پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
هفته‌نامه شنبه / قدمت پیام‌رسان‌های مالی-بانکی به اندازه اپلیکیشن‌های پرداخت نیست اما همسن‌وسال استارت‌آپ‌های حوزه فین‌تک مانند اینشورتک و تامین مالی جمعی هستند. هدف اصلی این پیام‌رسان‌ها، پیام‌رسانی نیست. بلکه انجام عملیات‌های بانکی و ارائه سرویس‌های مالی است. ساده است، همین سرویس‌های مالی می‌توانند به شکلی یک ارتباط باشند. دوستانی که می‌خواهند دنگ خود را برای یک شام یا هدیه بپردازند، صندوق‌های مالی خانوادگی و جابه‌جایی‌های مالی کسب‌وکارها همگی در حین پرداخت به گفت‌وگو با هم نیاز دارند.
کاربران در اپلیکیشن‌های پرداخت، پرداخت را انجام می‌دهند و بعد مجبورند برای اعلام انتقال وجه به یک پیام‌رسان مراجعه کنند تا گفت‌وگو در آنجا ادامه پیدا کند. اپلیکیشن‌های پیام‌رسان مالی-بانکی این مسیر را برای کاربران خود ساده کرده‌اند. در این پیام‌رسان‌ها در عین حال که می‌توان به سرویس‌های مالی دسترسی داشت می‌توان با افرادی که شماره آنها در تلفن کاربر ذخیره است، گفت‌وگو داشت. اما عوامل بسیاری باعث شده این پیام‌رسان‌ها آنطور که باید و شاید در جامعه مورد استقبال قرار نگیرند. این گزارش به یک پرسش پاسخ می‌دهد: چرا؟
نهادهای نظارتی و امنیتی، اعتماد مردم را برگردانند
مصطفی رادمرد، مدیر پروژه استارت‌آپ بله است که با حمایت شرکت داده‌ورزی سداد به فعالیت می‌پردازد. رادمرد معتقد است شاید موانعی مانند نبود قوانین شفاف در زمینه فعالیت پیام‌رسان‌های حوزه فین‌تک کار این اپلیکیشن‌ها را سخت می‌کنند، اما مهم‌ترین مسئله و معضل برای آنها، عدم اعتماد کاربران به آنها است. نگاه کاربران به پیام‌رسان‌های داخلی همراه با شک‌وتردید است. مالی هم که باشند، این نگرانی را دوچندان می‌کند.
بیشترین نگرانی جامعه رصد اطلاعات توسط نهادهای نظارتی یا امنیتی است. به همین علت رادمرد معتقد است همین نهادهای نظارتی و امنیتی هستند که می‌توانند آب رفته را به جوی بازگردانند و با شفاف کردن فضا به مرور در جهت جلب اعتماد مردم قدم بردارند. مسئولیت جلب اعتماد در بخش مالی نیز به عهده شرکت‌های پرداخت و بانک‌ها است. لوگوی یک بانک، هرچه که باشد، می‌تواند جلب اعتماد کند و مردم با خیال راحت‌تری از سرویس‌های مالی استفاده کنند.
رادمرد به مشکل دیگری نیز اشاره می‌کند که اپلیکیشن‌های پرداخت با آن مواجه هستند: «وضعیت به مرور زمان بهتر شده است و بانک‌ها همکاری بیشتری با استارت‌آپ‌های حوزه فین‌تک دارند و برخی از سرویس‌های خود را در قالب پلت‌فرم باز و Open API به کسب‌وکارهای حوزه فین‌تک ارائه می‌کنند. اما کانال پشتیبانی برای این خدمات در نظر نگرفته‌اند. در نتیجه کاربری که حین دریافت سرویس با مشکل مواجه می‌شود، به جای اینکه با پشتیبانی بانک تماس بگیرد، سراغ ما می‌آید. ما نیز مجبوریم از طرف او با پشتیبانی عمومی تماس بگیریم که انرژی زیادی از ما می‌گیرد. کاربر نیز این مشکلات را از چشم بله می‌بیند. بله به خودی خود هیچ سرویسی ارائه نمی‌دهد و تنها پلت‌فرمی است که سرویس‌های دیگر می‌توانند روی آن قرار بگیرند. بنابراین بهتر است بانک‌ها در عین ارائه API خود کانالی هم برای ارتباط مشتریان و کاربران با خود در نظر بگیرند.»
به گفته او گرچه اتفاق‌های خوبی در حوزه فین‌تک رخ داده است، اما راه زیادی باقی مانده تا ساختار درست ارتباطبین بانک‌ها و کسب‌وکارهای فین‌تک شکل بگیرد.
استارت‌آپ بله که با دو شرکت PSP و 17 بانک در حال همکاری است، تاکنون به گفته مدیر پروژه‌اش با فعالیت غیرقانونی مواجه نبوده است و هیچ نهادی هم درخواست نظارت بر روی تراکنش‌های مالی و گفت‌وگوها را نکرده است. با این حال رادمرد معتقد است زمانی که این اپلیکیشن توسعه پیدا کند و افراد بیشتری از آن استفاده کنند، قطعا با مواردی از تخلف مواجه خواهد شد. او می‌گوید: «امیدواریم بتوانیم مانند بانک‌ها در بحث‌های تشخیص تقلب و کلاهبرداری فعال باشیم یا این مسئله را روی سوئیچ بانکی پیاده کنیم.»
مشکل رگولاتوری برای استارت‌آپ‌های پرداخت هم وجود داشت
عدم اعتماد کاربران، از نظر مونا مریدی، هم‌بنیان‌گذار پیام‌رسان مالی مانیار، نیز مشکل اصلی آنها به حساب می‌آید. او معتقد است مشکل کمبود قوانین و لزوم رگولاتوری در مسئله پیام‌رسان‌ها وجود دارد و معضل عدم اعتماد به شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها خاص کشور ما نیست و در همه فرهنگ‌ها مشکل عدم اعتماد کاربران به این سیستم‌ها وجود دارد. او می‌گوید: «استارت‌آپ‌های حوزه پرداخت نیز با مشکلات عدم قوانین مواجه هستند، ولی این مسیری رو به رشد است و که در تعامل اکوسیستم استارت‌آپی و قانون‌گذار باید تکمیل شود. مشکل اصلی زمانی اتفاق می‌افتد که کاربران به شکل درست از اپ استقبال نکنند.»
به گفته او باید تعریف درستی از حفظ حریم خصوصی افراد در شبکه‌های اجتماعی ارائه شود و کاربران باید اطلاعات لازم از سطح محرمانگی اطلاعات خود داشته باشند.
مونا مریدی درباره حل این مسئله می‌گوید: «نحوه استفاده از اطلاعات خصوصی افراد در شبکه های اجتماعی باید شفاف بیان شود و مقررات سخت‌گیرانه‌تری را برای حفاظت از داده در شبکه‌های اجتماعی وضع شود.»
مانیار اپلیکیشن پیام‌رسانی مالی است که به کاربران خود این امکان را می‌دهد که به راحتی ارسال یک پیام، انتقال وجه داشته باشند. در مانیار بدون داشتن شماره کارت می‌توان با لیست مخاطبین تلفن همراه خود پرداخت و درخواست داشت و در عین حال با آنها نیز گفت‌وگو کرد. اگر فردی مانیار نداشته باشد، لینک ارسال پول برای او به شکل پیامک ارسال می‌شود. این استارت‌آپ به بانک خاصی محدود نیست و یکی از نقاط قوت خود را در همین مسئله می‌داند.
مریدی به نکته دیگری نیز اشاره می‌کند که یکی از مواردی که می تواند پیام رسان ها و استارتاپ ها را از رقبای خارجی متمایز کند، ارائه سرویس‌های بومی و باب میل کاربران ایرانی است که محصولات خارجی آنها را پوشش نمی‌دهد.
ما مالی هستیم و خارجی‌ها نه
علی فریدونی، هم‌بنیان‌گذار استارت‌آپ پیگیر، یکی از استارت‌آپ‌های حوزه پرداخت است که کاربران می‌توانند در فضای پیگیر با یکدیگر گفت‌وگو نیز داشته باشند. به گفته فریدونی هدف این استارت‌آپ در وهله اول پرداخت بود، نه پیام‌رسانی؛ نقش پیام‌رسان پیگیر تنها برای این است که کاربران برای گفت‌وگوهای مالی خود مجبور نباشند از فضای دیگری استفاده کنند و این بخش از ارتباط آنها محدود به فضای پیگیر باشد و می‌توانند از قابلیت‌هایی مانند ارسال تصویر و صدا هم استفاده کنند.
فریدونی معتقد است استقبال مردم از پیام‌رسان‌ها تقریبا خوب بوده و باید به آنها فرصت داد تا به مرور زمان جایگاه خود را در جامعه به دست بیاورند. به عقیده او، تنها مزیتی که پیام‌رسان‌های داخلی می‌توانند نسبت به رقبای خارجی خود داشته باشند، همین قابلیت پرداخت آنها است. او می‌گوید: «در توسعه و رشد پیام‌رسان‌های مالی باید به مسائلی مانند استراتژی ورود و بازاریابی آنها توجه کرد، اما مهم‌تر از آن قابلیت پرداخت ما است. امکان پرداخت می‌تواند مردم را به این پیام‌رسان‌ها بکشاند و به مرور زمان استفاده از آن در بین مردم رایج بشود.»
غولی به نام تلگرام
در حال حاضر رایج‌ترین پیام‌رسانی که در ایران از آن استفاده می‌شود تلگرام است. این پیام‌رسان دیگر فقط یک پیام‌رسان نیست. بلکه پلت‌فرمی است برای ارتباط کسب‌وکارها با کاربران خود، بازاریابی محصولات، انتشار اخبار و عقاید و حتی برخورد اقشار مختلف جامعه با یکدیگر. امکان پرداخت در تلگرام گام بزرگی است که می‌تواند قوانین بازی را برای پیام‌رسان‌های مالی تغییر دهد. البته محقق شدن چنین چیزی در ایران به همین سادگی‌ها هم نیست.
نخست آنکه بخشی از تیم بازاریابی تلگرام باید به ایران بیایند، با فضای پرداخت آشنایی پیدا کنند، به بانک‌های ایرانی متصل شوند و از قوانینی که دولت ایران برای آنها در نظر می‌گیرد، پیروی کنند. کنار گرفتن همه این شرایط در کنار هم به تنهایی نشان می‌دهد راه برای تلگرام دور است. با این حال در یک شرایط فرضی اگر موقعیت برای تلگرام فراهم بود، پیام‌رسان‌ها چه راهکاری می‌توانستند داشته باشند؟ در این مسیر شاید حتی بانک‌ها هم پشت آنها را خالی کنند و از تلگرام استقبال کنند. چراکه کاربران بیشتری در این پیام‌رسان وجود دارد و بسیاری از کسب‌وکارها محیط خود را در آن سروشکل داده‌اند. پیام‌رسان‌ها در این موقعیت فرضی چه در چنته خواهند داشت که می‌تواند مزیتی برای کاربران داخلی باشد؟
فریدونی معتقد است با وجودی که در چنین شرایط فرضی، پیام‌رسان‌ها هیچ شانس رقابتی ندارند، اما همین که بازار داخلی را بهتر از آنها می‌شناسند و با کاربران و بازار خود آشنایی بیشتری دارند، خود یک نقطه قوت است. رادمرد به کلاهبرداری‌های کمتر اشاره می‌کند و می‌گوید: «بیشتر شکایات مالی که در فضای مجازی گزارش می‌شود و بیشتر کلاهبرداری‌ها همگی در تلگرام رخ می‌دهد. در عین حال، اگر تلگرام به بانک‌ها متصل شوند، مسئولیت از دوش بانک‌ها برداشته می‌شود و تلگرام هم پاسخگوی کلاهبرداری‌ها نخواهد بود. در نتیجه مشکلات این کاربران دو چندان می‌شود.»
استارت‌آپ بله برای مشتریان خاص بانک ملی، در فضای پیام‌رسانی خود باتی راحی کرده است که بانک در آن می‌تواند با مشتریان خود ارتباط مستقیم داشته باشد. بله می‌تواند این بات را برای همه بانک‌ها طراحی کند اما از آنجایی که سایر بانک‌ها این بات را در محیط تلگرام دارند، سخت می‌شود آنها را راضی کرد از این محیط خارج شوند. مریدی نیز به نکته دیگری نیز اشاره می‌کند. تلگرام قابلیت بومی‌سازی خود برای ایران را ندارد ولی استارت‌آپ‌های حوزه فین‌تک و پیام‌رسان‌های مالی اجتماعی از انعطاف بیشتری برخوردارند تا باب میل کاربران ایرانی طراحی شوند و سرویس‌های خود را به شکلی بومی ارائه کنند.
فارغ از تحقق یافتن یا نیافتن امکان پرداخت در تلگرام، پیام‌رسان‌ها باید بدانند وقت برای آنها تنگ است و اگر مردم در ابتدای راه با آنها همراه نشوند، شاید این اتفاق در آینده و به مرور نیز نخواهد افتاد. فراهم کردن شرایطی برای گفت‌گوهای مالی و انجام سرویس‌های مالی می‌تواند مورد نیاز بسیاری از فعالان کسب‌وکاری در ایران باشد، بنابراین دریاچه پر از ماهی است و تور لازم. قایق را باید به آب انداخت.
