پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
پاسخگوی اکوسیستم باشید نه سخنگوی آن
انفعال وزارت ارتباطات در مسئله اینترنت و محدودیت‌های آن مرزهای جدیدی را تجربه می‌کند. معاونان و مشاوران وزارتخانه گویا فراموش کرده‌اند که این روزها مسئول وضع موجودند نه تحلیلگر و پژوهشگر دانشگاه
شرایط جنگی است. همه‌مان این شرایط و مختصات و بایدها و نبایدهایش را خوب می‌دانیم. فکر می‌کنیم به اندازه کافی و حتی آنطور که از همه به‌خصوص از مسئولین می‌شنویم مردم و کسب‌وکارها با این شرایط خاص بیش از انتظار هم همراهی کرده‌اند. اما همه این‌ها نباید مانع شود که به عملکرد برخی دستگاه‌ها و نهادهای اجرایی نقد وارد کنیم.
به‌خصوص باید به آن‌ها که این روزها توصیه و عذرخواهی و راه‌حل از خودشان در می‌کنند یادآوری کنیم که شما مسئولید. شرایط هرچقدر جنگی و خاص؛ فراموش نکنید که مردان و زنان دولت شمایید. شما هستید که باید پاسخگو باشید در برابر وضعیتی که کسب‌وکارها در آن به سر می‌برند نه اینکه صرفا با توصیه‌درمانی و همدردی عالمانه و نگاه از بالا تحلیل‌تان از شرایط را ارئه دهید.
در این میان عملکرد وزارت ارتباطات که تا قبل از جنگ اخیر هم مورد نقد جدی اکوسیستم بوده از منظر کلیدواژه‌هایی چون گفتاردرمانی و آماردهی نابجا و بی‌خاصیت وضعیت ویژه‌ای پیدا کرده است. آن‌هم در روزهایی که اینترنت کشور یک هفته فاجعه‌بار را پشت سر گذاشته و کسب‌وکارهای اقتصاد نوآوری و اکوسیستم دیجیتال روزهای سخت و پرمشقتی را پشت سرمی‌گذارند.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران، وزارتخانه‌ای که بر اساس قانون اساسی و قوانین مرتبط با آن مکلف به تامین و حفظ زیرساخت‌های ارتباطی کشور است، در بیش از یک سال گذشته مسیری عجیب را طی کرده. مسیری که از وعده‌های بزرگ برای بازگشایی فضای مجازی آغاز شد و به سکوت و انفعال در برابر شدیدترین محدودیت‌های اینترنتی سال‌های اخیر انجامید.
از وعده تا فراموشی؛ روایت یک سال انفعال
زمانی که دولت دکتر پزشکیان کار خود را آغاز کرد، وزارت ارتباطات با شعارهایی نظیر آزادی‌های بیشتر در حوزه اینترنت و دسترسی به سرویس‌های بین‌المللی وارد عرصه شد. وعده‌هایی که انتظارات مردم و فعالان اقتصادی را برانگیخت و امیدی تازه برای رهایی از محدودیت‌های چندساله ایجاد کرد. اما آنچه در عمل اتفاق افتاد، چیزی فراتر از شکست در عملیاتی کردن وعده‌ها بود؛ فراموشی تدریجی مأموریت اصلی این وزارتخانه.
وزارت ارتباطات، در جریان روزمرگی اداری و بوروکراسی حاکم، به تدریج از یاد برد که وظیفه اصلی‌اش تامین ارتباط پایدار و قابل اعتماد برای شهروندان و بنگاه‌های اقتصادی است. این فراموشی تدریجی، زمینه را برای وضعیت کنونی فراهم کرد. درواقع بیش از آنکه جنگ، اینترنت کشور را به حال و روز فعلی انداخته باشد فراموشی ماموریت وزارتخانه آی‌تی مملکت است که مسبب اصلی وضع فعلی بوده است.
با شروع تنش‌های اخیر و ورود کشور به شرایط بحرانی و جنگی، وضعیت اینترنت ایران وارد مرحله جدیدی از نابسامانی و بدی شد. به‌ویژه در طول دو هفته گذشته، محدودیت‌هایی اعمال شد که حتی برای استانداردهای سخت‌گیرانه سال‌های قبل نیز غیرعادی محسوب می‌شود. این محدودیت‌ها نه تنها دسترسی مردم عادی به اطلاعات و ارتباط را مختل کرد، بلکه آسیب‌های جدی به اکوسیستم اقتصاد دیجیتال وارد کرده است.
اما واکنش وزارت ارتباطات به این بحران، نشان‌دهنده عمق مشکل است. به جای ارائه راه‌حل، شاهد معذرتخواهی هستیم. به جای پاسخگویی، شاهد سکوت. و به جای مسئولیت‌پذیری، شاهد انتقال مسئولیت به دیگران.
نمونه‌ای از این انحراف از مسیر اصلی، توییت محمد رهبری، مشاور وزیر ارتباطات در امور فناوری و نوآوری اجتماعی داده‌محور است. رهبری همچون دیگر مسئولان حوزه ارتباطات با لحن و موضعی دلسوزانه در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «در جلساتی که طی روزهای گذشته با تعدادی از فعالان کسب‌وکارهای اینترنتی برگزار شد، برخی از آن‌ها اعلام کردند که درآمدشان تا ۸۰ درصد کاهش یافته است.»
مشاوری که قرار است در شرایط بحرانی راه‌حل‌هایی برای کاهش آسیب‌های وارده به اکوسیستم فناوری کشور ارائه دهد، مشغول ارائه آمارهایی شده که نه تنها در حوزه مسئولیت مستقیم وی قرار ندارد، بلکه بدون ارائه جزئیات، منابع و مستندات قابل اعتماد ارائه می‌شود. چند شرکت؟ کدام بخش‌ها؟ در چه بازه زمانی؟ بر اساس چه معیارهایی؟ از پلتفرم‌ها حرف می‌زنید یا از شرکت‌های تامین‌کننده زیرساخت کشور؟ از زبان کسب‌وکارهای اینستاگرامی می‌گویید یا از زبان صنف و اتحادیه و ۷-۸ شرکت بزرگ اینترنتی کشور؟ از حوزه لجستیک می‌گویید یا کالاهای تندمصرف؟ کالاب دیجیتال را می‌گویید یا حمل و نقل اینترنتی را؟ آمارتان نتیجه چند جلسه است؟ ۲ تا ۱۰ تا ۱۰۰تا؟
دیده شدن… بیشتر دیده شدن…
این خبردرمانی‌های بی‌فایده که چند صباحی در خبرگزاری‌ها دست به دست می‌شود و چیزی جز دیده شدن نام و عنوان پرطمطراق دولتی‌هایی که باید پاسخگو باشند فایده دیگری برای اکوسیستم ندارد تا کجا باید ادامه پیدا کند؟ تا کی باید به جای کارآفرینان اقتصاد نوآوری، دولتمردان کشور حرف بزنند؟ این سوالی است که این روزها باید وزارت ارتباطات برای پاسخ به آن از موضع حکیمانه و مادرانه‌اش پایین بیاد و بنشیند در مقام و مقال پاسخگویی.
این رویکرد نشان‌دهنده جابه‌جایی اولویت‌هاست. به جای پاسخگویی درباره چرایی وضعیت کنونی اینترنت و ارائه برنامه‌ای برای جبران خسارات وارده، مشاهده می‌کنیم که مسئولان این وزارتخانه مشغول آمارسازی و تأیید بحران شده‌اند، نه حل آن.
در واقع بزرگ‌ترین مشکل وزارت ارتباطات در شرایط کنونی، تغییر نقش از پاسخگو به سخنگو است. ستار هاشمی، وزیر ارتباطات، پس از اعلام آتش‌بس میان ایران و رژیم اسرائیل در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «با عادی شدن شرایط، وضعیت دسترسی‌های ارتباطی، به شرایط قبل بازگشت» و با عذرخواهی از مردم بابت «این وضعیت تحمیلی» اضافه کرد: «مجدداً پیگیر وعده‌های پیشین خود برای تسهیل دسترسی و بهبود کیفیت ارتباطات هستیم.»
بهزاد اکبری، معاون وزیر ارتباطات نیز در همین راستا نوشت: «در روزهای جنگ، خانواده ارتباطات زیر فشار مضاعف پایداری خدمات در برابر محدودیت‌ها و تهدیدات سایبری بودند. امید که مراجع مربوطه تلاش کنند از روش‌های هوشمندانه‌تری برای حفظ امنیت ملی استفاده کنند.»
این اظهارنظرها و توییت‌ها نشان‌دهنده تغییر ماهیت مسئولیت‌پذیری است. وزارتخانه‌ای که باید پاسخگوی عملکرد اکوسیستم ارتباطی کشور باشد، به تدریج خود را در نقش سخنگوی این اکوسیستم قرار داده است. عذرخواهی برای «وضعیت تحمیلی» و انتقال مسئولیت به «مراجع مربوطه» همگی نشان‌دهنده عقب‌نشینی از مسئولیت‌های ذاتی است.
پاسخگو کسی است که مسئولیت نتایج را می‌پذیرد و برای بهبود آن‌ها اقدام می‌کند. سخنگو کسی است که صرفاً اطلاع‌رسانی می‌کند و توضیح می‌دهد. این جابه‌جایی نقش، نشان‌دهنده عقب‌نشینی از مسئولیت‌های ذاتی و افعال نمضاعفی است که مهم‌ترین نهاد دولتی حوزه ارتباطات و فناوری کشور به آن دچار شده است.
دست بجنبانید و کاری کنید
در شرایطی که اقتصاد دیجیتال کشور دستخوش آسیب‌های جدی شده، انفعال قابل توجیه نیست. مردم و بنگاه‌های اقتصادی انتظار دارند که وزارت ارتباطات از حالت تدافعی خارج شود و نقش فعال و مسئوولانه‌ای در حل مشکلات ایفا کند بیش از یک سال از شروع به کار مردان آی‌تی دولت گذشته است… لطفا دیگر تحلیل و توصیه را کنار بگذارید. جنگ را هم بهانه انفعال و نتوانستن‌های بیشتر نکنید. اکوسیستم نوآوری در این سال‌ها زخم زیاد خورده. دست بجنبانید و کاری کنید. میدان‌دار شوید. دنباله‌رو اخبار و توییت‌ها و تحلیل‌ها نباشید. قرارمان با دولت پزشکیان این نبود. قرار بود کاری کنید. اینترنت و زیرساخت‌های ارتباطی را از وضعیت اسفبار آن خارج کنید.
فرصت‌سوزی را متوقف کنید و روزها و ساعت‌ها را دریابید.
