پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
سوئيفت – SWIFT
مقدمه
علاوه بر اهميت سيستم‌هاي انتقال الكترونيكي وجوه در داخل يك كشور, سيستم‌هاي الكترونيكي انتقال وجوه در سطح بين‌المللي نيز حائز اهميت است و حتي از اهميت بالاتري برخوردار است زيرا كشورهاي پيشرفته شيوه‌هاي الكترونيكي نقل و انتقال وجوه را به سرعت به كار مي‌برند و سيستم‌هاي سنتي را كنار مي‌گذارند چنانچه كشور ما بخواهد با آنها مبادله داشته باشد, بايد حداقل در بخش نقل و انتقالات وجوه در سطح بين‌المللي, مجهز به سيستم‌هاي انتقال الكترونيكي وجوه باشد. احتمالاً همين عامل سبب شده است تا در بخش مبادلات بين‌المللي, بانكهاي ايران سريعتر از بخش داخلي, بانكداري الكترونيكي راه‌اندازي شود.
مبادلات و پرداختهاي بين‌المللي حداقل از دو طريق صورت مي‌گيرد يكي كارت‌هاي بانكي بين‌المللي و ديگري سوئيفت (SWIFT). كارت‌هاي بانكي به تفصيل در مبحث بعد مورد بررسي قرار خواهند گرفت, لذا در اين بخش در مورد ارتباطات بين بانكها در سطوح بين‌المللي از طريق سوئيفت (SWIFT) توضيحاتي ارائه مي‌گردد.
تعريف سوئيفت (SWIFT)
سوئيفت, يك شبكه بين‌المللي ارتباط مالي بين بانكي است كه تسهيلات و خدماتي ويژه‌اي را از طريق مراكز رايانه‌اي در سراسر دنيا ارائه مي‌دهد, سيستم مزبور به صورت چند كاربره[2] مي‌باشد و مؤسسه آن به صورت شركت تعاوني اداره مي‌شود و بانكهاي عضو, در آن داراي سهام بوده و در سود مؤسسه سهيم هستند[3].
بنا بر تعريف ديگر سوئيفت شبكه‌اي است كه در حال حاضر پيغامهاي مالي ميان اعضاء و كاربران ديگر در 163 كشور را انتقال مي‌دهد. از طريق موسساتي كه از SWIFT استفاده مي‌كنند افراد مي‌توانند پرداختهاي خود را انجام دهند ارسال پيغامهاي SWIFT مي‌تواند جزئيات قراردادهاي منعقده بين دو كاربر را تائيد نموده و يا تبديل ارزهاي خارجي را انجام دهد. اين شبكه را مي‌توان به عنوان يك جايگزين براي سپرده داخل بانكي به حساب آورد[4].
SWIFT راه مطمئني براي تبادل انواع پيغامها, سفارش خريد, فروش, رساندن راهنماييهايي جهت نحوه تحويل, ارسال يا موارد مشابه مي‌باشد.
هدف اوليه از ايجاد سوئيفت جايگزيني روشهاي ارتباطي غيراستاندارد كاغذي و يا انتقال پيام از طريق تلكس در سطح بين‌المللي, با يك روش استاندارد جهاني بود. سوئيفت از بدو تأسيس تا به حال دچار تحول اساسي در روشها و مكانيزم‌هاي مورد استفاده خود گرديده است.
تاريخچه سوئيفت SWIFT
قبل از به وجود آمدن سوئيفت, مبادلات پولي در سطح بين‌المللي از امنيت, اطمينان و استاندارد لازم برخوردار نبود. بنابراين در اين زمينه خلاء وسيعي احساس مي‌شد. به دنبال اين احساس كه فقدان سرويس مالي بين‌المللي داراي استاندارد بسيار بالا از لحاظ ايمني و قابليت اطمينان بوده است, بررسيها و مطالعات اوليه آن توسط اداره‌اي در مركز بلژيك با پشتيباني 239 بانك از 15 كشور انجام شد. هدف از اين مطالعات, تسهيل ارتباطات اطلاعاتي كه در سراسر دنيا پخش شده و ايجاد يك زبان مشترك و استاندارد براي نقل و انتقال مالي بين‌المللي بوده است. سرانجام سوئيفت در سال 1974 با حضور اعضاء اصلي و شركاء از 17 كشور جهان و با 50 مشتري بنيان‌گذاري شد[5].
در سال 1975 قوانين امنيتي و اعتباري سوئيفت وضع شد و اعضاي مالي پشت صحنه سوئيفت تعيين شدند. در اين زمان 510 مشتري از 17 كشور عضو آن شدند ولي پيغام مالي رد و بدل نشد. در سال 1976 اولين مركز عملياتي سوئيفت راه‌اندازي شد, در سال 1977 آلبرت پرنس بلژيك اولين پيغام را از طريق سوئيفت ارسال كرد در اين زمان بالغ بر 518 بانك تجاري در 17 كشور عضو سوئيفت بودند و 518 مشتري از 22 كشور قريب به 000/400/3 پيغام از طريق اين شبكه ارسال كردند. در سال 1980 براي اولين بار پاي كشورهاي آسيايي به سوئيفت باز شد و كشورهاي هنگ كنگ و سنگاپور به عنوان پيشتاز كشورهاي آسيايي شروع به فعاليت و كار با سوئيفت كردند در اين سال سوئيفت در 36 كشور فعال بود و حدود 000/900/46 پيغام رد و بدل كرد.
در حال حاضر بالغ بر 178 كشور و 6000 بانك و مؤسسه مالي در سراسر دنيا عضو شبكه سوئيفت هستند. مقر هستة اصلي آن در كشور بلژيك مي‌باشد, در ضمن كشورهاي, آمريكا, هلند, هنگ‌كنگ و انگليس نيز به عنوان مراكز پشتيباني مشتريان[6] در اين زمينه فعاليت دارند. در سال 2000 بالغ بر 125/7 كاربر فعال در كشورهاي عضو بالغ بر 000/000/274/1 پيغام رد و بدل كرده‌اند[7].
مزايا و اهميت سوئيفت (SWIFT)
امروزه اهميت سوئيفت به حدي است كه شايد بتوان گفت بدون سوئيفت مبادلات و نقل و انتقالات پول در سطح بين‌المللي مبحثي امكان‌پذير نيست. و در صورت نبود سوئيفت تجارت بين‌المللي و مبادلات پولي بين‌المللي مشكل جدي مواجه مي‌شود. با توجه به اينكه امروزه اهميت استفاده از ابزار فناوري اطلاعات و ارتباطات, در قالب مزاياي امنيتي و سرعت آن سنجيده مي‌شود در اينجا از دو جهت مذكور (سرعت و امنيت) مزاياي سوئيفت مورد بررسي قرار مي‌گيرد.
از ديدگاه تخصصي مزاياي سوئيفت را علاوه بر كاهش ريسك مديريتي و بهبود اتوماسيون, كه تمام فناوريها و مؤسسات امروزه به دنبال آن هستند, مي‌توان به صورت زير دسته‌بندي كرد[8]:
1ـ استاندارد بودن SWIFT
قبل از راه‌اندازي اين شبكه تبادل پيغامهاي مالي توسط تلكس انجام مي‌شد و پيغامهاي مالي با استفاده از برداشت دريافت‌كننده از پيام, تعبير مي‌شد. ولي اكنون با استفاده از استانداردهاي سوئيفت, تعبير و تفاسير پيامهاي مالي كاملاً يكسان است.
2ـ سرعت
با توجه به اينكه پيغامها از طريق شبكه ارسال مي‌شود كمتر از چند ثانيه پس از ارسال, پيام گيرنده آن را دريافت خواهد كرد اين روش باعث تسريع در نقل و انتقال وجوه خواهد شد.
3ـ قابليت اطمينان
با عنايت به اينكه رمزنگاري و رمزگشايي, تماماً به وسيله شبكه انجام مي‌پذيرد و كاربر نقشي در رمزنگاري و رمزگشايي آن ندارد در نتيجه, قابليت اطمينان اين شبكه براي كاربران آن رضايت‌بخش است و كاربران كاملاً به اين شبكه اعتماد دارند.
4ـ گستردگي
هم اكنون بالغ بر 2800 بانك (شامل 150 بانك از آمريكا و بقيه از ساير كشورهاي جهان) عضو سوئيفت هستند البته اين تعداد علاوه بر ساير كاربران نظير مؤسسات مالي (كه تا سال 2000 بالغ بر 6000 مؤسسه مالي در 178 كشور جهان بوده است) و همچنين دلالان سهام, مؤسسات مديريت سرمايه‌گذاري, سازمانهاي سپرده‌گذاري سهام و… بوده است[9]. در تائيد گستردگي آن لازم به ذكر است با توجه به اين كه هم اكنون معاملات طلا هم از طريق اين شبكه انجام مي‌پذيرد, اين امر روند گسترش آن را سريعتر از پيش نموده است.
در طول سال 2000 از طريق شبكه سوئيفت بالغ بر 2/1 بيليون پيغام مالي, منتقل شده و به طور متوسط روزانه ارزش پيغامهاي مالي از طريق سوئيفت به تنهايي مبلغي بيش از 5 تريليون دلار آمريكا تخمين زده شده است. با اتخاذ سياست افزايش خدمات براي كاربران در نقاط مختلف جهان, پيش‌بيني مي‌شود كه اين روند همچنان سير صعودي داشته باشد.
5ـ هزينه كم
خدمات سوئيفت باعث مي‌شود هزينه نقل و انتقال مالي بسيار كاهش يابد. هم اكنون هزينه مخابره هر پيام سوئيفتي (هر 325 حرف يا علامت[10]) براي ايران حدود 8 فرانك بلژيك است كه در صورت استفاده از شبكه با ظرفيت كامل و بهينه (توسط ادارات مرتبط با شبكه سوئيفت) اين هزينه تا مقدار 5/5 فرانك بلژيك براي هر پيام قابل كاهش مي‌باشد. اين در حالي است كه به استناد برآورد و نظريه كارشناسان فني سوئيفت, هزينه سوئيفت كمتر از يك سوم هزينه مخابره پيامهاي مالي از طريق تلكس است[11].
6ـ امنيت
با ملاحظه حجم زياد تبادلات مالي, ارزي و سهام كه امروزه در سطح جهاني صورت مي‌پذيرد زيرساختار اصلي اين امور همواره به تائيد و تصديق اين ارتباطات از طريق يك مرجع معتبر (طرف سوم) نيازمند است. سوئيفت راه‌حلهاي متعددي به منظور تائيد و تصديق پيامها به كاربران متعدد خود ارائه مي‌دهد. با توجه به نقش بسيار مهم سوئيفت به عنوان مركز پيغام‌رساني براي اعضاء خود كه مي‌خواهند مبالغ زيادي از پول را رد و بدل كنند, امنيت درون شبكه نقش حائز اهميت و تعيين‌كننده‌اي دارد. سوئيفت با استفاده از شبكه‌هاي اختصاصي خود و سيستم پيشرفته نرم‌افزاري و سخت‌افزاري تاكنون از عهده اين عمل به خوبي برآمده است. ”و تا به حال خبر يا گزارشي مبني بر سوء استفاده از اين شبكه دريافت و يا منتشر نشده است. از طرف ديگر اين اعتبار امنيتي وقتي بيشتر مي‌شود كه بدانيم اين شبكه متعلق به كشور خاصي نيست و همه كشورها بسته به آمار پيامهاي وارده و صادره مي‌توانند در اين شبكه سهم داشته باشند“.
كاربرد و كاربران سوئيفت
علاوه بر مواردي كه به صورت گذرا در بخشهاي قبل مطرح شد, در اين بخش ابتدا توضيحاتي پيرامون انواع خدمات بانكي كه توسط سوئيفت در سراسر دنيا ارائه مي‌شود, داده شده, سپس فهرستي از كاربران متفاوتي كه بيشترين سهم را در استفاده از اين شبكه دارا هستند ارائه مي‌گردد. خدماتي كه توسط شبكه سوئيفت ارائه مي‌شوند عبارتند از[12]:
1ـ حواله‌هاي بانكي[13]
2ـ حواله‌هاي بدهكار و بستانكار[14]
3ـ صورتحسابهاي بانكي[15]
4ـ معاملات و تبديلات ارز[16]
5ـ بروات[17]
6ـ اعتبارات اسنادي[18]
7ـ معاملات سهام بين بانكها[19]
8ـ گزارش مانده و تراز حسابها[20]
9ـ تسويه حساب مبالغ كوچك و بزرگ
تنوع خدمات فوق‌الذكر كه توسط سوئيفت ارائه مي‌شود دامنه و وسعت كاربرد آن را مشخص مي‌كند با توجه به وضوح خدمات فوق, نيازي به تشريح آنها در اينجا احساس نمي‌شود[21]. موضوع مهم ديگري كه در بخش سوئيفت لازم است به آن اشاره شود, كاربران آن مي‌باشد. به همين منظور در ادامه توضيحات مختصري پيرامون كاربران سوئيفت ارائه مي‌گردد. كاربران سوئيفت به سه دسته اصلي تقسيم مي‌شوند:
1ـ عضو (سهامدار)[22]
اعضاء شامل بانكها, دلالان واجد شرايط, واسطه‌هاي معاملات بازرگاني و سهام مؤسسات سرمايه‌گذاري مي‌باشند
2ـ عضو جزء[23]
يك سازمان كه واجد شرايط لازم جهت عضويت در سوئيفت مي‌باشد و بيش از 50% سهام آن به طور مستقيم و يا 100% سهام آن به طور غيرمستقيم در اختيار يك عضو سوئيفت باشد يك عضو جزء بايد كاملاً تحت كنترل مديريتي اعضاء باشند.
3ـ شركاء[24]
انواع شركاء شامل:
1ـ دلالان و واسطه‌هايي كه در زمينه سهام و اوراق و مسائل مالي مربوطه فعاليت دارند.[25]
2ـ مبادله‌گرهاي ارزي براي سهام, اوراق قرضه و ابزارهاي مالي مرتبط.
3ـ مؤسسات سپرده‌گذاري و تسويه (نقل و انتقال بانكي) مركزي.[26]
4ـ دلالان (صرافان) پول[27]
5ـ شركتهاي خدماتي امانات[28]
6ـ تسهيل‌كنندگان فرعي امانات و سرويسهاي ذينفع[29]
7ـ سازمانهاي نمايندگي ـ انتقال و ثبت‌كننده[30]
8ـ شركت‌كنندگان در سيستم پرداخت[31]
9ـ صادركنندگان چكهاي مسافرتي[32]
10ـ مؤسسات تجاري[33]
11ـ ارائه‌كنندگان خدمات تصديق معاملات تجاري الكترونيكي ايمن[34]
12ـ دفاتر نمايندگي[35]
13ـ مؤسسات مالي غيرسهامي[36]
14ـ نمايندگيهاي ارائه‌دهنده سيستم‌هاي مخفي امن[37]
15ـ زيرساخت‌هاي بازار سهام[38]
16ـ اعضاي اداره‌كنندگان گروههاي استفاده‌كننده[39]
17ـ مؤسسات مديريت سرمايه‌گذاري[40]
مكانيزم عمل سوئيفت
سوئيفت يك شبكه مطمئن براي مؤسساتي است كه عضو آن هستند. بر طبق شرايط و قوانين سوئيفت, اعضاء آن حتماً بايد بانك يا مؤسسه مالي باشد و از مؤسسه سوئيفت امتياز خريداري كرده باشند. هر كدام از متقاضيان[41] فرمي را مبني بر تقاضاي عضويت پر مي‌كنند. پس از تائيد عضويت سوئيفت, بخشي از تجهيزات ويژه از طريق مؤسسه سوئيفت تأمين و تجهيزات جانبي توسط متقاضي تأمين مي‌شود. معمولاً هر كشوري كه پيامهاي آن به حدي رسيده باشد كه به لحاظ اقتصادي توجيه‌پذير باشد پايگاه دسترسي به سوئيفت يا SAP[42] ايجاد مي‌كند كه هزينه اين بخش را خود سوئيفت مي‌پردازد, به طور مثال در ايران يك SAP وجود دارد كه در محل بانك مركزي استقرار دارد, اين مركز توسط سوئيفت از بانك مركزي اجاره شده است.
يكي از مسائل بسيار مهم در سوئيفت, خطوط ارتباطي مورد استفاده مي‌باشد. معمولاً خطوطي كه براي اتصال به شبكه سوئيفت استفاده مي‌شود به سه نوع تقسيم مي‌شوند:
1ـ خطوط اصلي براي اتصال CBTها به شبكه سوئيفت.
2ـ خطوط مخابراتي PSTN[43] يا Dialup.
3ـ خطوط اجاره‌اي[44].
مقر اصلي سوئيفت, كشور بلژيك مي‌باشد و در ضمن كشورهاي امريكا, هلند, هنگ كنگ و انگليس نيز به عنوان مراكز پشتيباني مشتريان[45] فعاليت دارند.
لازم به ذكر است كه هزينه‌هاي مربوط به استفاده از سوئيفت بر مبناي يورو[46] محاسبه مي‌شود. از لحاظ امنيتي, دسترسي به اطلاعات سوئيفت در مراكز و مؤسسه‌هاي مالي به صورت طبقه‌بندي شده است. به عبارت ديگر كاربران بنا به سلسله مراتب كاري و نياز اطلاعاتي به اطلاعات شبكه سوئيفت دسترسي خواهند داشت. رمزنگاري توسط خود شبكه به صورت بسته‌هاي اطلاعاتي (Protocol X.25) انجام مي‌شود و اعضاء استفاده‌كننده نقشي در آن ندارند. روش كار بدين صورت است كه يك اپراتور, پيام مالي را كه قرار است ارسال گردد, كنترل مي‌كند. سپس اپراتور ديگر آن را تائيد و ارسال مي‌كند.
نرم‌افزاري كه براي امور سوئيفت استفاده مي‌گرديد سابقاً ST 400 بوده كه تحت VMS[47] عمل مي‌كرده اكنون از نرم‌افزار Swift alliance كه تحت ويندوز NT يا ويندوز 2000 كار مي‌كند استفاده مي‌شود. هر اشتباه يا خرابي در تجهيزات موجب مي‌شود, مركز پشتيبان شبكه (مركز پشتيباني سوئيفت ايران در كشور هلند مستقر است) علائم اخطار و هشدار را به كار بيندازد. در مجموع پس از آنكه پيام مالي ارسال گرديد اگر موجودي حساب كافي باشد اطلاعات دريافت مي‌شود و تصديق پيام صورت مي‌گيرد در نتيجه حساب, بدهكار مي‌گردد اگر موجودي حساب كافي نباشد, پيام تصديق (تأييد) نمي‌گردد و پيام عدم موجودي ارسال مي‌گردد.
به منظور رعايت اختصار, نحوه عملكرد سوئيفت به طور خلاصه تشريح مي‌گردد.
براي اين منظور فرض كنيد يك فروشنده و يك خريدار مي‌خواهند يك معامله تجاري را از طريق اينترنت كه از گواهينامه ديجيتالي Identrus[48] كه به وسيله بانكشان صادر شده, استفاده مي‌كنند, انجام دهند, در اين صورت مراحل ذيل دنبال مي‌شود:
1ـ خريدار يك سفارش خريد را از طريق شبكه اينترنت صادر مي‌كند.
2ـ فروشنده نياز دارد كه هويت خريدار و همچنين گواهينامه و درخواست او, تضمين, تصديق و اعتباريابي شود. خريدار سفارش خريد را از طريق trust Act[49] گواهي و ارسال مي‌نمايد.
3ـ Trust Act از بانك مربوطه اعتبار و تصديق هويت مشتري را درخواست مي‌كند. به طور همزمان Trust Act صحت و سقم هويت دو بانك را با Identrus بررسي مي‌كند.
4ـ زماني كه اعتبار اخذ شد, Trust Act سفارش تضمين شده و تصديق شده را به فروشنده منعكس مي‌كند. بنابراين فروشنده مي‌تواند به آن اعتماد نمايد.
5ـ فروشنده يك رسيد به خريدار مي‌دهد. در نتيجه خريدار يك رسيد تضمين شده قابل اطمينان دارد.
6ـ Trust Act يك ثبت زماني از همه پيغامها را حفظ مي‌كند.
7ـ پس از اين مرحله كليه نقل و انتقالات پيامها مبادله و ثبت مي‌شود.
[1]. Society for World wide Interbank Financial Telecommunications (SWIFT)
[2]. Multiuser
[3]. براي اطلاع بيشتر به جزوه منتشر نشده بانك مركزي در خصوص سوئيفت مراجعه نماييد.
[4] . Morknorris & Stere, 2001.
[5]. www.swift.com
[6].CustomerSupportCenter
[7]. همان منبع, History.
[8]. www.swift.com/swift-home. “about swift”
[9]– همان منبع, swift users.
[10]. character
[11]. جزوه منتشر نشده بانك مركزي در خصوص سوئيفت.
[12]. جزوه منتشر نشده بانك مركزي در خصوص سوئيفت.
[13]. Bank Transfer
[14]. Debit Credit Advice
[15].Bank Statements
[16]. Foreign Exchange and Money Market Confirmation
[17]. Collections
[18]. Documentary Credits
[19]. Interbank securities Tradings
[20]. Balance Reporting
[21]. علاقه‌مندان مي‌توانند به منبع www.swift.com مراجعه نمايند.
[22]. Member (shareholder)
[23]. Sub – member
[24]. Participant
[25]. Brokers and dealer in Securities and Related Financial Instruments
[26]. Central Depositories and Clearing Institutions
[27]. Money brokers
[28]. Trust and Fiduciary Services Companies
[29]. Subsidiary Providers of Custody and Nominee Services
[30]. Registrar and Transfer – Agent Organisation
[31]. Payment System Participants
[32]. Travellers Cheque Issuers
[33]. Trading Institutions
[34]. Securities Electronic Trade Confirmation (ETC) Service Providers
[35]. Representative offices
[36]. Non – Shareholding Financial Instiution
[37]. Securities Prexy Voting Agencies
[38]. Securities Market Infrastructures
[39]. Member Administered Closed User Group Participants
[40]. Investment Management Institutions
[41]. منظور از متقاضيان مؤسسه‌هاي مالي, بانكها و دلالان مالي نظير آن مي‌باشد.
[42]. Swift Access Point
[43]. Public Switched Telephone Network
[44]. Leased Lines
[45]. Customer Suppot Centers
[46]. يورو واحد پول مشترك كشورهاي اروپايي مي‌باشد.
[47]. VMS يك سيستم عامل مخصوص رايانه‌هاي Main Frame مي‌باشد.
[48]. Identrus يك نوع نرم‌افزار مخصوص در شبكه اينترنت است كه براي بررسي جوانب امنيتي پيغامها مؤسسات در شبكه سوئيفت طراحي شده است.
[49]. Trust Act براي مؤسسات يك سايت اينترنتي است كه از طريق سرور Trust Act مسائل امنيتي را بررسي مي‌نمايد.
واقعا عالی وخوب بود مطالب .
درود وتشکر از مطالب کاملی که دراینمورد فرمودید،باتوجه به اینکه درشرایط کنونی اکثر اکانتها اجاره ای هستند وبنام سندر ویا دارنده ارز نیستند ،
مطمئن ترین راه برای چک اکانت چیست ؟؟؟
جالب هست که بدونید اصلی ترین مشکل ما در زمینه تحریمهای مالی استفاده از همین سیستم هست. آمریکا خیلی شیک و تر تمیز بخش اعظمی از پیام های سوئیفت رو کنترل میکنه. این قضیه باعث اعتراضاتی شد ولی در اصل قضیه تغییر ایجاد نشده.
برای اطلاعات بیشتر یک نگاهی به ویکی پدیای انگلیسی سوئیفت بندازید.
درود وتشکر از مطالب کاملی که دراینمورد فرمودید،باتوجه به اینکه درشرایط کنونی اکثر اکانتها اجاره ای هستند وبنام سندر ویا دارنده ارز نیستند ،
مطمئن ترین راه برای چک اکانت چیست ؟؟؟
بسیار عالی بود. استفاده کردم . حسن احمدیان سهی عضو اتاق بازرگانی