به همه‌گیر شدن بحرانی که در وهله نخست سلامتی و جان انسان‌ها و بعد هم اقتصاد دنیا را در بخش‌های مختلف هدف قرار داده است، بار دیگر این مسئولیت در قبال جامعه اهمیت پیدا می‌کند.
هرچند شرکت‌ها و کسب‌وکارهای بسیاری در جریان این بحران آسیب دیدند و بعضی در بلندمدت همچنان درگیر تبعات این بحران خواهند بود، اما از شرکت‌های بزرگ توقع می‌رود که در این شرایط در کنار مردم به مسئولیت اجتماعی خود توجه داشته باشند. برای مردمی که مخاطب خدمات و محصولات این شرکت‌ها و کسب‌وکارها هستند، مهم است که در این بحران چه اقداماتی از سوی آنها برای کمتر شدن تبعات بحران صورت می‌گیرد.
در روزهای جهانی‌شدن کرونا، اقدامات بسیاری از سوی شرکت‌های بزرگ تولید پوشاک در حوزه مد برای تهیگان و ماسک مورد نیاز جامعه شکل گرفت. بسیاری از کارخانه‌های بزرگ بین‌المللی مثل تسلا، جنرال‌موتورز و… از ظرفیت تولید و فضای کارخانه خود برای تولید دستگاه‌های مورد نیاز در روند درمان بیماران کرونا استفاده کردند. شرکت‌های بزرگ و صاحبان ثروت در سراسر دنیا مسئولیت اجتماعی خود را در این بحران، تلاش جهت کاهش تبعات این بیماری یا کمک به روند کاهش اثرات بحران تعریف کردند.
افرادی که در اثر موج بیکاری و تعدیل نیرو در شرکت‌ها و کسب‌وکارهای مختلف، بدون هیچ پشتوانه‌ای، به شرایط بحرانی رسیده‌اند و کارگران روزمزدی که بر اثر شیوع کرونا به‌طور کامل درآمد روزانه خود را از دست داده‌اند، فقط بخشی از جامعه‌اند که نیازمند توجه ویژه هستند و می‌توانند بخشی از سیاست‌گذاری شرکت‌ها در حوزه مسئولیت اجتماعی را به خود اختصاص دهند. از سویی انتقاداتی در مورد نحوه برخورد با کارگران در برخی کارخانه‌ها و شرکت‌های بزرگ تولیدی که در روزهای قرنطینه فعال بودند، مطرح است.
حضور کارگران در کارخانه‌ها در روزهایی که کارشناسان حوزه سلامت تاکید ویژه بر قرنطینه خانگی داشتند، آن هم بدون اقدامات حفاظتی و بهداشتی، موضوعی بود که برخی مدیران به آن توجه نداشتند. سلامت کارگران مجموعه، در شرایط بحرانی هم بخشی از وظیفه و مسئولیت اجتماعی شرکت‌هاست.
نویسنده / مترجم
فرزانه قبادی
