پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مروری بر وضعیت بانکداری همراه در ایران؛
همانطور که موبایل‌های امروزی ساعت، ضبط صوت، دفترچه یادداشت، دفترچه تلفن و بسیاری دیگر از وسایل ما را از ما گرفته‌اند و در خود جای داده‌اند روزی فرا می‌رسد که بانک‌ها و شعب بانکی را نیز در خود جای می‌دهند.
این جمله شاید در شرایط فعلی بسیار انتزاعی به نظر رسد اما چندان نیز دور از واقعیت نیست، هم‌اکنون در بسیاری از کشور‌ها موبایل جای کیف پولشان را گرفته است و برای بسیاری از پرداخت‌های خرد به جای اینکه از کیف پول و یا کارت‌های بانکیشان استفاده کنند سراغ گوشی‌هایشان می‌روند و از آن استفاده می‌کنند.
صحبت از مرگ پول نقد چند وقتی است که شروع شده است. شرکت پرداخت آنلاین پی‌پال می‌گوید تا سال ۲۰۱۶ مصرف‌کنندگان برای خرید‌هایشان دیگر به هیچ کیف پولی نیاز نخواهند داشت. شرکت ویزا ادعا کرده بود که این تاریخ سال ۲۰۱۲ خواهد بود، اما پی‌پال مدت زمان انقراض پول نقد را ۵ سال آینده پیش‌بینی می‌کند.
تصور نکنید که این حوادث فقط در کشورهای توسعه یافته اتفاق می‌افتد همین کشور همسایه‌امان ترکیه که بسیاری از شهروندان ما تعطیلات خود را در بسیاری از روزهای سال در آن به‌سر می‌برند یکی از پیشتازان در این مسیر به شمار می‌آید و با فراگیر کردن تکنولوژی NFC بسیاری از پرداخت‌ها را به این حوزه منتقل کرده‌است.
جایگاه ایران
با اینکه ترکیه که در چند قدمی ماست در این مسیر خوب حرکت کرده‌است و مسیر خود را انتخاب کرده و در آن حرکت خود را آغاز کرده است اما ما هنوز برای انتخاب مسیر خود سردرگم هستیم. هنوز نمی‌دانیم کدام مسیر ما به سر منزل مقصود می‌رساند و کدام مسیر برای ما مناسب‌تر است.
اولین حرکت‌ها در زمینه پرداخت با موبایل به سال‌های پایانی سال ۷۰ باز می‌گردد، اما آن حرکت‌ها به دلیل توسعه نیافتگی شبکه‌های مخابراتی و زیرساخت‌های لازم برای حرکت در آن بسیار زود از بین رفتند و می‌توان گفت حرکت‌های جدی در این زمینه طی سال‌های ۸۱ و ۸۲ آغاز شد.
اما آن زمان نیز استفاده از این سرویس‌ها فراگیر نشد. هر چند بسیاری از شرکت‌های ارائه دهنده نرم‌افزارهای بانکی با توجه به الگوی جهانی به سمت برنامه‌ریزی برای استفاده از این سرویس و آماده‌سازی زیرساخت‌ها و برنامه‌های این تکنولوژی حرکت کردند اما به دلیل توسعه نیافتگی بانکداری الکترونیکی طی آن سال‌ها و همچنین نبود فرهنگ استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی این سرویس نیز فراگیر نشد، حتی بانک‌ها نیز برای استفاده از این خدمات جرات استفاده از آن را نداشتند، اما به تدریج این نگرش تغییر کرد و با گسترش شبکه تلفن همراه، بانک‌ها و مردم پذیرفتند که تلفن همراه می‌تواند یکی از کانال‌های ارتباطی میان مردم و بانک‌ها باشد.
برای ارائه خدمات بانکی از طریق موبایل اولین گزینه کاربردی که به ذهن بانک‌ها رسید بستر پیامک بود، این بستر که در شرایط فعلی نیز یکی از پرکاربرد‌ترین بستر‌ها در ارائه خدمات بانکداری روی موبایل است به‌سادگی توانست جای خود را میان مردم باز کند. آن‌ها به‌وسیله این فناوری می‌توانستند مانده حساب خود را بگیرند و یا از آخرین تراکنش‌های حساب بانکی خود مطلع شوند.
هر چند طی سال‌های گذشته سرویس مبتنی بر پیامک بانک‌ها تغییرات زیادی را تجربه کرده‌است اما هنوز امکان ارائه بسیاری از خدمات روی این بستر فراهم نیست. هنوز بانک‌ها نمی‌توانند انتقال وجه را به‌صورت شتابی انجام دهند و در کل هنوز نمی‌توانند در نقش یک باجه بانکی ظاهر شوند.
علت چیست؟
بانک‌ها در این میان مقصرند و یا اپراتورهای تلفن همراه و یا شرکت‌های ارائه دهنده نرم افزارهای بانکی که نتوانسته‌اند نیاز بانک‌ها را تامین کنند.
مشکل کجاست؟
مشکل اصلی در این میان عدم همکاری میان بانک‌ها و اپراتورهای تلفن همراه است. در کل مشکل در همکاری است. اپراتور‌ها حاضر نیستند به دلایل مختلف خدمات مورد نیاز بانک‌ها را در اختیارشان بگذارند و بانک‌ها نیز حاضر نیستند برای به‌دست آوردن این خدمات و یا راضی کردن اپراتور‌ها کمی از خواسته‌های خود دست بکشند.
بانک‌ها متفق‌القول عقیده دارند که اگر بتوانند نرم‌افزارهای موبایل‌بانک را روی سیم‌کارت‌های تلفن همراه نصب کنند بسیاری از مشکلاتشان مرتفع می‌شود و مردم نیز ساده‌تر از شرایط فعلی می‌توانند از این خدمات استفاده کنند اما تا کنون اپراتور‌ها حاضر به ارائه این خدمات به بانک‌ها نشده‌اند.
حتی بانک‌ها برای استفاده از درگاه USSD اپراتور‌ها با مشکل مواجه هستند و اپراتور‌ها به‌سادگی این درگاه را دراختیار آنان نمی‌گذارند. حتی بستر ایمن و جداگانه‌ای نیز برای پیامک بانک‌ها برقرار نمی‌کنند تا آنان بتوانند با هزینه کمتر و امنیت بیشتری از آن درگاه بهره گیرند. یکی دیگر از مشکلات بانک‌ها و همینطور مشتریان آنان برای استفاده از خدمات بانکداری همراه هزینه استفاده از این خدمات و سرویس‌هاست. حتی اگر بانک‌ها به‌صورت کامل از کارمزد خود بگذرند، که در شرایط فعلی بسیاری از بانک‌ها برای تشویق مردم به استفاده از این سرویس‌ها این سیاست را پیشه خود کرده‌اند، هزینه این خدمات برای مشتریان بالاست. هم‌اکنون بیشترین خدمات بانکداری همراه روی پیامک ارائه می‌شود اما هزینه استفاده از پیامک برای مشتریان اپراتور‌ها و بانک‌ها بالاست.
هزینه مخابراتی هر تراکنش روی بستر پیامک به اندازه هزینه ارسال یک SMS انگلیسی است که این هزینه برای هر اپراتور متفاوت است اما به طور میانگین می‌توان این هزینه را ۲۰ تومان برآورد کرد. بسیاری از بانک‌ها معتقدند که می‌توان این هزینه را کاهش داد به شرطی که بتوانیم از بستر GPRS استفاده کنیم.
هزینه ارسال هر تراکنش روی بستر GPRS به اندازه هزینه تبادل یک کیلوبایت اطلاعات است. که این رقم نیز برای اپراتورهای با توجه به زمان استفاده از آن متفاوت است اما به طور میانگین این هزینه را نیز می‌توان یک تومان برآورد کرد. در چنین شرایطی می‌توان گفت هزینه استفاده از سرویس بانکداری همراه روی بستر GPRS یک بیستم هزینه استفاده از این سرویس‌ها روی بستر SMS است.
چرا بانک‌ها به سمت GPRS نمی‌روند؟ حال با توجه به اینکه استفاده از این خدمات روی GPRS ارزان‌تر است چرا بانک‌ها به ارائه این سرویس‌ها روی این بستر حرکت نمی‌کنند؟
حرکت به سمت GPRS یکی از آمال و آرزوهای بانک‌هاست. آنان معتقدند اگر بتوانند روزی سرویس‌های خود را به آن سمت حرکت دهند بسیاری از مشکلات آنان مرتفع می‌شود و آنان می‌توانند ساده‌تر از شرایط فعلی خدمات خود را در اختیار مشتریانشان قرار دهند. اما توسعه نیافتگی شبکه GPRS موجب شده‌است که یا به این سمت حرکت نکنند و یا اگر خدمات خود را بر آن بستر نیز ارائه می‌دهند حتما بستر دیگری نیز به عنوان جایگزین آن در اختیار داشته باشند، چرا که امکان استفاده از GPRS در همه جای کشور فراهم نیست و در بسیاری از مواقع به دلیل سرعت پایین آن امکان انتقال اطلاعات وجود ندارد. بسیاری از مسئولان بانک‌ها امیدوارند با ورود اپراتور سوم بخشی از مشکلات آنان رفع شود و آنان بتوانند از این بستر استفاده بیشتری برند.
وضعیت فعلی
مروری بر فعالیت بانک‌ها در این خصوص ما را به یاد آغاز فعالیت بانکداری الکترونیکی در بانک‌ها می‌اندازد. با اینکه تمامی بانک‌ها سعی می‌کنند در ارائه سرویس بانکداری همراه دستی داشته باشند و از این قافله عقب نمانند، اما هر کدام به فراخور توان خود به این سمت حرکت کرده‌اند و برخی برنامه‌هایی برای حرکت در این مسیر دارند.
درست مانند زمانی که بانک‌ها به سمت نصب دستگاه‌های خود‌پرداز اقدام کردند، در آن زمان نیز هر کدام از بانک‌ها به فراخور توان خود سعی می‌کرد شبکه‌ای طراحی کند و از این زیرساخت‌ها بهره برند مشکل زمانی خود را نشان داد که بانک‌ها تصمیم گرفتند تا شبکه‌های خود را به یکدیگر متصل کنند و امکان استفاده از خودپردازهای خود را به مشتریان بانک‌های دیگر نیز بدهند. در آن زمان هر کدام از شبکه‌ها با دیگر شبکه‌ها متفاوت بود و بانک‌ها برای برقراری ارتباط باید در ابتدا شبکه‌هایشان را استاندارد می‌کردند.
البته شرایط فعلی تا حدودی با آن زمان متفاوت است در آن زمان هنگامی که بانک‌ها اقدام به آماده‌سازی زیرساخت‌های خود می‌کردند هنوز بانک مرکزی استانداردهای لازم را تدوین نکرده بود، اما هم‌اکنون بانک مرکزی کلیات حرکت را مشخص کرده است و اگر بانک‌ها در آن کلیات حرکت کنند احتمال اینکه در آینده با مشکلی مواجه شوند کمتر است. با این وجود بانک‌ها هنوز طبق استانداردهای خود در این مسیر حرکت می‌کنند.
از سویی هنوز بانک‌ها به عنوان یک سرویس اقتصادی به موبایل بانکینگ و یا بانکداری همراه نگاه نمی‌کنند. هنوز دیدگاه سنتی شعبه محور میان مدیران بانکی ما رواج دارد و ترجیح می‌دهند به‌جای آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم برای ارائه سرویس‌های جدید روی سرویس‌های سنتی خود تمرکز کنند و آن‌ها را گسترش دهند. بسیاری از مدیران بانک‌ها عقیده دارند تا زمانی‌که بیشتر تراکنش‌ها روی بستر سنتی است دلیلی برای گسترش خدمات نوین از جمله موبایل بانکینگ نیست از همین رو اگر این سرویس‌ها را توسعه می‌دهند باید هزینه آن را از مشتریان آن بگیرند. هنوز این عقیده که گسترش خدمات الکترونیکی و دور کردن مشتریان بانک‌ها از شعبه به نفع بانک‌هاست و هزینه‌های آنان را کاهش می‌دهد در میان مدیران بانک‌ها فراگیر نشده‌است و اگر سرویسی الکترونیکی را به صورت رایگان در اختیار مشتریان خود می‌گذارند چندان از این تصمیم خود خرسند نیستند.
اگر وضعیت فعلی ایران را با پیش‌بینی‌های شرکت‌های بزرگ ارائه دهنده خدمات پرداخت بین‌المللی مقایسه کنیم متوجه فاصله زیاد خود با آن‌ها می‌شویم آن‌ها معتقدند در بدبینانه‌ترین شرایط طی یک دوره زمانی ۵ ساله باید به صورت کامل از پول نقد خداحافظی کرد اما به نظر نمی‌رسد که در ایران طی کردن این مسیر به این سادگی باشد. مگر اینکه مدیران بانکی تغییر نگرش دهند و روش‌های کاری خود را به‌صورت کامل تغییر دهند.
منبع: عصر ارتباط