پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشتماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطبترین رسانه ایران در زمینه فناوریهای مالی، بانکداری و پرداخت و استارتآپهای فینتک است.
حسابداری در عصر هوش مصنوعی و فینتک؛ از دفاع از هویت حرفهای تا آمادهسازی برای اقتصاد کوانتومی
نگاهی به روز اول بیستوسومین همایش ملی حسابداری ایران
بیستوسومین همایش ملی حسابداری ایران با محور «فناوریهای نوین در حسابداری و علوم مالی» در روزهای ۱۳ و ۱۴ آذرماه، به میزبانی دانشگاه علوم پزشکی ایران و با برگزاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، صحنه گفتوگو میان دانشگاه، رگولاتور، بازار سرمایه، بانک مرکزی و فعالان حرفهای حسابداری بود. در این همایش، از نقش فینتکها در بهچالشکشیدن بانکها تا ضرورت تحول در آموزش دانشگاهی، تنظیمگری هوش مصنوعی، قانونگذاری رمزارزها، حریم خصوصی دادهها و حتی ورود به «اقتصاد کوانتومی» مورد بحث قرار گرفت و هر یک از سخنرانان از زاویهای، نسبت حرفه حسابداری با موجهای جدید فناوری را بازخوانی کردند.
بدون فناوری از رقابت جهانی خارج میشویم
روز اول همایش با سخنرانی سعید ملماسی، رئیس دانشگاه آزاد تهران شمال شروع شد. او با تأکید بر رویکرد مسئلهمحور دانشگاه آزاد تهران شمال، مأموریت اصلی مرکز تحقیقات حسابداری را پیوند دادن دانشگاه با صنعت و تربیت پژوهشگران کارآمد دانست. ملماسی فناوریهای نوینی مانند هوش مصنوعی و بلاکچین را شرط بقا در رقابت جهانی توصیف کرد و هشدار داد که کشورها در صورت بیتوجهی به این فناوریها بهسرعت از رقابت بینالمللی عقب میمانند.
فرصت بزرگ ایران در بازار منا
در ادامه احسان رحمانینیا، بنیانگذار اسنپپی و دبیر همایش با اشاره به رشد انفجاری فینتکها گفت این کسبوکارها به رقیب جدی بانکها تبدیل شدهاند و سهم درآمدی آنها در جهان تا ۲۰۳۰ چهار برابر میشود. رحمانینیا توضیح داد: «در پنج سال گذشته، درآمد بانکهای دنیا حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش داشته، در حالی که در همین دوره، فینتکها و بهویژه بانکهای دیجیتال و نئوبانکها رشد درآمدی بین ۸۵ تا ۱۰۰ درصد را تجربه کردهاند. این تفاوت، نشانه جدی بودن تهدید و در عین حال، فرصت فینتکها در بازار مالی است.»
او با اشاره به نمونههای موفق منطقه مانند Tabby، تأکید کرد ایران با سرمایه انسانی قوی میتواند در بازار فینتک منطقه منا جایگاه برجستهای داشته باشد؛ مشروط بر اینکه سیاستگذاری و سرمایهگذاری در این حوزه جدی گرفته شود.
صیدی: حسابداران حافظان خاموش اعتمادند
حجتالله صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار نیز در این همایش با پاسخ به پرسش «چرا حسابداری مهم است؟» نقش بنیادین حسابداری را در ایجاد فهم اقتصادی و ساختن اعتماد در بازارها توضیح داد. او تأکید کرد حسابداران «حافظ خاموش اعتماد» هستند و بدون گزارشگری مالی شفاف، هیچ فعالیت اقتصادی بزرگی امکانپذیر نیست. به گفته او، حتی در عصر هوش مصنوعی، حسابداری همچنان ستون تصمیمسازی اقتصادی باقی میماند.
جهش بانکی با کاهش شعب و رشد فناوری
فرشاد محمدپور، معاون تنظیمگری و نظارت بانک مرکزی نیز با اشاره به تحول نظام بانکی جهانی گفت بقای بانکها وابسته به کاهش هزینهها از طریق فناوری و هوش مصنوعی است. او مثال زد که برخی بانکها تعداد شعب خود را دهها برابر کاهش داده و در مقابل حجم عملیاتشان چندبرابر شده است. محمدپور از تدوین سند هوش مصنوعی بانک مرکزی و برنامه ایجاد مرکز نوآوری فینتک خبر داد و هشدار داد که حرفه حسابرسی اگر به فناوریهای نوین بهویژه IT Audit توجه نکند، جایگاه خود را از دست میدهد.
ضعف زیرساخت و آموزش، مانع تحول حسابداری
مرتضی اسدی، رئیس شورای عالی جامعه حسابداران رسمی صریحاً اعلام کرد حسابداری و حسابرسی در استفاده از فناوریهای نوین «در جایگاه مطلوبی نیستند». او ضعف برنامههای دانشگاهی، کمبود همگرایی بین متخصصان فناوری و حسابداری و نبود زیرساخت مناسب در حرفه را از دلایل این عقبماندگی دانست. اسدی بر ضرورت بازنگری در سرفصلهای درسی و تقویت قوانین مرتبط با حریم دادهها تأکید کرد تا حرفه حسابداری بتواند با تحولات دیجیتال همسوسازی شود.
تحول وثایق با سامانه جدید اعتباردهی
یاسر مرادی، عضو هیئتمدیره بانک صادرات با نگاهی حقوقی به تحولات مالی گفت مدلهای سنتی بانکداری دیگر پاسخگو نیستند و رمزارزها، لندتکها و ابزارهای جدید تأمین مالی ساختار بازار پول را دگرگون کردهاند. او به قانون جدید وثایق و تعریف نهادهای «کارگزار رمزارز» و «امین دارایی» اشاره کرد و توضیح داد که سامانه جامع وثایق میتواند فرآیند اعتباردهی را متحول کرده و انواع جدید داراییها را به وثیقه معتبر تبدیل کند.
نقش حسابداران در غنیسازی دادههای بازار سرمایه
علی ثقفی، رئیس انجمن حسابداری ایران، حسابداری را دانشی پیچیده و منظم دانست که ستون نظم اقتصادی است و گفت حسابداران باید دائماً خود را با فناوریهای نوین بهروز کنند. او بر نقش حسابداران در غنیسازی دادهها برای بازار سرمایه تأکید کرد و تصریح کرد حسابداری بر شفافیت استوار است و «رازداریِ افراطی» با فلسفه این حرفه سازگار نیست.
آینده گزارشگری مالی، کوانتومی است
فریدون رهنمای رودپشتی، استاد دانشگاه علوم و تحقیقات با طرح مفهوم «اقتصاد کوانتومی» توضیح داد که حجم و پیچیدگی دادهها نیازمند پارادایم جدیدی در تحلیل اطلاعات است و روشهای سنتی پاسخگو نیستند. او هشدار داد حسابداری باید از نقش دفاعی خارج شده و به رهبر تحول در اقتصاد اطلاعات تبدیل شود؛ زیرا آینده تحلیل و گزارشگری مالی بهسمت منطقها و مدلهای کوانتومی حرکت میکند.
تغییرات امروز فقط فناوری نیست؛ شیوه هدایت سازمانها عوض شده
ساسان مهرانی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران آیندهپژوهی را پیشنیاز اصلی تصمیمسازی مالی دانست و گفت تغییرات امروز فقط «تحول فناوری» نیست، بلکه تغییر کامل در شیوه هدایت سازمانهاست. او تأکید کرد آینده حرفه حسابداری از تعامل چندنیروی همزمان فناوری، استانداردگذاری، اخلاق حرفهای و حکمرانی مالی شکل میگیرد و اگر قبل از وقوع تغییرات برای آنها سناریوسازی نکنیم، قطعاً عقب میمانیم.
هشدار مدیرعامل گروه مالی کاریزما به نسل زد: مدرک کافی نیست؛ مهارت فناورانه لازم است
در روز اول این همایش ۶ نشست تخصصی با حضور فعالان و متخصصان اکوسیستم برگزار شد. یکی از پنلهایی که در این همایش مورد توجه دانشجویان قرار گرفت؛ نشست نقش فناوری در ارزش آفرینی کسبوکارها در همایش فناوریهای نوین در حسابداری و علوم مالی بود. در این نشست تخصصی، علی تیموری، مدیرعامل گروه مالی کاریزما؛ مسعود شاهمرادی، مدیرعامل خانومی؛ محمدمهدی تقیپور، مدیرعامل بهپرداخت ملت و محمدرضا فرحی، رئیس هیئتمدیره بیمهبازار به بیان دیدگاههای خود درباره تحول دیجیتال، آینده خدمات مالی، نقش هوش مصنوعی در صنایع مختلف، و تغییر الگوهای ارزشآفرینی در کسبوکارها پرداختند.
علی تیموری، مدیرعامل گروه مالی کاریزما، در این پنل با تأکید بر نقش حیاتی واحدهای مالی کارآمد گفت: «سازمانهایی که هنوز به مدلهای سنتی تکیه دارند در آینده آسیب خواهند دید.» او توضیح داد که در گروه کاریزما، فناوری به بخشی جداییناپذیر از کسبوکار تبدیل شده و مدلهای جدید، بر ارائه راهحلهای مالی یکپارچه مبتنی هستند. تیموری تأکید کرد هیچ مسیری جز بهرهگیری از فناوریهای نوین نمیتواند ارائه خدمات مالی یکپارچه را ممکن کند. به گفته او، تغییر پارادایم در کسبوکار تنها زمانی موفق است که زیرساختهای فناوری بهطور کامل به کار گرفته شوند تا چالشها و گرههای قدیمی حل شود.
تیموری با اشاره به مهارتهای موردنیاز آینده برای فعالان مالی بهویژه دانشجویان نسل Z گفت: «مدلهای سنتی دیگر جوابگو نیستند و بازار خدمات مالی طی دو تا سه سال آینده تفاوت جدی با فضای امروز خواهد داشت.» او یادآور شد که بخش خصوصی تا دهه ۹۰ سهمی در خدمات مالی نداشت اما اکنون با سرعت به سمت دیجیتالیشدن و استفاده از فناوری در حرکت است. تیموری توضیح داد که خدمات مالی در اقتصاد دیجیتال هنوز به ظرفیت واقعی خود نرسیده است و حوزههایی مانند وام، اعتبار و بیمه نیازمند بازطراحی مبتنی بر فناوری هستند. او افزود صرف داشتن مدرک دانشگاهی کافی نیست و افراد باید مهارتهای مکمل بیاموزند تا در بازار کار آینده دوام بیاورند؛ زیرا نقشها دائماً در حال تغییرند و دانشجویان باید از دوران تحصیل به روندهای بلندمدت فناوری توجه کنند.
مدیرعامل خانومی: سرویسهای مالی زنان بازار آیندهاند
مسعود شاهمرادی، مدیرعامل خانومی، در این پنل تأکید کرد که موضوع مالی و حسابداری دیگر یک بخش پسیو در سازمانها نیست و هر کسبوکا در ظاهر غیرمالی مانند پلتفرمهای تجارت الکترونیک، امروز ناچار است در بطن خود مانند یک محصول مالی عمل کند. او گفت اگر یک تیم این مهارتها را بلد نباشد، کسبوکار رشد نمیکند. شاهمرادی با اشاره به روندهای جهانی توضیح داد که سرویسهای مالی ویژه زنان اکنون در دنیا شکل گرفتهاند زیرا رفتار مالی زنان با مردان متفاوت است و بازار مالی سالهاست نیازهای اختصاصی زنان را نادیده گرفته؛ در حالی که ۸۳ درصد سبد خرید خانوار را زنان تعیین میکنند. او رشد نئوبانکهای ویژه زنان را نمونهای از این تغییر دانست و تأکید کرد فناوری مالی زمانی ارزشآفرین است که «سلامت مالی» را گسترش دهد و در خدمت مردم باشد. شاهمرادی همچنین با اشاره به تغییر عادت خرید گفت در چین ۵۶ درصد خردهفروشی آنلاین است اما در ایران این رقم به سختی به ۶ درصد میرسد؛ پیچیدگی جذب سرمایه و ریسک بالای محیط کسبوکار در ایران دلیل اصلی عقبماندن این بخش است.
مشاغل خلاق و قضاوتمحور دیرتر حذف میشوند
در ادامه پنل، محمدرضا فرحی، رئیس هیئتمدیره بیمه بازار، سخنرانی خود را با مرور تحولاتی از انقلاب صنعتی تا ظهور لپتاپها و سپس اسمارتفونها آغاز کرد و توضیح داد چگونه این فناوریها نظم بازارهای سنتی و شرکتهای چندمیلیارددلاری را دگرگون کردهاند.
او گفت: «۹۰ درصد مفهوم بیمه به شکل فعلی دیگر وجود نخواهد داشت» زیرا هوش مصنوعی با امکان تحلیل، پیشبینی و مدیریت داده، بیمه را از یک صنعت مبتنی بر «جهل نسبت به آینده» به صنعتی مبتنی بر «دانش و پیشبینیپذیری» تبدیل میکند. فرحی همچنین درباره شروط موفقیت استارتاپها گفت: «موفقیت زمانی رخ میدهد که کسبوکار در زمان درست، از سرمایهگذار درست، در ارزشگذاری درست، سرمایه مناسب دریافت کند. او در پایان تأکید کرد مشاغلی که خلاقیت و قضاوت انسانی در آنها نقش پررنگ دارد، دیرتر از بین میروند زیرا این بخشها سختترین لایه برای جایگزینی با هوش مصنوعی هستند.
هشدار به نیروی کار: تفکر و تحلیل جایگزینناپذیر است
محمدمهدی تقیپور، مدیرعامل بهپرداخت ملت، در این رویداد با اشاره به رشد بیسابقه صنعت پرداخت گفت: «در سالهای گذشته حدود ۱۰ میلیارد تراکنش خرید در سال پردازش میشد اما امروز تنها در هر ماه بین ۸۰۰ تا ۹۰۰ میلیون تراکنش انجام میشود و ارزش ماهانه تراکنشها به حدود ۴۰۰ همت میرسد که نزدیک به یکپنجم بازار تجارت الکترونیک است.»
او تأکید کرد که سهم ۶ درصدی ایکامرس از GDP بدون فناوری قابل تحقق نبود. تقیپور افزود کل شبکه پرداخت امروز روزانه ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تراکنش را مدیریت میکند و چنین ابعادی فقط با زیرساختهای تکنولوژیک ممکن شده است. به گفته او ترند فعلی بازار، «اعتباری شدن تراکنشها» است؛ بسیاری از تراکنشهای آفلاین فعلی در همین حوزه رخ میدهند و بدون فناوری حتی تصور این مدلها نیز ممکن نبود. او یادآور شد که تا دو سال پیش افتتاح حساب، خرید از فروشگاه یا انتقال وجه در روزهای تعطیل قابل انجام نبود اما امروز تمام این فرایندها به لطف فناوری ممکن شده و آینده قطعاً تغییرات بزرگتری را رقم خواهد زد.
تقیپور در بخش دوم صحبتهایش به آینده مشاغل در عصر هوش مصنوعی پرداخت و توضیح داد که شغلهایی که ماهیت الگوریتممحور دارند بهسرعت در حال حذف شدن هستند؛ زیرا هر کاری که بتوان آن را به الگوریتم تبدیل کرد، قابل جایگزینی است. او گفت در سه سال آینده هنوز تفکر، تحلیل، و توانایی ساخت مدلهای جدید توسط انسان جایگزینپذیر نیست و همین مهارتها ارزشمندترین بخش بازار کار خواهند بود. تقیپور حتی پیشبینی کرد برخی حرفههای بزرگ مانند پزشکی ممکن است تا ۹۰ درصد تحت تأثیر اتوماسیون قرار بگیرند، اما آنچه باقی میماند توانایی انسان در تشخیص تفاوتها، فهم نقاط ضعف، و تبدیل شدن به «مشاور هوش مصنوعی» است. او تأکید کرد افراد باید از همین حالا فکر کنند چگونه میتوانند نقشی بسازند که در آینده در کنار هوش مصنوعی، نه در رقابت با آن، ارزشآفرین باشد.
پنل دیگری که در این همایش برگزار شد؛ نشست؛ نقش فناوریهای نوین مالی در عملکرد شرکتها بود. در این نشست، مهدی فاطمیان، مدیرعامل زیبال؛ یاسر غلامزاده جدی، مدیرعامل شرکت هوشمندی تجاری همکاران سیستم و صادق سپندارند، مدیرکل بانکداری خرد و کسبوکارهای کوچک بانک ملی به بررسی نقش زیرساختهای نوین مالی، دادهمحوری، تحول دیجیتال و ابزارهای تکنولوژیک در بهبود کارایی سازمانها پرداختند و روندهای آینده اکوسیستم مالی کشور را مورد تحلیل قرار دادند.
مزیت رقابتی حسابداران، تسلط بر فناوری و هوش مصنوعی است
صادق سپندارند، مدیرکل بانکداری خرد و کسبوکارهای کوچک بانک ملی، در این پنل با اشاره به تجربه بانکها در مواجهه با فناوری گفت: «بانکها بهدلیل ریسکگریزی معمولاً دیرتر وارد حوزههای جدید میشوند و ابتدا منتظر میمانند تا ابعاد ریسک فناوری مشخص شود.» او توضیح داد فناوریهای نوین مالی امروز نقش مهمی در «طراحی آینده» دارند؛ زیرا به بانکها سناریوهای دقیقی میدهند تا بدانند اگر وارد یک صنعت شوند یا نشوند چه پیامدی ایجاد میشود. سپندارند افزود: یکی از مهمترین موارد، مدیریت ریسک نکول است؛ موضوعی که اکنون با کمک ابزارهای دادهمحور و مدلهای پیشبینی بسیار دقیقتر شده است.
او در ادامه گفت: «بانکداری طی سالهای اخیر از قالب سنتی خود خارج شده و اکنون شرکتهای فناورانه در کنار بانکها فعالاند.» به اعتقاد او، بانکها باید نقش خود را بشناسند: «قرار نیست همه بازیها را خود بانک انجام دهد هرچند توانش را دارد؛ اما فینتکها و لندتکها نیز هنوز از جایگاهی که باید داشته باشند فاصله دارند.» سپندارند تأکید کرد حسابدارانی که با هوش مصنوعی آشنا هستند آینده روشنتری دارند، چون بسیاری از کارهای تکراری حسابداری بهتدریج جایگزین میشود و مزیت رقابتی واقعی، انجام کارهایی است که «بانک نمیتواند انجام دهد.»
سپندارند با اشاره به حرکت تدریجی بانکها بهسمت بانکداری باز گفت قانونگذار فعلاً دانش کافی و چارچوب شفاف برای این حوزه ندارد و از همینرو تصمیمگیری را به تأخیر میاندازد تا ابهامها کم شود و شرایط بالغتر گردد. او آینده فینتک را در تعامل عمیق با بانکها دانست و توضیح داد فناوریهای نوین بهویژه در اعتبارسنجی نقش تعیینکننده دارند. سپندارند اعلام کرد بانک ملی نیز ورود به این مسیر را آغاز کرده و در بانکداری خرد، بهتدریج بخشی از وظایف اجرایی را به لندتکها و فینتکها واگذار میکند تا شبکهای چابکتر و مبتنی بر نوآوری شکل گیرد.
آینده فینتکها؛ حرکت بهسمت سرویسهای ترکیبی است
مهدی فاطمیان در این پنل توضیح داد که فینتکها در حال پر کردن خلأ سرویسهایی هستند که بانکها قادر به ارائه آن نبودهاند، و همین مزیتِ هزینه تمامشده پایینتر باعث شده گروهی از کسبوکارها به سمت فینتکها مهاجرت کنند. او گفت این حرکت تدریجی، بانکها را بهسمت بانکداری باز و سرویسمحور سوق میدهد و در سالهای آینده شکلگیری مدلهای کسبوکار جدید را سرعت میبخشد.
فاطمیان با اشاره به تجربه زیبال گفت از ابتدای فعالیت این پرداختیار، ارزش افزوده خاصی از سوی رگولاتور برای ایجاد سرویسهای جدید ارائه نشده و بهدلیل کمبود ظرفیت در تنظیمگری، روند نوآوری بارها متوقف شده است. او معتقد است رگولاتور توان همپایی با سرعت تحول را ندارد و بهجای مدلهای تنظیمگری چابک، معمولاً زمانی وارد عمل میشود که یک حوزه بزرگ شده است؛ نتیجه این میشود که کسبوکارها به سمت «هویتهای شبیه به هم» میروند و فضای نوآوری محدود میشود. او تأکید کرد راهحل، ایجاد ساختارهای رگتک است تا کسبوکارها بتوانند تأییدیههای لازم را بدون توقف نوآوری دریافت کنند.
فاطمیان در جمعبندی افزود: «هنوز برای همه نیازهای فینتک راهحل وجود ندارد، اما بخش بزرگی از خدماتی که از بانک قابل دریافت نیست، امروز در بازار جایگزین دارد.» بهگفته او، طی دو سال آینده فینتکها بهسمت سرویسهای ترکیبی و پیچیدهتر حرکت میکنند و سرویسهای پایهای بهتدریج کنار میروند. او پیشبینی کرد رگولاتور نیز ناچار به سازگاری با این روند خواهد شد.
پروژههای دادهمحور در ایران قربانی کیفیت پایین دادهاند
یاسر غلامزاده جدی در این پنل توضیح داد که فناوری در کسبوکارها سه نقش متفاوت دارد: «نخست، نقش زیرساختی که کسبوکار بدون آن نمیتواند کار کند، اما در این مرحله فناوری هنوز مزیت رقابتی ایجاد نمیکند. در لایه دوم، فناوری به «توانمندساز» تبدیل میشود و ابزارهایی مانند تحلیل داده و پیشبینی تقاضا برای ارتقای مدیریت سازمان مورد استفاده قرار میگیرد. مدل سوم زمانی است که فناوری خودِ مدل کسبوکار را میسازد؛ جایی که محصول، پلتفرم و الگوریتمها اساس فعالیت شرکت را شکل میدهند و بدون فناوری، کسبوکار اساساً قابل تحقق نیست.»
او سرویسهای ابری را یکی از مهمترین ابزارهای کاهش هزینه برای شرکتها دانست و گفت بسیاری از سازمانها توان سرمایهگذاری مستقیم روی زیرساخت، امنیت، نیروی IT و لایسنسها را ندارند؛ در حالی که ۴۰ تا ۵۰ درصد هزینههای فناوری معمولاً در همین بخشهای پنهان مصرف میشود.
غلامزاده جدی سپس به چالش اجرای پروژههای تحلیلی در ایران پرداخت و گفت مهمترین مشکل، کمبود نیروی انسانی متخصص، چه در حوزه تحلیل کسبوکار و چه در حوزه داده است. او افزود خارج از شرکتهای بورسی که دادههای شفاف دارند، بسیاری از سازمانها با ضعف کیفیت داده، نبود بستر مناسب، فرهنگ سازمانی مقاوم و تعریف نامشخص پروژه مواجهاند که اجرای پروژههای دادهمحور را دشوار میکند.
در بخش پایانی، او به برنامههای آینده همکاران سیستم اشاره کرد و گفت: «توسعه تحلیلهای محیطی برای شناسایی نقاط قوت و ضعف سازمانها، استفاده از هوش مصنوعی برای پیشبینی تقاضا، و اتصال دادههای مشتریان به مدلهای زبانی بزرگ داخلی (LLM) با هدف بهبود تجربه کاربری از برنامههای آتی ماست.» او گفت همکاران سیستم اکنون در حال ساخت نسل چهارم محصولات خود بر پایه همین رویکردهاست.
نویسنده همکار
یاسمن رئوفیان