پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
هوش مصنوعی در تراز انسان نوین / آیا نئون‌ها جای دوستان، معلمان، مشاوران و کارمندان خدمات را می‌گیرند؟
در حالی که هوش مصنوعی روزبه‌روز بیشتر جای خود را نزد کاربران عادی باز می‌کند، یک موسسه وابسته به شرکت سامسونگ در نمایشگاه CES امسال با رونمایی از محصول جدید خود در حوزه هوش مصنوعی، پتانسیل‌های جدیدی از توانایی دستیارهای دیجیتال را نمایش داد. نئون‌ها، دستیارهای دیجیتالی انسان‌نما روی صفحه‌های نمایش معمولی هستند که توانایی یادگیری، توانایی حافظه و نشان‌دادن احساسات را دارند و با حرکاتی مشابه انسان با کاربران تعامل می‌کنند.
ماهنامه عصر تراکنش شماره ۳۱ و ۳۲ / مبدعان این فناوری جدید، معتقدند که نئون‌ها می‌توانند نه‌تنها به‌عنوان دوست یا دستیار و مشاور؛ بلکه در مشاغلی همچون مترجم، مجری تلویزیون، معلم ورزش و زبان هم فعالیت کنند و حتی بار بازی‌کردن در فیلم‌های سینمایی را هم از روی دوش آدم‌ها بردارند. نئون‌ها هرچند در آغاز راه خود قرار دارند، اما قرار است بتوانند مانند یک انسان به سوالات و خواسته‌های کاربران پاسخ هوشمند و مشابه انسان بدهند.
نمایشگاه CES امسال (Consumer Electronics Show) در لاس‌وگاس ایالت نوادا، پر از ایده‌های نوین در مورد «هوش مصنوعی (Artificial Intelligence)» بود، اما شرکت سامسونگ در سال جاری بخشی از آینده این فناوری را به‌صورت عملیاتی برای بازدیدکنندگان به معرض نمایش گذاشت.
«نئون» (Neon) محصول جدید بخش پژوهش‌های پیشرفته سامسونگ مشهور به «آزمایشگاه استار» (Star Labs) است. نئون ماهیتا چیزی جز یک «ربات گفت‌وگو» (Chatbot) نیست که با استفاده از هوش مصنوعی قادر به گپ‌زدن با کاربر است. «ربات‌های گفت‌وگو» مدت‌هاست که به شکل‌های مختلف وجود دارند، اما نئون ویژگی‌هایی دارد که آن را از دیگر ابداعات این‌چنینی متمایز می‌کند.
سامسونگ، برای ایجاد سروصدای تبلیغاتی بیشتر ابتکار خود را «آدم‌های مصنوعی» توصیف کرده است، اما این عبارت بیشتر باعث سردرگمی در مورد ماهیت این ابزار می‌شود. برای بررسی ماهیت این ابتکار، نویسندگان سی‌نت در نمایشگاه سی‌ئی‌اس (CES) با کارشناسان سامسونگ گفت‌وگو کرده و از نزدیک با این دستیار شخصی کار کرده‌اند. در این گزارش این نویسندگان تلاش کرده‌اند توضیح دهند؛ نئون چیست، چه اهمیتی دارد و چگونه از دستیارهای دیگر صوتی متمایز می‌شود.
نئون چه چیزی نیست؟
مانند هر سوال فلسفی دیگر، شاید بهترین راه برای فهمیدن اینکه نئون چیست، این باشد که نخست ارزیابی کنیم نئون چه چیزهایی نیست. به گفته نمایندگان سامسونگ؛ نئون قرار نیست جایگزین دستیارهای دیجیتال کنونی مانند «سیری» (Siri) محصول اپل، «الکسا» (Alexa) محصول آمازون، یا «گوگل اسیستنت» (Google Assistant) محصول گوگل باشد.
نئون قرار نیست به پایگاه‌های داده‌های آنلاین مراجعه کند و پاسخ سوال‌های ساده را برای کاربر پیدا کند. قرار هم نیست که مانند دستیارهای دیجیتال دیگر، تجهیزات خانه هوشمند را از روی گوشی کنترل کند، آلارم روی گوشی تنظیم کند یا موسیقی مورد علاقه شما را پخش کند.
در عین حال به گفته سامسونگ نئون‌ها قرار نیست نوعی «ربات آدم‌نما» (Android) یا «جایگزین یا نسخه بدل آدم‌ها» باشند، هرچند نئون‌ها ممکن است برخی رفتارها و حرکات مشابه آدم از خود نشان دهند. نسخه اولیه نئون‌ها بر اساس مدل انسان ساخته شده، اما به گفته «پارناو میستری»، مدیرعامل پروژه نئون سامسونگ، نئون‌های آینده می‌توانند شبیه انسان‌ها باشند؛ نه نسخه کاملا شبیه‌سازی‌شده انسان.
نئون چیست؟ (یا چه چیزی می‌تواند باشد؟)
«پارناو میستری»، مدیرعامل پروژه نئون می‌گوید: «نئون‌ها موجوداتی شبیه به ما هستند؛ موجوداتی مستقل که موجودیت‌شان مجازی است. آنها می‌توانند احساسات بروز بدهند و از تجربیات‌شان درس بگیرند.» او تاکید می‌کند که نئون‌ها قرار است مانند انسان‌ها بتوانند بحث و جدل کنند و رفتاری مشابه انسان داشته باشند، در عین حال حافظه و یادآوری هم از بخش‌های دیگر موجودیت آنهاست.
او می‌گوید: «بگذارید این‌گونه بگویم؛ آنها یک نوع موجود هستند که به لحاظ زیست‌شناسی مشابه انسان است، اما در واقع از راسته‌ای متفاوت.» به گفته سامسونگ، نئون‌ها قرار است مانند «دوست، همکار و همراه» برای کاربر باشند. سامسونگ مثال‌های متفاوتی از نحوه کاربرد نئون‌ها عرضه کرده است. به گفته این شرکت از این ابزار می‌توان به‌عنوان «معلم شخصی‌سازی‌شده، مشاور مالی، دربان، بازیگر سینما، سخنگو یا حتی مجری اخبار» استفاده کرد.
نئون‌ها به چه کاری می‌آیند؟
میستری، مدیرعامل پروژه نئون توضیح می‌دهد که در حال حاضر، هر نئون با تخصص و ویژگی خاصی طراحی شده است. مثلا اگر کاربر علاقه‌مند به آموختن یوگا باشد، می‌تواند از نئون متخصص یوگا استفاده کند؛ یک معلم یوگا که درست مانند یک معلم معمولی حرکات مختلف یوگا را به کاربر آموزش می‌دهد و به‌تدریج بر سختی دروس می‌افزاید. یا اگر می‌خواهید زبان جدید یاد بگیرید، از نئون می‌توانید به‌عنوان معلم زبان استفاده کنید، به اضافه اینکه معلم زبان شما می‌تواند هر زمان که لازم داشته باشید، به‌صورت همزمان برای شما ترجمه هم انجام دهد.
یک نئون را می‌توان به‌عنوان چیزی شبیه به دوست یا رازدار هم استفاده کرد. به گفته سامسونگ تمام عملیات ارزیابی زبان در این نرم‌افزار، مستقیما روی دستگاه انجام می‌شود و هیچ اطلاعاتی به سرورهای بیرونی ارسال نمی‌شود. در نتیجه نئون می‌تواند اسرار شما را حفظ کند، حتی شاید اگر بخواهیم به وعده‌های سامسونگ اعتماد کنیم، از یک انسان هم رازدارتر است.
نئون فرزند ذهن پارناو میستری، یکی از پژوهشگران ارشد شرکت سامسونگ است. میستری تاکید دارد که نئون قرار نیست جانشین دستیار دیجیتال سامسونگ، یعنی Bixby باشد و قرار هم نیست که روی ابزارهای دیجیتال تولیدی سامسونگ نصب شود؛ چراکه آزمایشگاه‌های او مستقل از دیگر خطوط تولید سامسونگ عمل می‌کنند، اما پشتیبانی مالی سامسونگ پشت این پروژه قرار دارد، در نتیجه میستری و همکارانش برای توسعه این پروژه نگرانی مالی و پولی ندارند. میستری معتقد است که نهایتا سرمایه‌گذاران دیگری که به این پروژه می‌پیوندند، تصمیم خواهند گرفت که آینده پروژه نئون چه خواهد بود.
نئون را چگونه خواهیم دید؟
میستری تاکید می‌کند که قرار نیست نئون‌ها در قالب ربات‌های آدم‌نما تولید شوند، اما ممکن است اگر فناوری‌های موجود اجازه دهد، این فناوری در قالب تصاویر سه‌بعدی هولوگرافیک هم استفاده شود. فعلا قرار است نئون‌ها روی صفحه‌های نمایش تصویری ظاهر شوند. همان‌گونه که این روزها اکثر ارتباطات و تماس‌های ما از طریق گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها، کامپیوترهای رومیزی و حتی تلویزیون‌های هوشمند با ابزارهایی مانند اسکایپ و فیس‌تایم انجام می‌شود، نئون‌ها هم قرار است روی همین صفحه‌های نمایش با ما صحبت کنند.
در نهایت قرار است نئون‌ها را در قالب تصاویری از افراد با ابعادی مشابه انسان‌ها در پنجره‌های تصویری مشابه پنجره‌های تماس‌های تصویری در اسکایپ و نرم‌افزارهای مشابه تماشا کنیم.
در حال حاضر نمونه‌های اولیه نئون‌هایی که در CES نمایش داده شدند، از صورت و تصاویر آدم‌های واقعی استفاده می‌کنند، اما میستری معتقد است که در آینده این نئون‌ها تصاویری تا این حد واقعی نخواهند داشت و طراحی‌هایی شبیه انسان، ولی نه کاملا کپی افراد عادی خواهند داشت. در واقع قرار است نئون‌ها شبیه به انسان‌ها باشند، اما نه اینکه صورت و تصویر آنها درست مانند یک آدم واقعی باشد که برای آن نقش بازی می‌کند.
آیا تصاویر نئون‌ها قابل شخصی‌سازی‌شدن هستند؟
واقعیت این است که نه! قرار نیست مانند بازی‌های شبیه‌سازی همچون سیمز (Sims) یا ایموجی‌های تصویری اپل (Memoji) کاربران بتوانند نئون‌های شخصی با رفتار و چهره مورد علاقه خود را تولید کنند. قرار است کاربر نهایی، تصویر تولیدشده توسط شرکت را ببیند و قرار نیست کاربران اجازه تغییر تصویر نئون را داشته باشند.
در واقع خواست اصلی توسعه‌دهندگان این است که تمرکز کاربران بر نحوه تعامل و ارتباط با نئون‌ها باشد؛ نه مسائل حاشیه‌ای همچون قیافه و تصویر نئون. به گفته میستری؛ «آدم‌ها وقتی یک دوست پیدا می‌کنند، هدف‌شان ایجاد دوستی است؛ نه ایجاد یک دوست. شرکت‌ها هم وقتی قرار است یک نئون را استخدام کنند، قرار نیست بتوانند تصمیم‌گیری کنند که این نئون چه شکلی باشد.»
در عین حال نئون‌ها به مالکیت کاربر هم درنمی‌آیند. قرار است الگوی تجاری استفاده از این دستیارهای مجازی به شکل آبونمان باشد، یعنی کاربر عملا یک نئون را از شرکت تولیدکننده اجاره می‌کند. کسب‌وکارها هم می‌توانند یک نئون را استخدام کنند تا کارهای تخصصی همچون ترجمه را برای آنها انجام دهد، اما نمی‌توانند گواهی استفاده از فناوری این نرم‌افزار را داشته باشند.
فناوری‌های پشت نئون
دو فناوری بنیادین در نئون به کار رفته است. نخست فناوری Core R3 که مرکب از سه عبارت «واقعیت» (Reality)، «همزمانی» (Realtime) و «پاسخگو» (Responsiveness) است. در واقع فناوری Core R3 ماشین گرافیکی است که حرکات، حالات و فن بیان یک نئون را بر عهده دارد. فناوری دوم اسپکترا (Spectra) است؛ ماشینی که قرار است «طیف‌های هوش، آموختن، احساسات و حافظه» این هوش مصنوعی را در اختیار داشته باشد. این فناوری در واقع ذهن، قلب و روح نئون است. البته فناوری اسپکترا، هنوز به اندازه فناوری Core R3 تکمیل نشده، اما شرکت تولیدکننده معتقد است که تا سال ۲۰۲۰ برای عرضه آماده می‌شود.
یکی دیگر از ویژگی‌هایی که به گفته مبدعان قرار است نئون را از فناوری‌های هوش مصنوعی مشابه مانند سیری، الکسا و اسیستنت متمایز کند، این است که نئون‌ها به شکلی برنامه‌ریزی شده‌اند که قرار نیست در برابر هتک حرمت سکوت کنند. اگر با یک نئون بدرفتاری کنید، این احتمال وجود دارد که او را ناراحت کنید یا حتی با واکنش عصبی آن مواجه شوید. در برابر اگر صمیمانه و با آرامش با نئون رفتار کنید، او هم با شما مهربان خواهد بود.
ابداعی با تمرکز بر حریم خصوصی
مشکلات در مورد حریم خصوصی و به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات فردی از طریق رابطه با هوش مصنوعی مبتنی بر صوت، روزبه‌روز بیشتر می‌شود. شرکت‌هایی همچون فیس‌بوک، گوگل، آمازون و مایکروسافت، نه‌تنها اطلاعات ضبط‌شده توسط دستیارهای صوتی خود را ذخیره و تحلیل می‌کنند؛ بلکه از افراد واقعی برای بررسی کلیپ‌های صوتی ضبط‌شده از کاربران استفاده می‌کنند، اما مبدعان نئون تاکید دارند که این دستیار شخصی کاملا با تمرکز بر حریم خصوصی کاربران تولید می‌شود.
تمامی فرایند تحلیل زبان و صدا قرار است مستقیما روی دستگاه کاربر اتفاق بیفتد و تمامی گفت‌وگوهای ضبط‌شده میان نئون و کاربر، به‌صورت خصوصی نگهداری خواهد شد. مبدعان این فناوری تاکید دارند که هرگز اجازه نخواهند داد اطلاعات خصوصی کاربران بدون اجازه آنها به اشتراک گذاشته شود.
درست به همین دلیل هم هست که قرار است تمامی اطلاعات، حافظه و تعامل‌هایی که با یک نئون انجام می‌دهید، مختص به همان نئون باشد. اگر با نئون دیگری صحبت کنید، بر خلاف دیگر دستیارهای دیجیتال که به پایگاه داده‌های مرکزی دسترسی دارند، نئون جدید نمی‌تواند از حافظه نئون قبلی استفاده کند. دیدار با هر نئون جدید، یک دیدار تازه است؛ انگار که یک فرد را برای اولین‌بار می‌بینید.
راه طولانی پیش روی نئون
نئون فعلا یک اختراع مفهومی است. مبدعان این دستیار دیجیتال، در نمایشگاه CES بیش از آنکه بر توانایی‌های کنونی‌اش تمرکز کنند، بر توانایی‌های بالقوه و دورنمای وسیع توانایی‌های آن تاکید داشتند. در واقع می‌توان گفت که پروژه نئون یک نمونه اولیه از توانمندی‌های بالقوه فناوری‌های Core R3 و اسپکترا است.
از یک سو یک ماشین گرافیکی که به‌خوبی می‌تواند حرکات و حالات انسانی را پیاده‌سازی کند و از سوی دیگر یک ماشین هوش مصنوعی که توانایی ذخیره‌سازی حافظه، یادگیری، هوش و احساسات این دستیار دیجیتال را تامین می‌کند.
هنوز چیزهای زیادی در مورد آینده نئون‌ها روشن نیست؛ اینکه هزینه اشتراک یک نئون چقدر است؟ قرار است چه نئون‌هایی با چه تخصص‌هایی ارائه شوند؟ آیا دستگاه‌های کنونی قابلیت استفاده از این فناوری را دارند؟ و بسیاری سوالات دیگر که مبدعان این فناوری گفته‌اند دست‌کم تا پایان سال ۲۰۲۰ با ارائه نسخه بتای این نرم‌افزار به آن پاسخ خواهند داد.