پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
به‌طور متوسط روزانه حدود ۳۵ میلیون تراکنش از طریق شاپرک در کشور انجام می‌شود که ارزش تومانی آن ۴ هزار میلیارد است و ۸۵ درصد این تراکنش‌ها مربوط به پیامک‌های واریز – برداشت زیر ۵۰ هزار تومان است. بااین‌وجود برخی بانک‌ها ارسال پیامک‌های برداشت زیر ۳۰ هزار تومان را در اقدامی ناگهانی قطع کرده‌اند.
مائده امینی؛ روزنامه شهروند / «مشترک گرامی ازاین‌پس صرفاً برای تراکنش‌های واریز و برداشت با مبلغ بیشتر از ۳۰ هزار تومان پیامک ارسال می‌شود.» این تنها توضیح کوتاهی است که یکی از بانک‌های بزرگ کشور در صفحه اینترنت بانک خود به مشتریان داده است.
داستان ازاین‌قرار است که این بانک در اقدامی ناگهانی تصمیم گرفته که خدمات بانکداری الکترونیک خود را درجه‌بندی کند. در این درجه‌بندی تازه تراکنش‌های کمتر از ۳۰ هزار تومان به مشتری اطلاع‌رسانی نمی‌شود؛ چه برداشت باشد، چه واریز.
این در حالی است که تمامی بانک‌ها برای ارسال پیامک واریز – برداشت، بین ۱۰ تا ۱۵ هزار تومان از مشتری طلب می‌کنند!
.
تراکنش بدون اطلاع‌رسانی
از طرف دیگر بانک‌ها و مؤسسات مالی اعتباری هم می‌گویند هزینه سنگینی را بابت ارسال پیامک‌ها متحمل می‌شوند. آخرین گزارش‌های منتشرشده از شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی شاپرک بیانگر این است که ۸۵ درصد از تراکنش‌های روزانه بانک‌ها و مؤسسات مالی اعتباری به مبالغ خرد (زیر ۵۰ هزار تومان) اختصاص دارد؛ چراکه از ۳۵ میلیون تراکنش ثبت‌شده در یک روز، سهم پیامک اطلاع‌رسانی مبالغ خرد این بنگاه‌های اقتصادی ۳۰ میلیون اعلام شده است.
تصور کنید حتی اگر برای ۵۰ درصد این تراکنش‌ها، سرویس اطلاع‌رسانی پیامکی فعال شده باشد، روزانه ۱۴ میلیون پیامک تراکنش برداشت یا واریز برای مشتریان بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری ارسال می‌شود.
ایمان اسلامیان، کارشناس بانکی می‌گوید: «هر پیامک برای بانک بین ۹-۸ تومان هزینه دارد. همه این‌ها یعنی روزانه، حداقل، ۱۱۲ میلیون تومان بابت این پیامک‌ها هزینه می‌شود.»
حالا اینکه بانک‌ها یک‌شبه به صرافت افتاده‌اند دخل‌وخرج خود را کنترل کنند یک‌طرف ماجرا و اینکه درباره این اقدام ناگهانی به مشتریان خود اطلاع‌رسانی درستی نکرده‌اند، اما طرف دیگر ماجراست.
.
تکلیف قرارداد مشتریان و بانک چه می‌شود؟
فارغ از اینکه برای افتتاح حساب معمولاً هفت‌خوان رستم را پشت سر می‌گذاریم، بین ۱۰ تا ۱۵ هزار تومان هم برای دریافت پیامک واریز – برداشت، از حسابمان کسر می‌شود.
در هیچ‌کدام از فرم‌هایی که برای دریافت خدمات بانکداری الکترونیک امضا می‌کنیم، بندی تحت عنوان «حداقل کارکرد» دیده نمی‌شود؛ به نظر می‌رسد این اقدام ناگهانی برخی بانک‌ها توجیه قانونی ندارد.
سید محمد عباس‌نیا، کارشناس بانکی، ضمن صحه گذاشتن بر این موضوع می‌گوید: «وقتی به‌طور ناگهانی و بدون اطلاع‌رسانی روی خدمات ارائه‌شده محدودیت اعمال می‌شود، اعتماد مشتری به بانک خدشه‌دار می‌شود.»
.
ماهانه ۱۰ هزار میلیارد تومان هزینه پیامک‌های زیر ۵۰ هزار تومان است
ارسال پیامک برای مشتری صرفه اقتصادی ندارد. شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی شاپرک در آخرین گزارش منتشرشده در آذرماه ۹۵ اعلام کرده است که به‌طور متوسط روزانه حدود ۳۵ میلیون تراکنش از طریق شاپرک در کشور انجام می‌شود که ارزش تومانی آن ۴ هزار میلیارد است.
سید محمد عباس‌نیا می‌گوید به‌طور میانگین هزینه یک ماه این تراکنش‌ها ۱۲ هزار میلیارد تومان برای همه بانک‌ها و مؤسسات مالی اعتباری ثبت شده است.
به گفته عباس‌نیا، آمارهای شاپرک نشان می‌دهد ۸۵ درصد این تراکنش‌ها مربوط به پیامک‌های واریز – برداشت زیر ۵۰ هزار تومان است و این یعنی این پیامک‌ها برای بانک‌ها و مؤسسات مالی ۱۰ هزار میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان هزینه دارد. رقم قابل‌توجهی که بانک‌ها معتقدند پرداخت این مبالغ برایشان دردسرساز شده است.
.
دوراهی حمل پول نقد یا کارت اعتباری
هادی حق‌شناس، اقتصاددان، توضیح می‌دهد: «مردم دیگر در هیچ کجای جهان تمایلی به حمل پول نقد ندارند. در کشور ما هم استقبال خوبی از حمل نکردن پول شده است. نقدینگی در سطح کشور پایین آمده و مردم تمایل به استفاده از خدمات الکترونیک دارند. حمل نکردن پول نقد اتفاق خوبی برای یک جامعه است که هم امنیت را در سطح جامعه بالا می‌برد هم معاملات و مراودات روزمره را تسهیل می‌کند؛ اما اگر بنا باشد مشترکین برای خریدهای مستمر خرد خود اطلاع‌رسانی نشوند، جامعه تمایل دوباره‌ای به حمل پول نقد پیدا می‌کند.»
.
چاره چیست؟
«سیستم‌های آفلاین با حمایت بخش خصوصی، عهده‌دار تراکنش‌های خرد شوند.» این پیشنهاد سید محمد عباس‌نیا است. این کارشناس بانکی می‌گوید: «هزینه بالای ارسال این پیامک‌ها برای بانک همه مشکل نیست. وقتی برای هر مقدار از واریز – برداشت، یک پیامک ارسال شود، در روزهایی که مثل شب عید، پیک مراودات مردم است، شبکه سراسری قطع می‌شود و دردسرهای زیادی می‌سازد چراکه زیرساخت‌های کنونی ما جوابگوی این حجم از تراکنش نیست.»
او معتقد است که دولت باید به بخش خصوصی اعتماد کرده و کسب‌وکارهای آفلاین را به این بخش بسپارد. «تجربه موفق بلیت‌های الکترونیک مترو می‌تواند در نوعی مشابه برای تراکنش‌های خرد تکرار شود.»
عباس‌نیا ضمن اعلام این پیشنهاد گفت: «در سیستم آفلاین پرداخت موضوعی به نام خطای تراکنش هم مشتری و بانک را تهدید نمی‌کند و همین خود درصد قابل‌توجهی از تراکنش‌ها را از بین برده و ترافیک‌های پرداختی را به صفر می‌رساند.»
.
در کمتر از ۱۰ سال دیگر پیامک تراکنش بی‌معنی می‌شود
در کشورهای پیشرفته کارمندان بانک فقط نقش راهنما و کارگزار را دارند، بیش از ۹۰ درصد خدمات بانکی بیرون از شعب انجام می‌شود.
این موضوعی است که ایمان اسلامیان به آن اشاره کرده و معتقد است عمر ارسال پیامک برای مشتری رو به پایان است. او می‌گوید: «در کشورهای پیشرفته پیامک تراکنش معنی ندارد. سامانه PFM جایگزین همه خدمات مشابه شده است. سامانه‌ای که اعضای آن به‌صورت لحظه‌ای از تمام تراکنش‌های مالی خود مطلع‌اند. این سامانه تا جایی پیش می‌رود که حتی برای مشترک بودجه‌ریزی کرده و برای هزینه‌های مختلفش برنامه می‌ریزد. ما هم اگر زیرساخت‌های بانکداری الکترونیک کشور را به این سمت هدایت کنیم، شاید بتوان به حل این مشکل چندجانبه امیدوار بود.»
.
راه دزدی‌های خرد را هموار کرده‌ایم
کمتر از ۳ سال پیش بود که دزدی الکترونیک یک رستوران خوش‌نام ایتالیایی از مشتریانش حسابی سروصدا کرد. کسانی که پیامک بانک خود را فعال کرده بودند متوجه برداشت‌های عجیب‌وغریب از حسابشان شدند.
بعد از ثبت شکایت‌های مختلف معلوم شد کارگر این رستوران با کپی گرفتن از کارت مشتریان و ثبت رمز آن‌ها یک‌شبه ۵۰۰ میلیون تومان کلاه‌برداری کرده است.
تصور کنید اگر پیامک برداشت فعال نبود و دزد هم در اقدامی حساب‌شده‌تر به‌جای مبالغ بالا، مبالغ پایین از کارت‌ها می‌کشید، چه اتفاقی می‌افتاد؟ خلأ ارسال نشدن پیامک ارسال می‌توانست تا سال‌ها برای او درآمدزایی کند. آیا واقعاً همه ما کم شدن مبالغ خرد از حساب‌هایمان را، بدون اطلاع‌رسانی، متوجه می‌شویم؟