هم‌زیستی سپام و سوئیفت در کنار یکدیگر

درست زمانی که سوئیفت به دلیل تحریم‌ها قطع شد و شبکه بانکی کشور نگران چگونگی برقراری ارتباط بود، بانک مرکزی از سامانه‌ای رونمایی کرد که نام سپام را یدک کشید: سامانه پیام‌رسان الکترونیکی مالی؛ ترجمه فارسی سوئیفت. حال با برداشته شدن تحریم‌ها و اتصال مجدد به سوئیفت بانک مرکزی برنامه‌ای در دستور کار خود قرار داده است که با به‌روزرسانی سپام، شبکه بانکی کشور از طریق این شبکه پیام‌رسان مالی به سوئیفت متصل شود.

.

سپام چگونه آمد؟

با شدت گرفتن تحریم‌ها بانک مرکزی به فکر چاره‌اندیشی برای جایگزینی سوئیفت در داخل کشور افتاده بود، روند جهانی به‌گونه‌ای بود که احتمال تحریم‌های بیشتر و افزایش فشار بیشتر به شبکه مالی ایران دور از ذهن نبود و از گفته‌شان مشخص بود شبکه مالی ایران را هدف گرفته‌اند. در آن زمان بانک مرکزی سعی می‌کرد خود را برای مقابله با این تهدیدها تجهیز کند تا کمترین آسیب را در این دوره زمانی تجربه کند، ایجاد سامانه پیام‌رسانی الکترونیکی مالی کشور با این رویکرد در دستور کاری کشور قرار گرفت و از تاریخ ۲۷ مهرماه ۹۲ رسماً جایگزین سوئیفت شد.

هرچند سپام ارزی زودتر از سپام ریالی ایجاد شده بود اما با آماده شدن این دو فاز بانک مرکزی با ابلاغ دستورالعملی بانک‌ها را موظف به استفاده از سامانه جدید که حال دیگر سپام نام‌ گرفته بود، کرد.

در آن زمان سید محمود احمدی دبیر کل بانک مرکزی با ابلاغ بخشنامه‌ای خطاب به بانک‌های دولتی و خصوصی اعلام کرد: «سامانه پیام‌رسانی الکترونیکی مالی (سپام) با توجه به نیاز شبکه بانکی به ایجاد زیرساخت یکپارچه، متمرکز و استاندارد برای پیام‌رسانی در کشور از یک‌سو و فائق آمدن بر فشارهای ناشی از تشدید تحریم‌های بین‌المللی به‌ویژه احتمال قطع دسترسی به شبکه‌های ارتباطی جهانی نظیر سوئیفت از سویی دیگر، طراحی و پیاده‌سازی شد. این سامانه اساساً مبتنی بر تفکر ایجاد مسیر خدمت متمرکز استوار بوده و به‌واسطه آن تمام اعضا می‌توانند در محیطی امن و در قالبی استاندارد به تبادل انواع پیام‌های مالی بپردازند.»

احمدی همچنین اعلام کرد: «زیرساخت سپام در حال حاضر دو سامانه مهم تحت عنوان سپام ارزی و سپام ریالی را میزبانی می‌کند. سپام ارزی از یک‌سو می‌تواند پیام‌های ارزی شبکه سوئیفتی را بدون نیاز به شبکه سوئیفت، میان اعضا در داخل کشور مبادله کند و از سویی دیگر با اتصال به شبکه جهانی سوئیفت، ارتباط اعضا با آن شبکه را میسر سازد. سپام ریالی پیام‌های فارسی نظیر پیام‌های اعتبار اسنادی داخلی ریالی را مبادله می‌کند.»

هرچند راه‌اندازی سپام به بعد از شدت گرفتن تحریم‌ها بازمی‌گردد اما تفکر ایجاد سامانه‌ای که امکان انتقال پیام‌های مالی داخلی را بدون نیاز به شبکه‌ای جهانی فراهم کند همواره وجود داشت. بسیاری از کارشناسان بارها اعلام کرده بودند هرچند سوئیفت نیازهای ما را در انتقال پیام‌های داخلی نیز برطرف می‌کند اما بهتر است شبکه‌ای داخلی جایگزین آن شود؛ اما این تفکر تا زمان شدت گرفتن تحریم‌ها اجرایی نشد.

.

سلام اول

برقراری اتصال با سوئیفت به سال ۷۳ بازمی‌گردد؛ زمانی که هنوز زیرساخت‌های بانکداری الکترونیکی شکل نگرفته بود. هنوز شتاب ایجاد نشده بود و بانک‌ها به آن متصل نشده بودند. سال ۷۳ بانک مرکزی به همراه چهار بانک بزرگ دولتی بانک‌های ملی، صادرات، تجارت و سپه به این شبکه پیام‌رسان مالی بین‌المللی متصل شدند. اتصال به سوئیفت قدم‌های اولیه برای توسعه بانکداری الکترونیکی بود. اتصال به سوئیفت موجب شد بانک‌ها برای برقراری و ارتباط دائم و مستمر با آن تلاش کنند و سطح فناوری خود را به‌روز نگه‌ دارند و سعی کنند به آ‌خرین تکنولوژی روز مجهز باشند. در آن زمان هنوز زیرساخت بانکداری الکترونیکی در کشور فراهم نشده بود از همین رو سوئیفت به‌نوعی بخشی از این زیرساخت شد و شبکه بانکی برای انتقال پیام در زمینه تراکنش‌های مالی داخلی نیز از آن بهره می‌برد.

این ارتباط تقریباً تا چهار سال پیش برقرار بود و در این دوره زمانی تمامی بانک‌های ایرانی به‌تدریج عضو سوئیفت شده بودند و از خدمات آن بهره می‌بردند. پس از گسترده شدن تحریم‌های هسته‌ای و تحریم بانک ‌مرکزی و بانک‌های بزرگ کشور سوئیفت نیز شبکه خود را روی ایران بست و این ارتباط قطع شد. البته در این دوره زمانی ۱۴ بانک ازجمله بانک کشاورزی و مسکن به سوئیفت متصل بودند. هم‌اکنون تمامی بانک‌ها به‌جز سه بانک صادرات، مهر اقتصاد و انصار به عضویت سوئیفت درآمده‌اند و انتقال پیام‌های مالی خود را از طریق این شبکه انجام می‌دهند. البته اتصال به سوئیفت به معنای قطع ارتباط با سپام نیست. هم‌اکنون بانک‌ها از بخش سپام ریالی برای انتقال پیام مالی ریالی بهره می‌برند.

.

سپام به پرواز ادامه می‌دهد

پیش از برقراری مجدد ارتباط با سوئیفت مسئولان بانک مرکزی اعلام کرده بودند در صورت ارتباط مجدد، این ارتباط از طریق سپام برقرار خواهد شد اما به دلیل سرعت زیاد برقراری ارتباط مجدد و اولویت مسئولان سیاسی و بانکی کشور در برقراری ارتباط با سوئیفت در آن شرایط این ارتباط بدون اتصال با سپام برقرار شد. بانک مرکزی و سایر بانک‌ها به‌صورت مستقیم و مانند گذشته به سوئیفت متصل شدند.

سپام برای برقراری این ارتباط نیازمند زمان اجرایی بیشتری بود چراکه باید تغییراتی در برخی از بخش‌هایش ایجاد می‌کرد و همین امر موجب شد کارشناسان فنی بانک مرکزی ترجیح دهند در شرایط فعلی مانند گذشته ارتباط برقرار شود.

هم‌اکنون کارشناسان فنی بانک مرکزی در حال اعمال تغییراتی در سپام ارزی هستند تا اتصال به سوئیفت از طریق سپام صورت گیرد. طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته طی ماه‌های آینده این اتصال برقرار خواهد شد.

در صورت برقراری این اتصال، بانک مرکزی می‌تواند نظارت جامع‌تر و کامل‌تری روی فعالیت‌های ارزی کل کشور داشته باشد. از سویی هزینه‌ بانک‌ها برای اتصال نیز کاهش خواهد یافت.

منبع: پیوست