جایی برای پیرمردها نیست / مدیران کشور چقدر مفاهیم زندگی امروز را که بخش مهمی از آن مجازی است درک کرده‌اند؟

جواد رسولی، پژوهشگر رسانه و روزنامه نگار؛ روزنامه همشهری / در جلسه شهادت مارک زاکربرگ درباره امنیت فیسبوک و اطلاعات کاربران، نکته مهمی دیده می‌شد که روزنامه‌نگاران این حوزه در آمریکا به آن زیاد اشاره کردند. اینکه نمایندگان کنگره که در جلسه حاضر بودند و از زاکربرگ سؤال می‌پرسیدند، اغلب کسانی با سن حدود ۷۰ سال بودند. کسانی که برخلاف زاکربرگ و آدم‌های هم نسل او، واقعاً ایده چندانی از جهان جدید و پیچیدگی‌های فنی و مفهومی دنیای دیجیتال نداشتند؛ مثلاً یکی از سناتورها (لیندزی گراهام) از او پرسید: «آیا توییتر هم شبیه همین کاری است که شما می‌کنید؟» و زاکربرگ کمی نگاهش کرد و فقط گفت بله، خب ما در بعضی جهات با آنها همپوشانی داریم. یک سناتور دیگر (برایان شاتز) پرسید: «اگر من از طریق واتس اپ، ایمیلی برای کسی بفرستم آیا آگهی دهنده‌های شما با خبر خواهند شد؟» که نشان می‌داد او واقعاً نمی‌داند با پیام‌رسان‌ها ایمیل نمی‌فرستند. یکی از سناتورها (روی بلانت) وسط سؤال‌ها ناگهان به زاکربرگ گفت که پسرش یک طرفدار و کاربر جدی اینستاگرام است و از او خواسته در این جلسه به زاکربرگ سلام برساند و از همه بامزه‌تر سناتوری (اورین هاچ) بود که از او پرسید: «چطور ممکن است که شما خدمات رایگان به کاربران‌تان می‌دهید؟ پس از کجا پول در می‌آورید؟» و زاکربرگ بعد از مکث برای مطمئن شدن از جدی بودن سؤال گفت: سناتور، ما آگهی می‌گیریم!

اگرچه این قبیل سؤالات تا مدت‌ها بازار شوخی و خنده را در شبکه‌های اجتماعی داغ کرده بود، اما پشت این نمایش، واقعیت تکان‌دهنده‌ای خودش را نشان داد. کسانی که در جایگاه تصمیم‌گیری و قانونگذاری و قضاوت هستند، قادر به درک دنیای امروز نیستند. در کشوری که کانون اصلی شکل گرفتن کسب و کارهای آنلاین و ایده‌های بزرگ جهان آی‌تی است و بیشترین محتوا درباره این تحولات به زبان انگلیسی یعنی زبان رسمی آن کشور تولید می‌شود، سیاستمدارانش به راحتی نمی‌توانند ابزارهای جدید و مفاهیم حالا دیگر بدیهی و روزمره زندگی آنلاین را درک کنند. سؤال اینجاست که در این صورت، آن‌ها چطور می‌توانند درباره چیزی که تسلطی بر آن ندارند، تصمیم درست بگیرند؟

فکر می‌کنم نظیر این مشکل در کشور خودمان هم وجود دارد. این روزها که بحث پیام‌رسان‌ها داغ است و موضوع امنیت کاربران دلیل اصلی خداحافظی احتمالی با تلگرام اعلام شده، می‌شود همین پرسش را مطرح کرد. مسئولان و مدیران کشور چقدر مفاهیم تازه زندگی امروز را که بخش مهمی از آن مجازی است درک کرده‌اند؟ مثلاً درباره مفاهیم اولیه‌ای مثل کلاود، سیستم عامل یا اوپن سورس چقدر می‌دانند؟ از سازوکار کسب و کارهای آنلاین و پلتفرم‌های دیجیتال چه ایده‌ای دارند؟ درباره کارکردهای لایک، هشتگ، بازنشر و فالوور چقدر می‌دانند؟ اصلاً چند قدم برگردیم عقب: آیا قاطبه مدیران و مسئولان کشور (بدون درنظر گرفتن استثناها و معدود مدیران جوان)، فرقی نمی‌کند کجا و در چه سطحی، می‌توانند برای خودشان یک ایمیل ثبت کنند؟ آیا می‌توانند نرم افزاری را به روز کنند؟ آیا شخصاً می‌توانند اپلیکیشنی را روی گوشی موبایلشان نصب یا پاک کنند؟

مسئولان کشور امروز با مسئله‌ای مواجه شده‌اند که فقط مسئله ما نیست. پرونده فیسبوک نشان می‌دهد که بحث امنیت اطلاعات یک مسئله روز جهانی است. نمایندگان مجلس ما، مدیران دولتی، قضات و مقام‌های امنیتی قرار است درباره این مسئله تصمیم بگیرند و این تصمیم قرار است روی دسترسی به اطلاعات، شکل ارتباط ایرانی‌ها و متصل بودن به جهان امروز (که مناسباتش به متصل بودن و ارتباط بسیار وابسته شده است) تأثیر بگذارد. تا کی می‌توانیم امیدوار باشیم که مشاوران نامرئی مدیران کشور، مشورت درستی درباره پیچیدگی‌های تکنولوژیک امروز به آنها می‌دهند؟ آیا وقتش نشده که به جوان‌های بیشتری اعتماد کنیم و چنین تصمیم‌های مهمی را به کسانی بسپاریم که جهان جدید را درک می‌کنند؟