پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
سعید قیدرپور، کارشناس ارشد شرکت ملی انفورماتیک / سازمان ویزا در سال 1958 با نام بانک آو آمریکا کارد راه‌اندازی و سپس در سال 1972 با نام ایبانکو به فعالیت خود ادامه داد و سرانجام در سال 1976 نام خود را به ویزا تغییر داد.
ویزا یک سازمان تعاونی است که به‌صورت مشترک توسط بیش از 25000 سازمان مالی در سطح جهان اداره می‌شود. این سازمان‌ها که اکثراً از بانک‌ها تشکیل گردیده‌اند در حقیقت هم مالک و هم مشتری ویزا می‌باشند. ویزا یک سازمان خدمات مالی است که طبق قوانین ایالت Delaware آمریکا ثبت و مرکز آن در شهر Foster City ایالت کالیفرنیاست.
ویزا در مفهوم کلی آن چیزی نیست که بعضی از افراد گمان می‌کنند. ویزا بخشی از سیستم فدرال رزرو ایالات‌متحده آمریکا محسوب نمی‌گردد. ویزا سازمان هیچ حکومتی به شمار نمی‌رود. ویزا سازمان ارائه‌دهنده خدمات همگانی Public utility نیز ناست. ویزا حتی یک بانک هم ناست. این سازمان (Association) کارت صادر نمی‌کند، با پذیرندگان کارت نیز قرارداد یا موافقت‌نامه‌ای امضا نمی‌کند. این سازمان اعتباری برای دارندگان کارت تخصیص نمی‌دهد و حساب آن‌ها را هم نگه نمی‌دارد و نرخ بهره پرداختی به مانده بدهی‌های تسویه نشده از سوی دارندگان کارت را تعیین نمی‌کند. این سازمان حتی کارتی را صادر و توزیع نمی‌کند و مسئول نصب پایانه فروش یا دستگاه‌های خودپرداز نیز ناست.
.
سازمان مرکزی ویزا که مرکب از 6000 کارمند است سه وظیفه اصلی را به عهده دارند:
اول: نخستین وظیفه عبارت است از تدوین، تفسیر و ابلاغ مقرراتی است که بر اساس آن‌ها تراکنش‌ها پردازش و پایاپای می‌شوند. درصورتی‌که بین اعضا اختلافی بروز کند ویزا رفع اختلاف بین آن‌ها را بر عهده می‌گیرد.
دوم: نصب و راه‌اندازی و اداره سیستم‌های کامپیوتری جهانی و شبکه‌های ارتباطاتی جهت ارسال و دریافت مجوز انجام تراکنش‌ها در سطح جهان و پایاپای آن‌ها به‌صورت الکترونیکی و انتقال مانده بدهکار یا بستانکار اعضا به بانک‌های تسویه.
سوم: گسترش نام ویزا و خدمات این سازمان از طریق تبلیغات و حمایت تجاری و تشکیل دوره‌های آموزشی و هدایت اعضا.
.
بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و سازمان‌های پردازشگر داده‌ها باید درخواست عضویت خود در ویزا را به یکی از دفاتر منطقه‌ای ویزا ارسال نمایند. سازمان ویزا برای این‌که خدمات خود را در سطح جهان گسترش دهد این سازمان را به شش منطقه تقسیم نموده است که به‌صورت Mesh با یکدیگر مرتبط می‌باشند.
- منطقه آمریکا – مرکز در نیویورک
- منطقه کانادا- مرکز در تورنتو
- منطقه آمریکای لاتین- مرکز در میامی
- منطقه اروپای غربی – مرکز در لندن
- منطقه اروپای مرکزی، شرقی، خاورمیانه و افریقا – مرکز در لندن CEME
(Central and Eastern Europe Middle East and Africa) - منطقه آسیا و اقیانوسیه – مرکز در یوکوهاما
.
در هر یک از مناطق فوق یک مرکز پردازش داده‌های عظیم بنام Visa net Interchange Center) VIC) ایجاد نموده و برای هر منطقه نیز چندین دفتر اداری نیز ایجاد نموده است.
دفاتر منطقه اروپای مرکزی – شرقی – خاورمیانه، در شهرهای دوبی، پراگ، ژوهانسبورگ، مصر، اردن، رومانی و روسیه، اکراین، مراکش و عربستان می‌باشند.
بانک‌ها و مؤسسات اعتباری ایران چون در منطقه خاورمیانه قرار دارند می‌باید تقاضای عضویت خود را به دفتر دوبی ارسال داشته و پس از قبول عضویت سیستم‌های خود را مستقیماً یا از طریق سوییچ مرکزی به VIC لندن مرتبط نمایند. مرکز پردازش عملیات این منطقه در لندن است.
سازمان ویزا پس از دریافت درخواست عضو و پس از ارزیابی وضعیت متقاضی و بررسی کامل مستندات و ترازنامه و گزارش‌های مالی و صورت سود و زیان نسبت به قبول یا عدم قبول متقاضی اقدام و درخواست تائید شده را به مرکز مربوطه ارسال می‌کند.
پس از قبول عضویت، ویزا یک شماره شش‌رقمی به عضو تخصیص می‌دهد. بانک‌ها و مؤسسات اعتباری می‌توانند در درخواست عضویت نحوه عملیات آتی خود را درج نمایند.
- متقاضی می‌تواند صرفاً صادرکننده کارت‌های ویزا شده بنابراین یک شماره شش‌رقمی بنام Issuer Identification Number) IIN) به آن اختصاص داده می‌شود که تمامی کارت‌های صادره این متقاضی با این شش شماره صادر خواهند شد.
- متقاضی می‌تواند هم صادرکننده کارت و هم بانک پذیرنده کارت (Acquirer) باشد که در این صورت یک IIN و یک Bank identification number) BIN) به او تعلق می‌گیرد.
- متقاضی در مقررات جدید نمی‌تواند تنها یک Acquirer باشد. شماره یا شماره‌های مذکور و مشخصات اعضا در یک پایگاه داده‌ها بنام Visa net Interchange Directory) VID) ثبت می‌گردد.
.
وظایف سازمان صادرکننده کارت
سازمان صادرکننده قبل از صدور کارت باید طرح کارت موردنظر و نوع آن را (اعتباری/ کارت برداشت) به مرکز منطقه‌ای ویزا ارسال کند. طرح در کمیته‌ای به نام Design Committee موردبررسی قرارگرفته و در صورت موافقت با آن، آرم مخصوص ویزا برای درخواست‌کننده ارسال می‌شود. درخواست‌کننده می‌تواند ازآن‌پس کارت‌های خود را با آرم مخصوص ویزا برای مشتریان خود صادر کند.
.
ساختار مرکز منطقه‌ای پردازش عملیات کارت
Visa net Inter change Center) VIC)
در هر مرکز منطقه‌ای پردازش عملیات کارت دو سیستم کامپیوتری زیر وجود دارد:
سیستم BASEI:
- جهت انتقال داده‌های تراکنش کارت ویزا از بانک پذیرنده به بانک صادرکننده و دریافت مجوز انجام تراکنش یا عدم انجام آن و ارسال کد مجوز به بانک پذیرنده.
- این سیستم به‌صورت برخط (Online- Real Time) و 24×7 فعال است.
سیستم BASEII:
- برای پایاپای تراکنش‌های کارت بین اعضای ویزا مورداستفاده قرار می‌گیرد. این سیستم عملکردی شبیه به سیستم ساتنا (RTGS) دارد
BASE= Bank of America Service Exchange
.
سیستم‌های اعضای ویزا
هر یک از اعضای ویزا جهت انجام تراکنش به دو سیستم سخت‌افزاری نیاز دارند:
سیستم Member Interface Processor) MIP) که از طریق VSAT مستقیماً با سیستم BASE I مرکز منطقه‌ای در ارتباط است.
سیستم Member Data Capture) MDC) که فایل پایاپای را دریافت و آن‌ها را به بانک‌های تسویه ارسال می‌کند.
ویزا علاوه بر نصب دو سیستم فوق و همچنین VSAT جهت ارتباط با مرکز منطقه‌ای، نرم‌افزاری به نام Edit Package را نیز در اختیار هر یک از اعضای خود قرار می‌دهد. نرم‌افزار Edit Package برای تهیه فایل (Batch File) تراکنش‌های انجام‌شده در یک دوره زمانی و ارسال آن برای سیستم BASE II است. ویزا در هرروز دارای سه سیکل زمانی به‌وقت گرینویچ است.
دو سیستم فوق در مرکز کامپیوتر هر عضو ویزا نصب می‌شوند. کلیه دستگاه‌های خودپرداز و پایانه‌های فروش عضو از طریق سیستم MIP با سیستم BASE I مرکز منطقه‌ای ارتباط برقرار می‌کنند.
.
عوامل تشکیل‌دهنده تراکنش
در هر تراکنشی که از طریق کارت ویزا انجام می‌گیرد عوامل زیر وجود دارند:
- دارنده کارت (Cardholder)
- بانک صادرکننده کارت (Issuing Bank)
- پذیرنده کارت (Merchant)
- بانک پذیرنده کارت (Acquirer)
- مرکز منطقه ویزا (VIC)
- سویچ مرکزی (VAP)
.
مراحل انجام تراکنش
مرحله 1:
دارنده کارت جهت خرید کالا به پذیرنده کارت مراجعه می‌کند.
مرحله 2:
پذیرنده کارت با استفاده از پایانه فروش و استفاده از کارت، اطلاعات شامل (شماره کارت، تاریخ انقضاء، شماره شناسایی فردی یا PIN و مبلغ تراکنش) را به بانک پذیرنده کارت که اقدام به انعقاد قرارداد پذیرش کارت ویزا نموده است، ارسال می‌کند.
مرحله 3:
بانک پذیرنده کارت اطلاعات دریافتی را به سویچ مرکزی ارسال می‌کند. اگر بانکی مستقیماً با ویزا مرتبط باشد اطلاعات به ویزا ارسال می‌گردند.
مرحله 4:
سویچ مرکزی نیز از طریق MIP اطلاعات را به مرکز منطقه ویزا و به سیستم BASE I ارسال می‌کند.
مرحله 5:
سیستم BASE I لندن اطلاعات را به سیستم MIP بانک صادرکننده کارت یا سویچ آن کشور ارسال می‌کند.
مرحله 6:
سیستم کارت‌بانک صادرکننده حساب دارنده کارت (مانده اعتبار یا مانده‌حساب) را کنترل و مجوز انجام را صادر می‌کند.
مرحله 7:
بانک صادرکننده، مجوز را به مرکز تبادل اطلاعات کشور خود ارسال و این مرکز مجوز را به BASE I لندن و این مرکز مجوز را به سویچ مرکزی منتقل و او نیز این مجوز را به بانک پذیرنده ارسال و این بانک نیز مجوز را به پذیرنده کارت ارسال و تراکنش انجام می‌گیرد.
مرحله 8:
بانک پذیرنده، یا سویچ مرکزی اطلاعات کلیه تراکنش‌های بین‌بانکی خارجی را از طریق MDC به سیستم BASE II ارسال و سیستم مذکور نیز پس از پایاپای تراکنش‌ها، مانده (بدهکار یا بستانکار) را به بانک تسویه ارسال و به حساب بانک صادرکننده و بانک پذیرنده کارت منظور (برداشت یا واریز) می‌کند.
دارنده کارت پس از دریافت صورتحساب می‌تواند مانده بدهی خود را به یکی از شکل‌های زیر پرداخت کند:
- پرداخت کامل بدهی (Full payment)
- پرداخت بخشی از بدهی (Partial payment)
- پرداخت حداقل بدهی تعیین‌شده توسط بانک (Minimum Payment). بدیهی است این پرداخت‌ها پس از مهلت تعیین‌شده انجام می‌گیرد. (Grace Period)
بانک‌ها هیچ‌یک علاقه‌ای به دریافت کامل بدهی مشتریان نداشته و مایل‌اند آن‌ها بدهی خود را به‌صورت اقساطی پرداخت نمایند. این نوع مشتریان را بانک‌ها به نام (Convenient Users) یا (Dead beat) می‌نامند. زیرا این‌گونه مشتریانی هیچ بهره‌ای پرداخت نمی‌کنند و نه‌تنها تشویق نمی‌شوند بلکه بانک‌ها پس از انقضای کارت احتمالاً از تمدید آن خودداری می‌نمایند.
.
دانستنی‌های ویزا
- اعضای سازمان ویزا می‌باید عملیات خود را بر اساس مقررات اجرایی ویزای بین‌الملل VIOR: Visa International Operating Regulations انجام دهند که این مقررات پس از عضویت در اختیار اعضاء قرار می‌گیرد.
- دفاتر هر منطقه ویزا هرسال نسبت به برگزاری سمینارهای آموزشی (دو بار در سال) و کلاس‌های آموزشی برای اعضای حوزه خود اقدام می‌کنند.
- در اکوسیستم صادرکنندگی، کارت‌های ویزا به پول محلی صادر می‌شوند. مثلاً درباره اکوسیستم صادرکنندگی ایران، کارت‌های ویزای صادرشده توسط بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری ایرانی به ریال ایران خواهند بود.
- تراکنش‌های غیر دلاری در یک منطقه مرکزی با استفاده از جدول تبدیل ارزها (Interchange Table) موجود در VIC آن منطقه به دلار آمریکا تبدیل می‌گردد. سپس مبلغ تراکنش مذکور پس از انتقال به سوییچ کارت بین‌بانکی هر کشور (برای مثال BENEFIT در بحرین یا BOJ-NET در ژاپن) تبدیل به پول محلی آن کشور می‌شود. درباره تراکنش کارت اعتباری مبلغ تراکنش در حساب دارنده کارت مسدود می‌گردد.
- تراکنش‌های کارت‌های اعتباری ویزا به‌صورت دومرحله‌ای (Dual Message) انجام می‌شود. در مرحله اول مبلغ تراکنش در حساب دارنده کارت مسدود می‌شود. در مرحله دوم پس از تسویه مبالغ بین‌بانکی، مبلغ واقعی تراکنش از سقف اعتباری (Credit Limit) دارنده کارت کسر شده و سپس مبلغ مذکور پس از کسر کارمزد متعلقه به حساب بانک پذیرنده تراکنش واریز می‌گردد.
- درباره تراکنش‌های کارت‌های ویزای نوع Debit مبلغ تراکنش بلافاصله از حساب دارنده کارت در بانک صادرکننده کسر می‌شود.
- در همه تراکنش‌های خرید، کارمزد (Merchant Service Commission) از حساب فروشنده کسر می‌گردد.
- ویزا بابت هر تراکنش غیر دلاری علاوه بر هزینه پردازش، هزینه‌ای نیز بابت تبدیل ارز (Currency Conversion Fee) دریافت می‌کند.
- تسویه و واریز به حساب اعضای پذیرنده و صادرکننده در بانک‌های تسویه ویزا انجام می‌شود.
- در تراکنش‌های خرید بخشی از کمیسیون خرید فروشنده به حساب بانک صادرکننده (به خاطر ایجاد فرصت کسب‌وکار برای پذیرنده) واریز می‌شود.
- در برداشت وجه نقد از دستگاه‌های خودپرداز (Cash Advance) کارمزد از حساب پذیرنده کارت کسر می‌شود. به علت این‌که پذیرنده وجه پرداخت‌شده به دارنده کارت را با تأخیر دریافت می‌کند، بخشی از این کارمزد در زمان پایاپای و تسویه تراکنش‌ها به حساب بانک پذیرنده کارت واریز می‌گردد.
- موضوع قابل‌توجه در صنعت کارت‌های بانکی این است که صدور کارت‌های بین‌المللی در ایران و استفاده از آن‌ها در خارج از کشور موجب خروج ارز (Forex Outflow) و استفاده کارت‌های صادره سایر کشورها در ایران باعث ورود ارز (Forex Inflow) می‌گردد. بنابراین در این مورد بعضی کشورها محدودیت‌هایی جهت ایجاد تعادل بین ورود و خروج ارز پیش‌بینی نموده‌اند.
منبع: ماهنامه بانکداری آینده