پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
بازار ارز را فقط با فیل‌ها نمی‌توان مدیریت کرد /کسب‌وکارهای پرداخت ارزی می‌توانند نقش میکروارگانیسم‌های بازار ارز را بازی کنند
هفته‌نامه شنبه / التهاب ارزی احتمالاً مهم‌ترین کلیدواژه این روزهای مردم ایران است. بسیاری از کسانی که در زندگی‌شان نه دلاری خریده‌اند و نه دلاری فروخته‌اند این روزها هیجان‌زده خبرهای بدون منبع بازار ارز را دنبال می‌کنند. برخی که ظاهراً آمار و ریاضی هم بلد هستند با کمک چهار عمل اصلی سعی می‌کنند حساب کنند که با بالا رفتن ارز چقدر فقیرتر شده‌اند و چقدر از سرمایه‌هایشان را ازدست‌داده‌اند. این در حالی است که شیوه محاسبه این افراد نه منطق اقتصادی دارد و نه با واقعیت‌های موجود اقتصاد ایران هم‌خوانی دارد.
ارز در ایران در سال‌های گذشته یکی از خطوط قرمز بوده است و این حوزه چندان مقدس بوده است که فقط خودی‌ها توان ورود به این عرصه را داشتند. همین انتخاب‌های بدون منطق شفاف و روش‌های روشن باعث شد که در سال‌های مختلف شاهد رشد چهره‌هایی باشیم که بعداً خودشان به مار در آستین تبدیل‌شده‌اند. نه مهم‌ترین و بلکه معروف‌ترین چهره این فضا را حتماً می‌شناسید؛ بابک زنجانی. این‌همه چالش در سال‌های مختلف در حالی برای ما رخ‌داده که عامل فناوری که توان تغییر زیادی داشته در همه‌سال‌های گذشته موردتوجه قرار نگرفته است و حتی قانون به‌صورت صریح فعالیت صرافی‌ها به‌صورت آنلاین را ممنوع اعلام کرده است. به عبارتی رگولاتور به دلیل عدم توانایی بر نظارت بر فضای جدید به‌کلی آن را از دسترس خارج کرد و میدان را به کسانی سپرد که این روزها خود حاکمیت توان کنترل آن را ندارد درحالی‌که کسب‌وکارهای مبتنی بر فناوری و در فضای آنلاین نه‌تنها نقش میکروارگانیسم‌های این فضا را بازی می‌کردند بلکه می‌توانستند به دلیل سیستم مدیریتی توزیع‌شده‌ای که دارند کمک‌حال بزرگی برای وضعیت ارزی امروز کشور باشند.
در حال حاضر چند کسب‌وکار آنلاین داریم که در فضای پرداخت‌های ارزی فعالیت می‌کنند و می‌توان آنها را کسب‌وکارهای فین‌تک پرداخت ارزی نام نهاد. این کسب‌وکارها مشابه آن دسته از کسب‌وکارهای پرداخت ریالی هستند که بانک مرکزی از دو سال پیش نظارت و برنامه‌ریزی برای آنها را شروع کرده و امروز با مفهومی به نام پرداخت‌یاری و چند مفهوم دیگر شاهد رگولاتوری آنها هستیم.
عدم توجه قانون‌گذار به کسب‌وکارهایی که در فضای پرداخت‌ها و دریافت‌های آنلاین ارزی فعالیت می‌کنند باعث شده که شریان‌های ارزی کشور محدود به روش‌های سنتی باشد و همین موضوع بسیاری از جریان‌های حیاتی اقتصاد کشور را دچار مشکل کرده است.
بازار ارز ایران چگونه کار می‌کند؟
برخلاف تصور بسیاری از مردم بازار ارز در چهارراه استانبول و سبزه میدان یا خیابان فردوسی مدیریت نمی‌شود. مدیریت بازار ارز ایران به دلیل تحریم‌ها ساختار دینامیک و پویایی دارد که نمی‌توان به‌آسانی آن را مدل کرد؛ اما می‌دانیم که به دلیل تحریم‌ها بخش زیادی از درآمدهای نفتی ایران به‌صورت دلار و یورو به ما پرداخت نمی‌شود و کشورهایی که مهم‌ترین واردکننده‌ها از ایران هستند در ازای دریافت کالا که معمولاً نفت است به ایران کالا می‌دهند. به عبارتی بخش اعظم بازار ارزی ایران بازار کالا به کالا است که طبیعتاً مکانیسم‌های قیمت‌گذاری ارزی تأثیری بر آن ندارد. نکته مهم تخصیص اعتبار ارز به این شیوه است که در وزارت صنعت انجام می‌شود و در ماه‌های گذشته رانت‌هایی که در این فضا شکل‌گرفته بود بسیار در کانون توجه قرار گرفت. بخش دیگری از ارز مربوط به صنایعی مانند فولاد و پتروشیمی‌ها و صنایع شیمیایی ایران است. این صنایع ساختارهای نیمه‌دولتی دارند و آن‌هایی هم که در بورس عرضه‌شده‌اند به‌طور متوسط کم‌تر از ۵ درصد سهامشان در بورس قابل معامله است. همین موضوع باعث شده بود که علی‌رغم رانت‌هایی که برای این صنایع در نظر گرفته‌شده بود بخش زیادی از درآمدهای دلاری‌شان را وارد بازارهای رسمی ارز ایران نکنند. البته این اتهامی است که این صنایع بارها آن را رد کرده‌اند. درهرحال بخش عمیق بازار ارز ایران از طریق سامانه‌هایی مانند نیما مدیریت می‌شود و صادرکننده‌های عمده ارزشان را آنجا به واردکننده‌ها می‌دهند که قیمت‌های این بازار را در سامانه سنا می‌توان مشاهده کرد.
آن چیزی که به‌عنوان قیمت‌های ارز به‌صورت روزانه بیان می‌شود و هفته گذشته رکورد شکست بخش تاریک بازار است که احتمالاً کم‌تر از ۳ درصد حجم بازار را شامل می‌شود و مربوط به کسانی است که برای مصارفی مانند مسافرت‌های خارجی یا هزینه‌های موردی به ارز احتیاج دارند.
میکروارگانیسم‌های پرداخت‌ها و دریافت‌های ارزی
به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، ما در ایران امکان اتصال آنلاین به سیستم‌های پرداخت بین‌المللی را نداریم و تنها ابزار قابل‌استفاده اسکناس است. البته طبق تحریم‌های آمریکا ما امکان استفاده از اسکناس دلار را هم نداریم و درواقع به‌صورت غیرقانونی و قاچاق در حال استفاده از این اسکناس‌ها هستیم. به همین دلیل آن‌هایی که از خارج از ایران به ما در تهیه اسکناس‌های دلار کمک می‌کنند هزینه‌های کارمزدی بالایی طلب می‌کنند و این بازار غیر شفاف و تقریباً غیرقابل‌کنترل است.
درصورتی‌که اگر این فضا به‌صورت آنلاین انجام می‌شد و مردم برای پرداخت‌های خرد خود توان استفاده از ابزارهای آنلاین را داشتند هم این فضا شفاف‌تر می‌شد هم برنامه‌ریزی و کنترل در این فضا ممکن بود.
کسب‌وکارهای کوچکی که درزمینهٔ پرداخت، دریافت و حتی انتقال پول به‌صورت آنلاین فعالیت می‌کنند مانند پرداخت‌یارها نقش میکروارگانیسم‌هایی را دارند که مکانیسم‌های بازار را تسهیل می‌کنند. با توجه به نیاز مردم به این کسب‌وکارها در سال‌های گذشته شاهد شکل گرفتن این دسته از کسب‌وکارها بودیم و مردم در حال استفاده از آنها هستند. آن چیزی که اهمیت دارد این است که در سکوت رگولاتور و قانون این بخش از کسب‌وکارها ممکن است عرصه جولان کلاه‌بردارها شود. ماجراهایی مانند سکه ثامن بااینکه هیچ ارتباطی به استارت‌آپ‌ها و فضاهای آنلاین ندارد منتها نشان‌دهنده این است که عطش و نیاز به فعالیت‌های اقتصادی مالی در فضای آنلاین چقدر گسترده است و دولت و حاکمیت با عدم توجه به آنها زمینه رشد باکتری‌ها و میکروب‌ها را فراهم می‌کند. میکروارگانیسم‌ها در طبیعت نقش حیاتی دارند و هرگز نمی‌توان با کمک فیل‌ها و زرافه‌ها، گرگ‌ها و خرس‌ها یک اکوسیستم کامل داشت.
فرصتی که از دست می‌رود
کسب‌وکارهای آنلاینی که اجازه فعالیت در فضای ارزی را دارند بهترین کمک‌حال برای این روزها هستند. البته که مدیران بانک مرکزی پیش‌ازاین فعالیت استارت‌آپ‌ها درزمینهٔ ارزی را یکی از خط قرمزهای خود معرفی کرده‌اند و قانون هم به‌صورت صریح فعالیت صرافی‌ها در فضای ارزی را ممنوع دانسته است اما با توجه به تغییر شرایط هرروزی که به این میکروارگانیسم‌ها که می‌توانند تسهیل‌کننده فضای ارزی کشور باشند از دست دادن فرصتی بزرگ است.
کسب‌وکارهای پرداخت ارزی ایران توان این را دارند که بخش‌های کوچکی از بازار را مدیریت کنند و همین موضوع می‌تواند به کم شدن التهاب یک بازار کم‌عمق با دامنه تأثیرگذاری و خبری بالا کمک کند. به‌مرور و با رشد این کسب‌وکارها شرایط تغییر می‌کند.