پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در طول ماه‌های گذشته، بیت‌کوین با روند سرسام‌آوری رشد کرد. رشد بی‌پایه و اساس این ارز رمزپایه، باعث شد بسیاری از افراد برای سرمایه‌گذاری در آن، وسوسه شوند. اما چنین سرمایه‌گذاری چقدر می‌تواند سودآور باشد؟ به عبارت دیگر، آیا این کار می‌تواند از نظر اقتصادی، برای افراد معمولی توجیه داشته باشد؟ پروفسور «رابرت متیوز» در این مقاله تلاش دارد پاسخی منطقی برای این پرسش پیدا کند.
پول مجازی
در ماه‌های اخیر، تقریبا در هر نقطه‌ای از جهان فیزیکی و مجازی، می‌توان ردی از بیت‌کوین مشاهده کرد. بیت‌کوین برای برخی از مردم، برابر است با آینده پول و برای برخی دیگر هم فاجعه‌ای است که هر لحظه انتظارش را می کشند. با این حال هیچ‌کس نمی تواند توجه جهانیان به آن و دیگر ارزهای رمزپایه و تأثیرشان را نادیده بگیرد. طیف بسیار متنوعی از بیش از هزار ارز رمزپایه در جهان امروز وجود دارد؛ از بیت کوین و لايت کوین گرفته تا اتریوم و زد کش و یوبیک. آیا باید در بازار این ارزهای رنگارنگ و جذاب، سرمایه‌گذاری کنیم یا از آنها دوری کنیم؟ این پرسش از ژانویه ۲۰۰۹ (دی ۱۳۸۷) یعنی درست زمانی که بیت‌کوین ناگهان به جهان معرفی شد، مطرح بوده است. در ابتدا، این پدیده آن قدرها هم مورد توجه قرار نگرفت. در این چند سال، انواع مختلفی از ارزهای رمزپایه ابداع و معرفی شدند، اما هیچ یک نتوانستند به اندازه ی بیت‌کوین شهرت پیدا کنند. البته به باور مخترع بیت‌کوین یعنی آقای ساتوشی ناکاموتو بیت‌کوین با تمام نمونه‌های مشابهش تفاوت دارد. او مدعی بود که بیت‌کوین به طرز کاملا متفاوت و مستقل از دولت‌ها، بنگاه‌های نظارتی و بانک‌ها کار خواهد کرد و در عین حال، قابل اعتماد خواهد بود.
این ادعا زمانی اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد که بدانیم پول واقعی چگونه عمل می کند. پول معمولی که به صورت اسکناس و سکه در دسترس همه است به وسیله بانک‌های مرکزی تولید می‌شود و با روش‌های مختلف از امکان جعل شدن آن جلوگیری می‌شود تا هر کس بنا به نیازش، پول جعلی تولید نکند. اما پول‌های الکترونیکی مانند سهام و وجوهی که در اینترنت ردوبدل می شوند، واقعیت فیزیکی ندارند. آنها تنها سیگنال‌هایی الکترونیکی هستند که می‌توانند به وسیله عواملی به غیراز صاحب اصلی پول، ضبط و تکرار شوند. برای مبارزه با این مسئله، سیستم‌های نظارتی از واحدهایی که به نام «شرکت‌های تسویه وجوه» (Clearing Houses) استفاده می‌کنند که اطلاعات مربوط به تک‌تک تراکنش‌های الکترونیکی را ثبت و ضبط و بر فعالیت‌های غیرعادی در این زمینه نظارت می‌کنند. آنها تمام تلاش خود را می‌کنند تا جاعلان و کلاهبرداران نتوانند به اهداف خود برسند. با این حال، کلاهبرداران هم راه‌هایی برای دور زدن این سیستم ابداع کرده‌اند.
حال، ناکاموتو مدعی است راهی پیدا کرده که می‌تواند امنیت جابه‌جایی وجوه را تضمین کند. اگر بخواهیم آن را به صورت ساده توضیح دهیم، باید بگوییم که فرایند جابه‌جایی بیت‌کوین به شکلی اتفاق می‌افتد به که از نظر ریاضی، امکان دسترسی دیگران به آن وجود ندارد. سپس این تراکنش در دفتری الکترونیکی به نام «بلاک‌چین» عمل می‌کند.
دلایل محبوبیت
زمانی که بیت‌کوین آغاز به کار کرد، جهان در یکی از بدترین موقعیت‌های اقتصادی بعد از دهه ۱۹۳۰ (۱۳۹۰) به سر می‌برد. در آن زمان بانک‌ها به طور گسترده، به عنوان سازمان‌هایی پلید و خطاکار شناخته می‌شدند. با این حال، دولت‌ها به آنها در بازپرداخت بدهی‌هایشان کمک می کردند. بسیاری از مردم که معتقد بودند بانک‌ها باید تاوان اشتباهات خود را بپردازند، از این مسئله عصبانی بودند. «دیوید اورل» که یکی از نویسندگان کتاب «تکامل پول»( (Evolution of Moneyاست، دراین باره می‌گوید: «یکی از دلایلی که باعث محبوبیت بیت‌کوین در میان مردم شد، این بود که این ایده را در ذهن آنان القا کرد که بیت‌کوین، توان دموکراتیک کردن اقتصاد را دارد و می‌تواند تا حد زیادی، قدرت را از بانک‌های بزرگ و قدرتمند به مردم برگرداند.»
برای بسیاری از مردم، یکی از قدرتمندترین جاذبه‌های ارزهای رمزپایه، توانایی انجام تراکنش‌ها خارج از چهارچوب سیستم بانکی است. از طرف دیگر، در این تراکنش‌ها از مالیات ارزش‌افزوده و هزینه‌ها و کارمزدهای سنگین بانکی هم خبری نیست.
جالب است بدانید زمانی که نخستین بیت‌کوین‌ها استخراج شدند، روزنامه‌های انگلیس از پرداخت بدهی‌های چند بانک خبر دادند. البته هیچ راهی وجود ندارد که بفهمیم آیا ناکاموتو از این مسئله الهام گرفته بود یا خیر. دلیلش هم این است که هیچ‌کس نمی‌داند ناکاموتو کیست یا کجاست؟ آقا یا خانم ناکاموتو در سال ۲۰۱۰ (۱۳۸۸)، از صحنه روزگار ناپدید شد.
گسترش بیت‌کوین
در ابتدا، بیت‌کوین در اختیار عده کمی قرار داشت، اما به دلیل نبود تقاضا، تقریبا بی‌ارزش بود. زمانی که اولین فرد از بیت‌کوین برای حرید استفاده کرد، جنس معامله شده، دو پيتزا به قیمت ۱۰ هزار بیت‌کوین بود، اما در طول چند ماه، کم‌کم توجه رسانه‌ها به آن جلب شد. در فوریه ۲۰۱۱ (بهمن ۱۳۸۹)، قیمت هر بیت‌کوین به یک دلار رسید. سپس در عرض چهار ماه، قیمت آن به حدود ۳۰ دلار افزایش پیدا کرد. بله، ماهم داریم به آن دو پیتزا که گران قیمت‌ترین پیتزاهای تاریخ بودند، فکر می‌کنیم.
تنها چند روز بعد، یکی از مراکز معامله بیت‌کوین به نام «مانت گاکس» در توکیو اعلام کرد که صدها هزار بیت‌کوین را از دست داده (احتمالا به سرقت رفته) است. این برای اعتبار بیت‌کوین، ضربه مهلکی بود. ارزش بیت‌کوین ناگهان سقوط کرد. همه تصور می‌کردند کار بیت‌کوین، دیگر تمام است.
ورود به دنیای تبهکاران
در مرحله بعد، تبهکاران توجه‌شان به آن جلب شد. آنها از این که کسی نمی‌توانست رد تراکنش‌های بیت‌کوین را بگیرد، بسیار خوشحال بودند.
بیت‌کوین به پول محبوب فروشندگان مواد مخدر بدل شد، زیرا به راحتی امکار پولشویی را برای بزهکاران فراهم می‌کرد. در مرحله بعد، کم کم سروکله ارزهای رمزپایه دیگر هم پیدا شد. کارایی آنها بیشتر بود، زیرا به اندازه بیت‌کوین وجهه و شهرت نداشتند.
ظهور اتریوم
در سال ۲۰۱۵ (۱۳۹۴)، گروهی از برنامه‌نویسان به رهبری یک نابغه بیست‌ویک‌ساله روس و کانادایی به نام «ویتالیک بوترین» اتریوم را به جهان معرفی کردند. اتریوم ترکیبی عجیب از یک ارز رمزپایه به نام «اتر» (Ether) و نوعی قرارداد مجازی بود. این ترکیب به افراد اجازه می‌داد که به عنوان نمونه کمپین‌های جذب سرمایه گروهی را راه‌اندازی کنند.
با این حال، اتریوم هم مانند بیت‌کوین می‌تواند به وسیله هکرهای مختلف به راحتی و بدون هیچ ردی، دزدیده شود. البته به دلیل اینکه واحدها و سازمان‌های نظارتی و قانونی بر آن کوچکترین نظارت و اشرافی ندارند، امکان به سرقت رفتن و دنبال کردن قانونی بیت‌کوین‌ها به عنوان یک دارایی، وجود ندارد.
آینده بیت‌کوین
حال باید پرسید که آیا بیت‌کوین، همان پدیده عظیمی است که بسیاری آینده را از آنش می‌دانند؟ از آنجاکه بانک مرکزی ژاپن، آن را برای برخی معاملات مجاز می‌دانند و شرکت‌های بزرگی مانند «مایکروسافت» (Microsoft) و «اکسپدیا» (Expedia) هم آن را برای فروش خدمات و محصولات قبول کرده‌اند، باید گفت که احتمالا گذشته تاریک بیت‌کوین، کم‌کم به فراموشی سپرده خواهد شد. با این حال، بسیاری از متخصصان هنوز قانع نشده‌اند ارزهای رمزپایه می‌توانند قابلیت و کارکرد پول‌های واقعی را داشته باشند، اما قطعا نوسانات شدید ارزش این پول‌ها، محبوبیت آن را برای بسیاری از کاربران پایین خواهد آورد.
همین طور این ارزها نخواهند توانست جای پول‌های رسمی و واقعی را بگیرند، زیرا دولت‌ها و بانک‌های مرکزی قادر به نظارت بر آنها نخواهند بود. در نتیجه، امنیت لازم را برای به رسمیت شناختن، نخواهند داشت. بنابراین آنها در کل، آنقدرها هم گزینه خوبی برای سرمایه‌گذاری نخواهند بود. با این حال، می‌توانیم مطمئن باشیم که خاطره آن دو پیتزای ده‌هراز بیت‌کوینی تاریخی، تا ابد در ذهن آن مشتری باقی خواهد ماند.
سرمایه‌گذاری
در حال حاضر، بیت‌کوین، بیت‌کوین کش، اتریوم، لایت کوین و ریپل، جزء مشهورترین ارزهای رمزپایه هستند. در زمان نوشتن این مقاله، بیش از ۱۷ هزار بیت‌کوین استخراج شده و در گردش است. در اواسط دسامبر ۲۰۱۷ (اواخر آذر ۱۳۹۶)، ارزش هر بیت‌کوین به حدود ۱۹هزار دلار رسید در لحظه نگارش این مقاله هم ارزش هر بیت‌کوین حدود ۱۵ هزار دلار است. تنها چیزی که باعث این رشد ناگهانی و شدید شد، حدسی مبتنی بر شایعه افزایش قیمت به وسیله سرمایه‌گذاران بود. بسیاری تصور داشتند که ارزش آن به صورت مستمر افزایش پیدا خواهد کرد، اما بیت‌کوین، پس از رسیدن به قله نوزده هزار دلاری، ناگهان به حدود ۱۱هزار دلار سقوط کرد. مسئله‌ای که سرمایه‌گذاران بی‌تجربه از آن اطلاعی ندارند، این است که به دلیل نداشتن پشتوانه معتبر، ممکن است حباب قیمتی آن، هر لحظه و با هر خبر یا شایعه‌ای، بترکد و سرمایه‌گذاران را متضرر کند.
چیزی که ارزش پول‌های واقعی را تعیین می‌کند، سیاست‌های کلی بانک مرکزی کشور با کشورهای موطن آن ارز است. معمولا هر چه میزان ثبات و استحکام اقتصادی کشوری بیشتر باشد. امکان و ارزش معامله ارز آن کشور هم بیشتر خواهد بود، زیرا ارزش آن، متأثر از یک سیستم قدرتمند و تزلزل‌ناپذير اقتصادی است. واقعیت این است که ارزهای رمزپایه از چنین پشتیبانی‌ای برخوردار نیستند و هیچ یک از بانک‌های مرکزی بر فعالیت‌های انجام شده با آن، نظارت ندارند. در نتیجه، باهرشایعه‌ای، قیمت این ارزها می‌تواند دچار نوسانات بی دلیل و ناگهانی شود و در روند رشد آنها، تغییری بنیادین و شدید رخ دهد.
منبع: مجله دانستنیها