پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
رضا قربانی / پیش‌ازاین و در سال‌های گذشته انحصار در صنعت ما موضوع موردتوجه‌تری بود؛ نه اینکه این روزها، نباشد، بلکه شاید کسب‌وکارها خودشان را با آن تطبیق داده‌اند و همه سعی می‌کنند یک‌جوری از آن لذت ببرند! انحصار برای همه منشأ شر و نکبت است؛ هم برای انحصارگر، هم برای بازار و هم برای مردم. اگر زمانی که می‌گوییم انحصارگر ممکن است به کسی بربخورد، این باید مایه شرمساری او باشد. انحصار شاخ و دم ندارد و انحصارگر هم هیولاوش نیست. همه دوست دارند بازاری انحصاری داشته باشند که کسی نتواند وارد آن شود. چه کسی هست که از انحصار بدش بیاید؟ این وظیفه حاکمیت است که انحصارگر را محدود کند. تقریباً در هر صنعتی چهار پنج شرکت اصلی بازار را در انحصار خودشان دارند و نزدیک به صدها شرکت دیگر برای سهم اندکی در بازار باهم می‌جنگند.
انحصار زمانی به وجود می‌آید که کسب‌وکاری کنترل کافی بر روی تولید محصول یا خدمتی خاص دارد. انحصار در طیفی از انحصار خالص تا رقابت کامل در نوسان است و همان‌طور که گفتم، کمتر کشور و کمتر صنعتی شاهد انحصار خالص یا حتی رقابت کامل است. در رقابتی‌ترین بازارها هم موانعی برای ورود وجود دارد که درنهایت درصدی از انحصار را به فعالان آن صنعت هدیه می‌دهد. وقتی انحصار توسط قوانین و مقررات حمایت و راه برای ورود بقیه سخت گردد، حاکمیت هم به کمک انحصار می‌آید. البته در بازارهای آزاد امروز چیزی که انحصار می‌آورد، معمولاً قوانین نیست، بلکه موانع ورودی مانند صرفه مقیاس است. به‌عنوان نمونه سهم عمده صنعت پرداخت جهان در دست دو شرکت ویزا و مسترکارت است. شرکت‌های دیگری مثل دیسکاور و آمکس و جی‌سی‌بی و یونیون‌پی و صدها شرکت محلی دیگر هم در پرداخت جهان فعال هستند، اما بازار تقریباً بین ویزا و مستر تقسیم‌شده و کمتر کسی در جهان است که توان مالی و فنی لازم برای شکستن این انحصار را داشته باشد. حتی این دو شرکت از طریق استانداردهایی مثل EMV زمینه حاکمیت قانونی بیشتر خودشان بر بازار را هم فراهم می‌کنند؛ اما نکته اینجاست که همین دو شرکت زیر ذره‌بین قرار دارند و کوچک‌ترین تخلفات آن‌ها توسط نهادهای حاکمیتی و نظارتی پیگیری و جریمه می‌شود.
در ایران اوضاع چگونه است؟ با توجه به حضور چند شرکت و کسب‌وکاری که می‌توانند در مواقع لزوم جانشین هم شوند، شاهد وضعیتی هستیم که به آن رقابت انحصاری می‌گویند. در بازار رقابت انحصاری کالای فروشندگان بی‌شمار به‌جای اینکه باهم مشابه باشند، ازنظر کیفیت و یا بسته‌بندی با یکدیگر متفاوت هستند؛ پس کالاها کاملاً جانشین هم نیستند. فروشندگان که همان واحدهای تولیدی هستند باید قیمت‌هایی را تعیین کنند که بتوانند مشتریان بیشتری را جلب و جذب کنند، زیرا در غیر این صورت مشتریان به کالاهایی باکیفیت مشابه و یا پایین‌تر، اما ارزان‌قیمت‌تر مراجعه می‌کنند. در این زمان است که رقبا بازار را به دست می‌آورند. در این بازار نقش تبلیغات و آگهی‌ها نمایان می‌شود و واحدهای تولیدی برای ایجاد تمایز و تفاوت میان کالاها و خدمات خود و سایر تولیدکنندگان به آگهی‌های تجاری متوسل می‌شوند. هرچند این سازمان و شرکت‌ها هزینه‌هایی برای جلب مشتریان متحمل می‌شوند، اما پس از مدت‌زمان کوتاهی با سودآوری بالا این هزینه جبران می‌شود که به‌این‌ترتیب تعادل در بازار رقابت انحصاری به وجود می‌آید. بازار رقابت انحصاری دارای ویژگی‌هایی است: «تعداد تولیدکننده‌ها و مصرف‌کننده‌ها در این بازار زیاد است، به‌طوری‌که هیچ‌کدام توانایی کنترل کامل قیمت بازار را ندارند. هرچند تولیدکننده‌ها هرکدام درجه‌ای از کنترل روی قیمت بازار را دارند. مصرف‌کننده‌ها می‌دانند که تفاوت‌های غیر قیمتی میان کالاهای تولیدکنندگان مختلف وجود دارد. موانعی بر سر راه خروج و ورود بنگاه‌ها به بازار وجود دارد.»
آیا لازم است بیشتر از این انگشت اشاره‌ام را به سمت جایی بگیرم؟ اگر این ویژگی‌هایی که گفتم را کسی در خودش سراغ دارد این باید مایه شرمساری او باشد. امیدواریم که در بازار پرداخت و بانکداری ایران هیچ‌کس احساس شرمساری نکند!
منبع: هفته‌نامه عصر ارتباط