پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
نیما امیرشکاری؛ عضو هیئت‌علمی و مدیر گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده بانک مرکزی / در بانکداری دو نوع نظام تسویه تعریف شده است که هر یک کاربرد مشخصی دارد: تسویه خالص (Net Settlement) و تسویه ناخالص (Gross Settlement).
در تسویه خالص که به پایاپای یا کلر (clearing) نیز معروف است، تراکنش‌ها صرفاً ثبت دفتری می‌شوند و در مقاطع زمانی مشخصی که cut off نام دارد مورد پردازش و عملیات netting قرار می‌گیرند؛ مانند شتاب، پایا و چکاوک. این نوع سامانه‌های پرداخت الگوی high volume و low value دارند و به‌واسطه محدودیت‌های پردازشی در حجم بالای تراکنش، مجبور به اختصاص زمان توقف (cut off) برای انجام محاسبات و پردازش هستند. این سامانه‌ها ذاتاً دارای ریسک سیستمی هستند و قصور پرداخت یکی از بازیگران در زمان تسویه می‌تواند منجر به اثر دومینو در سایر بازیگران شود و به همین علت سقف‌هایی برای مدیریت ریسک تراکنش‌های این نوع سیستم‌ها لحاظ می‌کنند.
تسویه ناخالص، از سوی دیگر به تسویه لحظه‌ای تراکنش‌ها می‌پردازد و هر تراکنش را به‌محض ورود به سامانه تسویه نهایی و بی‌بازگشت می‌کند. درنتیجه کل بازیگران در هرلحظه با هم بی‌حساب هستند و ریسک سیستمی متوجه آنها نیست. تراکنش یا منابع دارد و انجام می‌شود، یا در صف انتظار می‌ماند که منابع آن تأمین شود و سپس انجام شود. این نوع نظام تسویه برای پرداخت‌های کلان و پر ریسک استفاده می‌شود که تعداد آنها نیز کم است و در اصطلاح high value و low volume هستند. ساتنا از این جنس نظام پرداخت است که مقادیر کلان بین بانکی و بازار بین بانکی را پشتیبانی می‌کند. حتی نتیجه تسویه خالص سامانه‌های پایا، شتاب و چکاوک نیز در ساتنا تسویه نهایی می‌شود و پس از هر cut off در سامانه‌های مذکور، نتیجه در قالب یک netting record به ساتنا منتقل و در آن تسویه نهایی می‌شود.
تسویه ناخالص در دنیا وظیفه ذاتی بانک مرکزی است و به‌ندرت برون‌سپاری می‌شود، اما سامانه‌های تسویه خالص متعددی می‌توانند بین بانک‌ها فعالیت کنند که الزاماً در اختیار بانک‌های مرکزی نیست. به‌عنوان مثال VISA یا MasterCard سامانه‌های تسویه خالص پرداخت‌های کارتی هستند که در اختیار شرکت‌های خصوصی هستند و از طریق بانک‌های همکار به سامانه تسویه ناخالص متصل شده و تسویه نهایی بین بانک‌ها را انجام می‌دهند.
با پیشرفت فناوری در سال‌های اخیر و افزایش توان پردازش ماشین، امروزه سامانه‌های تسویه هیبرید (hybrid) در برخی بانک‌های مرکزی به کار گرفته شده‌اند که عملیات تسویه خالص و ناخالص را به‌صورت تقریباً آنی (instapay) انجام می‌دهند و ریسک پرداخت‌های خرد را نیز کاهش می‌دهند و بستر بسیار مناسبی برای فین‌تک‌ها و بازیگران جدید مالی به وجود می‌آورند. این سامانه‌ها بسته به تعداد تراکنش قابل پردازش، هرچند ثانیه یک‌بار محاسبات cut off را انجام داده و بازیگران را تسویه نهایی می‌کنند تا در عمل سامانه همواره برای بازیگران در حالت تسویه نهایی و با حداقل ریسک سیستمی باشد.
در اروپا هم‌زمانی برپایی سیستم instapay با الزامات PSD2 برای بانک‌ها منجر به ایجاد بستری خلاقانه، امن و کارآمد برای تعامل بانک‌ها و فین‌تک‌ها شده است و امیدوارم این جنس سامانه‌های پرداخت هیبرید به‌سرعت در کشور راه‌اندازی شده و امکانات جدید پرداختی با ریسک کمتر برای بازیگران صنعت مالی کشور مهیا شود.
