پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
حبیب ابوقداره، مدیرعامل شرکت تدبیراندیشان نوین‌افروز (دایاچین) / در روزهای گذشته، انتشار ویدئویی کوتاه از آزمایش نیترات هندوانه صادراتی ایران در فضای مجازی، به سرعت باعث ایجاد شایعات و نگرانی گروهی از مردم شد. در این ویدئو که توسط یکی از نمایندگان دومای روسیه ضبط شده بود، ادعا می‌شد که میزان نیترات در یک هندوانه منتسب به ایران پنج برابر حد استاندارد است. این ماجرا هرچند با پاسخ مستند مقامات مواجه شد، اما زنگ هشدار جدی برای مسئولان و فعالان حوزه کشاورزی در ایران بود. برای من به عنوان کسی که در عرصه فناوری‌های نوین فعالیت می‌کنم، این پرسش جدی مطرح شد که «آیا صنعت کشاورزی ما در برابر چنین بحران‌هایی به اندازه کافی مقاوم است؟» و چگونه می‌توان با بهره‌گیری از ابزارهای فناورانه، شفافیت و اعتماد را در زنجیره تأمین کشاورزی افزایش داد تا دیگر شاهد شکل‌گیری چنین شایعات و نگرانی‌هایی نباشیم؟
در سال‌های اخیر دو واژه بلاکچین و توکن‌سازی دارایی‌ها وارد ادبیات فناوری کشاورزی در جهان شده‌اند. با استفاده از بلاکچین، مسیر حرکت یک محصول از مزرعه تا سفره ثبت و قابل پیگیری می‌شود. هر گام (کاشت، داشت، برداشت، بسته‌بندی، حمل، فروش، صادرات و …) به صورت یک بلوک اطلاعات در زنجیره ثبت شده و در صورت بروز مشکلاتی نظیر آلودگی یا عدم انطباق با استانداردها، می‌توان منشأ آن را در کمترین زمان یافت. تجربه فروشگاه‌های زنجیره‌ای وال‌مارت در آمریکا نشان داده که بلاکچین زمان مورد نیاز برای ردیابی منشأ یک محصول را از چندین روز به چند دقیقه کاهش داده است. این یعنی افزودن قابلیت ردیابی سریع و افزایش شفافیت در پاسخ به بحران‌های اینچنینی.
از طرف دیگر وقتی اطلاعاتی نظیر گواهی‌های آزمایشگاهی (مثلاً تایید پایین بودن نیترات) و شیوه کشت (ارگانیک بودن، عدم استفاده بیش از حد از کود شیمیایی و غیره) بر روی بلاکچین ثبت شود، مصرف‌کننده نهایی می‌تواند با اسکن یک کد QR روی بسته‌بندی، از جزئیات تولید و کیفیت کالا مطلع شود. برای نمونه، شرکت خرده‌فروشی کارفور در اروپا با اجرای سیستم رهگیری بلاکچینی برای مرغ، شیر و میوه‌ها به مشتریان امکان داد از مبدأ و شیوه تولید کالای خریداری‌شده مطلع شوند. نتیجه جالب اینکه فروش محصولات دارای این شفافیت بلاکچینی از محصولات عادی مشابه بیشتر شد، چرا که اعتماد بیشتری در خریداران ایجاد کرد. این شفافیت دیجیتال می‌تواند به‌ویژه در بازارهای خارجی برای محصولات ایرانی تضمین‌کننده کیفیت باشد و جلوی شایعه‌پراکنی‌های بی‌اساس و لطمه‌های اینچنینی به محصولات کشاوری ایرانی را بگیرد.
یکی دیگر از مشکلات رایج در زنجیره‌های تولیدی کشور، ثبت سنتی و بعضاً کاغذی اطلاعات است که احتمال خطا یا دستکاری در آنها زیاد است. بلاکچین کمک می‌کند داده‌هایی مانند مصرف سم و کود، نتایج آزمایش‌ها، تاریخچه دمای سردخانه و موارد مشابه این، به شکل دیجیتال ذخیره شوند و چون تغییرناپذیرند، هر ناظر یا مشتری می‌تواند مطمئن باشد که این داده‌ها معتبرند. مثلاً در ماجرای اخیر، اگر خریداران روسی به سامانه مطمئنی دسترسی داشتند، می‌توانستند به صورت مستقیم ببینند که محموله‌های دریافتی آنها چه میزان نیترات داشته و آیا تأییدیه استاندارد را کسب کرده یا خیر. در واقع بر بستر بلاکچین می‌توان نوعی گواهی دیجیتال سلامت به هر محموله داد که نمی‌توان آن را جعل کرد.
علاوه بر تمام موارد ذکر شده با کمک تأمین مالی داخل زنجیره تولید و استفاده از قراردادهای هوشمند می‌توان فرایند معامله از کشاورز تا صادرکننده و خریدار نهایی را تسهیل کرد. برای مثال، پرداخت وجه به کشاورز می‌تواند مشروط به تحویل محصول با کیفیت مشخص‌شده در قرارداد هوشمند باشد و به محض تایید کیفیت (از طریق ثبت نتایج آزمایش در بلاکچین)، مبلغ به صورت خودکار آزاد شود. این سازوکارها هم سرعت مبادلات را بیشتر می‌کند و هم اعتماد بین طرفین را بالا می‌برد، چرا که همه چیز شفاف و خودکار اجرا می‌شود. به‌ویژه در شرایطی که انتقال سنتی پول با موانعی مثل تحریم‌های بانکی روبرو است، استفاده از رمزارزها یا توکن‌های مبتنی بر کالا می‌تواند با رعایت قوانین و ملاحظات کشور راهکار جدیدی برای افزایش صادرات محصولات کشاورزی و تسهیل مبادلات بین‌المللی فراهم کند.
ماجرای نیترات در هندوانه‌های ایرانی شاید تلنگری برای ما بود تا درک کنیم که روش‌های سنتی دیگر پاسخگوی نیازهای بازار جهانی نیستند. امروز زمان استفاده از فناوری‌های نوین برای ایجاد مسیری امن و شفاف از مزرعه تا سفره فرا رسیده است. اگر این چالش را فرصت در نظر بگیریم و از امروز به آینده فکر کنیم، می‌توانیم با تدبیر و برنامه‌ریزی درست، برای استفاده از فناوری‌های نوین، گام‌های عملیاتی برداریم و روزی را هدف گذاری کنیم که هر محصول ایرانی شناسنامه دیجیتال داشته باشد و هر کجای دنیا با اطمینان خاطر از کیفیت تضمین شده مصرف شود.
شرکت‌های فناوری‌محور مانند دایاچین که در حوزه بلاکچین و توکنیزاسیون فعالیت موفق اثبات شده دارند، می‌توانند در این مسیر پلی باشند میان کشاورزی سنتی و آینده دیجیتال. من به‌عنوان مدیرعامل دایاچین معتقدم بومی‌سازی فناوری‌های موفق جهانی و ارائه راهکارهای کاربردی، نقش تعیین‌کننده‌ای در تحول دیجیتال کشاورزی ایران خواهد داشت.