پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
کمیل شاعری، عضو هیئت‌مدیره و معاون توسعه کسب‌وکار شرکت اعتبارسنجی ایران، در گفت‌وگو با راه‌پرداخت از اهمیت اعتبارسنجی در بازسازی اعتماد ملی، به‌روزرسانی مدل‌های اعتبارسنجی و توسعه ابزارهای نوین ارزیابی اعتبار در کشور سخن گفت.
او معتقد است که اعتبارسنجی نه‌تنها برای نظام بانکی، بلکه برای ایجاد شفافیت و اعتماد در تعاملات اقتصادی مردم، نقشی حیاتی دارد.
اعتبارسنجی؛ بنیان اعتماد در اقتصاد پویا
کمیل شاعری، عضو هیئت‌مدیره و معاون توسعه کسب‌وکار شرکت اعتبارسنجی ایران، در ابتدای گفت‌وگو با تأکید بر اهمیت بنیادین اعتبارسنجی توضیح داد که این ابزار، ستون اصلی ایجاد اعتماد در نظام اقتصادی است.
به گفته او، اعتبارسنجی از ابتدا با هدف کاهش ریسک در اعطای تسهیلات و معاملات مالی شکل گرفت و امروز به یکی از ارکان اساسی اقتصاد مدرن تبدیل شده است.
شاعری درباره سابقه جهانی اعتبارسنجی گفت: «اولین گام جدی در این راه، در سال ۱۸۴۱ برداشته شد، زمانی که در آمریکا شرکتی تأسیس شد که کار آن، جمع آوری اطلاعات از شرکت‌ها و بازرگانان بود که بعدها به شرکت دان و برداستریت (D&B) تبدیل شد. هدف اولیه، ارزیابی شرکت‌ها و کسب‌وکارهایی بود که قصد داشتند به‌صورت اعتباری فعالیت کنند یا وام دریافت کنند. با گذشت زمان، اعتبارسنجی به یک ابزار کلیدی در مدیریت ریسک و تصمیم‌گیری اقتصادی در سطح بین‌المللی تبدیل شد.»
او با اشاره به نقش آن در اقتصادهای پیشرفته توضیح داد: «امروز، اعتبارسنجی صرفاً محدود به بانک‌ها نیست و موسسات مالی، کسب‌وکارها و حتی مردم عادی نیز از آن برای تصمیم‌گیری‌های مالی خود بهره می‌برند. در کشورهای پیشرفته، حتی اجاره یک ملک بدون بررسی اعتبار مستاجر امکان‌پذیر نیست و ابزارهایی همچون امتیاز اجاره به ارزیابی صلاحیت مالی افراد کمک می‌کند.»
شاعری همچنین تاریخچه اعتبارسنجی در ایران را تشریح کرد: «در ایران این مسیر از سال ۱۳۸۵ با تأسیس شرکت اعتبارسنجی ایران آغاز شد. تاسیس این شرکت با حمایت وزارت اقتصاد و دارایی، نظارت بانک مرکزی و مشارکت اکثر بانک‌های کشور و تعدادی از شرکت‌های بزرگ بیمه و لیزینگ آغاز شد. مرحله مهم بعدی در سال ۱۳۸۶ رقم خورد که بر اساس ماده ۵ قانون تسهیل اعطاء تسهیلات بانکی، این شرکت رسماً به عنوان نهاد اعتبارسنجی به نظام بانکی و اعتباری کشور معرفی شد. همچنین، گام عملیاتی اساسی در سال ۱۳۸۹ برداشته شد؛ زمانی که بانک مرکزی بر اساس آیین‌نامه نظام سنجش اعتبار، مجوز رسمی فعالیت شرکت را صادر نمود. این اتفاق آغازگر فرایند سیستماتیک جمع‌آوری داده‌های تسهیلات از شبکه بانکی کشور بود. در سال ۱۳۹۵، اولین مدل امتیازدهی اعتباری برای اشخاص حقیقی و حقوقی با مشارکت شرکت بین‌المللی کردیت اینفو (CreditInfo) توسعه یافت.»
به گفته او، اعتبارسنجی امروز در ایران نیز همان مسیر جهانی را طی می‌کند: «ابتدا بانک‌ها و موسسات اعتباری از آن استفاده می‌کردند، اما اکنون هدف ما این است که اعتبارسنجی فراتر از بانک‌ها عمل کند و مردم و کسب‌وکارها بتوانند در تعاملات همتا به همتا، با دید دقیق‌تری، نسبت به طرف مقابل تصمیم بگیرند. این ابزار، به بازسازی اعتماد اقتصادی و کاهش ریسک در معاملات کمک می‌کند و نقش حیاتی در پویایی اقتصاد کشور دارد.»
مسیر بومی‌سازی اعتبارسنجی در ایران
شاعری با اشاره به روند رشد اعتبارسنجی در کشور توضیح داد که تحول اساسی و نقطه عطف اصلی در سال ۱۴۰۳ محقق شد. در این سال، نسخه کاملا بومی و بازطراحی شده مدل امتیاز اعتباری برای اشخاص حقیقی رونمایی و عملیاتی گردید. این مدل پیشرفته با بهره‌گیری از طیف وسیع و متنوعی از داده‌ها از جمله سوابق تسهیلات، سوابق مالیات، سوابق چک، محکومیت‌های مالی و حتی تخلفات رانندگی برای نخستین بار امکان ارزیابی جامع و دقیق اعتبار کلیه افراد بالای ۱۸ سال در کشور را میسر ساخت.
او افزود: «امروز داده‌های بانک‌ها، قوه قضاییه، سازمان امور مالیاتی و فراجا در کنار هم قرار گرفته‌اند تا تصویر جامع‌تری از رفتار مالی هر فرد ایجاد شود. در دنیا نیز اعتبارسنجی دیگر محدود به بانک‌ها نیست، بلکه مردم در معاملات روزمره خود از اجاره وخرید و فروش ملک و خودرو تا فروش اعتباری و سایر فعالیت‌های اقتصادی تعهدمحور از آن استفاده می‌کنند. حتی در آمریکا و کانادا امتیاز ویژه‌ای به نام «امتیاز اجاره» وجود دارد که احتمال خوش‌حسابی مستأجران را نشان می‌دهد.»
مدل جدید اعتبارسنجی؛ از داده‌های عددی تا تحلیل رفتاری
معاون توسعه کسب‌وکار شرکت اعتبارسنجی ایران با اشاره به ارتقای مدل جدید گفت: «دقت نسخه دوم مدل اعتبارسنجی از حدود ۷۰ درصد به ۹۰ درصد افزایش یافته و میزان پوشش آن نیز به ۱۰۰ درصد گسترش یافته است. اگر فردی سابقه تسهیلاتی داشته باشد، مدل اصلی امتیاز او را محاسبه می‌کند؛ در غیر این صورت، مدل جایگزین با استفاده از داده‌های مالیاتی، سوابق قضایی و اطلاعات پایه هویتی، امتیاز جایگزین او را محاسبه می‌کند.»
او ادامه داد: «حدود ۶۰ تا ۶۵ درصد وزن مدل بر پایه اطلاعات تسهیلات، ۱۰ تا ۱۴ درصد مالیات، حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد سوابق چک، ۱۰ تا ۱۳ درصد کیفیت ضمانت و حدود ۵ درصد وزن مدل بر پایه سن فرد است. البته برخی قواعد کسب‌وکار نیز وجود دارند که در صورت بروز مواردی مانند تسهیلات با وضعیت معوق یا مشکوک‌الوصول، محکومیت مالی نزد قوه قضائیه، چک برگشتی رفع سوء اثر نشده، بدهی مالیاتی و یا عدم رفع تعهدات ارزی، فرد مستقیماً در رتبه E3 قرار می‌گیرد و کمترین امتیاز ممکن یعنی ۲۵۰ را دریافت می‌کند.»
اعتبارسنجی چک؛ ابزاری برای کاهش نرخ برگشت چک
شاعری در بخش دیگری از گفت‌وگو به ارتباط اعتبارسنجی با معاملات مدت‌دار بر پایه چک پرداخت و گفت: «در فضای اقتصادی که شناخت کافی از طرف مقابل وجود ندارد، گزارش اعتبارسنجی می‌تواند موجبات ایجاد اعتماد را فراهم نماید. وقتی یک فرد گزارش اعتباری را دریافت می‌کند، علاوه بر سوابق چک، اطلاعاتی از رفتار مالی، تسهیلاتی، مالیاتی و قضایی او را نیز می‌بیند و بر اساس آن تصمیم آگاهانه‌تری می‌گیرد.»
به گفته او، مدل اعتبارسنجی ویژه چک نیز اخیرا طراحی شده است: «در این مدل، بر اساس ردپای چک و سایر داده‌ها، احتمال نکول هر برگ چک در ۹ ماه آینده محاسبه می‌شود. برای مثال، اگر امتیاز فرد A1 باشد، احتمال برگشت چک او تا ۳ درصد پیش‌بینی می‌شود. این مدل به کاهش ریسک پذیرنده چک کمک می‌کند و باعث می‌شود فعالان اقتصادی با اطمینان بیشتری معاملات اعتباری خود را انجام دهند.»
ارتقای تجربه کاربری در سامانه «اعتباریتو»
عضو هیئت‌مدیره شرکت اعتبارسنجی ایران با اشاره به اهمیت تجربه کاربری گفت: «در فاز جدید تمرکز ما بر بهبود محیط کاربری و طراحی گزارش‌هاست. ظاهر گزارشات به‌گونه‌ای بازطراحی می‌شود که کاربران درک روشنی از جایگاه خود در میان سایر افراد جامعه داشته باشند. برای نمونه، اگر فردی دارای رتبه B2 باشد، متوجه می‌شود که رتبه او بهتر از ۶۰ درصد از کل افراد جامعه است.»
او افزود: «در سامانه اعتباریتو کاربران می‌توانند علاوه بر مشاهده گزارش اعتباری خود، به زودی گزارش افراد دیگر را نیز با اجازه آن‌ها دریافت کنند. همچنین کل شبکه بانکی و بیش از صد کسب‌وکار فین‌تکی در حال حاضر از این خدمات استفاده می‌کنند و به زودی گزارش اعتبارسنجی چک نیز در این سامانه در دسترس مشتریان قرار خواهد گرفت.»
برنامه‌های آینده شرکت اعتبارسنجی ایران
کمیل شاعری، عضو هیئت‌مدیره و معاون توسعه کسب‌وکار شرکت اعتبارسنجی ایران، در تشریح برنامه‌های آتی شرکت گفت: «تمرکز اصلی ما بر توسعه ابزارهای اعتبارسنجی پیشرفته است تا هم افراد و هم کسب‌وکارها بتوانند تصمیمات مالی خود را با اطمینان بیشتری اتخاذ کنند.»
او توضیح داد که اولین پروژه در دستور کار، راه‌اندازی گزارش اعتباری چک است که از هفته آینده در سامانه «اعتباریتو» در دسترس قرار خواهد گرفت. این گزارش، شامل سابقه چک‌های برگشتی، مجموع کل چک‌های آتی و احتمال نکول هر برگ چک در آینده است که در کنار داده‌های چک با تحلیل داده‌های تسهیلاتی، مالیاتی و فراجا تهیه می‌شود. به گفته شاعری، این گزارش به کاهش ریسک و افزایش اعتماد در معاملات چک‌محور کمک خواهد کرد.
یکی دیگر از برنامه‌های کلیدی، تعیین سقف اعتبار‌چک برای متقاضیان جدید است. وی توضیح داد: «طبق قانون اصلاح صدور چک مصوب ۱۳۹۷، برای افرادی که برای اولین بار دسته‌چک دریافت می‌کنند، سقف مشخصی تعیین خواهد شد. این اقدام ابتدا برای دسته‌چک اولی‌ها اجرا می‌شود تا بازخوردهای اولیه جمع‌آوری و در آینده برای سایر فعالان حوزه چک نیز تصمیم‌گیری شود.»
شاعری همچنین از توسعه دستیار هوشمند اعتباری مبتنی بر هوش مصنوعی در آینده نزدیک خبر داد: «این دستیار بر پایه مدل زبانی بزرگ (LLM) بومی طراحی شده و کاربران می‌توانند پس از ورود به سامانه «اعتباریتو»، درباره گزارش اعتباری خود با هوش مصنوعی گفت‌وگو کنند، پرسش‌های خود را مطرح کنند و حتی اعتراضاتشان را ثبت و پیگیری کنند. این دستیار به کاربران شماره رهگیری ارائه می‌دهد و در صورت اصلاح اطلاعات، از طریق پیامک از آخرین وضعیت تغییرات در گزارش خود مطلع خواهند شد.»
او اضافه کرد که نسخه سوم مدل اعتبارسنجی (ICS Credit V.3) برای اشخاص حقیقی و حقوقی نیز در شش ماه نخست سال آینده عرضه خواهد شد. به گفته شاعری، این نسخه با بهره‌گیری از داده‌های جدید بانکی شامل موجودی و گردش حساب‌های بانکی، اطلاعات تکمیلی مالیاتی و همچنین ارزش کل سبد بورسی، دقت بسیار بالاتری خواهد داشت و تصویر جامع‌تر و کامل‌تری از توانایی اعتباری فعالان اقتصادی ارائه خواهد داد.
همکاری با لندتک‌ها و ارسال پیامک هشدار
شاعری در بخش پایانی از تعامل گسترده با لندتک‌ها خبر داد و گفت: «در حال حاضر چند لندتک اطلاعات کامل مشتریان خود را در اختیار ما قرار می‌دهند و رفتار خوش‌حسابی یا بدحسابی کاربران آن‌ها در گزارش‌های اعتباری لحاظ می‌شود. برای مثال، رفتار مشتریان ازکی‌وام، لندو و ستاره‌یک همانند رفتار مشتریان یک بانک در گزارش اعتباری گزارش شده و بر امتیاز اعتباری تاثیر می‌گذارد.»
او افزود: «در حال طراحی «فهرست سیاه مشترک» بین لندتک‌ها هستیم تا اگر فردی در یک پلتفرم بدحسابی کرده باشد، شناسایی شده و از دریافت خدمات در پلتفرم‌های دیگر محروم شود. علاوه بر این، برای کاربران پیامک هشدار با سرشماره حروفی (مسک) شرکت اعتبارسنجی ایران (ETEBARSANJI) ارسال می‌شود تا در صورت عدم رعایت تعهدات، از پیامدهای آن مطلع شوند. این سامانه طی یکماه آینده عملیاتی خواهد شد و هدف این است که رفتار مالی و تعهدی افراد در تمام پلتفرم‌های اعتباری پایش و مورد ارزیابی قرار گیرد.»
شاعری در پایان با تأکید بر توسعه مداوم مدل‌های اعتبارسنجی گفت: «نسخه سوم مدل اعتبارسنجی برای اشخاص حقیقی و حقوقی در شش ماه نخست سال آینده عرضه خواهد شد. این مدل با استفاده از داده‌های موجودی و گردش حساب‌های بانکی، اطلاعات تکمیلی مالیاتی و همچنین ارزش کل سبد بورسی، دقت بسیار بالاتری خواهد داشت و تصویر جامع‌تر و کامل‌تری از توانایی اعتباری فعالان اقتصادی ارائه خواهد داد.»
