پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ایده اصلی تجارت الکترونیکی، خودکارسازی هر چه بیشتر فرآیندهای کسب‌وکاری است. تجارت الکترونیکی مشتمل بر انواع گوناگونی از تبادلات است که مبتنی بر بخش‌های مختلف و طرفین معامله شامل سازمان‌های تجاری، اشخاص حقیقی، دولت، شهروندان و… قابل انجام است. طی سال‌های اخیر، تجارت الکترونیکی به شکلی فزاینده گسترش‌یافته و می‌توان گفت در حال حاضر به وضعیتی پایدار رسیده است. بنا بر گزارش Forrester (فوریه ۲۰۱۲)، پیش‌بینی می‌شود میزان فروش خرده‌فروشی‌های تجارت الکترونیکی در ایالت متحده آمریکا از حدود ۲۰۲ بیلیون دلار در سال ۲۰۱۱ به بیش از ۲۵۰ بیلیون دلار در سال ۲۰۱۳ و حدود ۳۲۷ بیلیون دلار تا سال ۲۰۱۶ برسد.
همچنین در تحقیق دیگری پیش‌بینی‌شده میزان درآمدهای حاصل از تجارت الکترونیکی جهانی در سال‌های آتی رشد چشمگیری خواهد داشت. این تحقیق با توجه به بهبود زیرساختها، کاربران اینترنتی، افزایش خدمات اینترنتی و سایر شرایط مؤثر، میزان درآمد حاصل از تجارت الکترونیکی جهانی را تا سال ۲۰۱۵ پیش‌بینی کرده است. همان‌گونه که نتایج حاصل از این تحقیق در نمودار یک نشان می‌دهد، میزان درآمد تجارت الکترونیکی با رشد ۵/۲۰ درصدی تا سال ۲۰۱۲ به ۵/۸۲۰ میلیارد دلار و با رشد ۱۰۶ درصدی تا سال ۲۰۱۵ به ۴/۱ تریلیون دلار خواهد رسید.
به‌رغم کاربردها و مزایای بی‌شمار تجارت الکترونیکی در حوزه‌های مختلف، کشور ایران به دلیل وجود محدودیت‌های مختلف از دستیابی به رشد و توسعه کافی در این حوزه بازمانده است. برخی از این محدودیت‌ها عبارت‌اند از:
1. فراهم نبودن زیرساخت‌های امن و مطمئن
با توجه به ضعف زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و به‌ویژه شبکه اینترنت، امکانات کافی برای کسب ارزش‌افزوده لازم از تجارت الکترونیکی وجود ندارد. علاوه بر این پهنای باند ناکافی جهت برقراری ارتباطات از راه دور را می‌توان به‌عنوان دیگر محدودیت موجود برشمرد.
2. پایین بودن سطح اعتماد کاربران به زیرساختها و سیستم‌ها
عدم توجه لازم به مقوله امنیت، عدم فراهم‌سازی زمینه لازم جهت جلب اعتماد کاربران، فقدان یک استاندارد پذیرفته‌شده عمومی برای اطمینان از کیفیت، امنیت و قابلیت اعتماد تجارت الکترونیکی و… موجب عدم کسب اطمینان لازم برای حذف فرآیندهای دستی و استفاده از اسناد الکترونیکی به‌جای اسناد سنتی شده است.
۳. عدم باور کاربران به تجارت الکترونیکی
بخش اعظمی از معاملات باید در بخش‌های B2B و G2B شکل گیرد اما به دلیل اینکه بخش‌های مالی و حسابداری تا حد زیادی متکی به کاغذ هستند و هنوز اسناد الکترونیکی و مجازی را به رسمیت نمی‌شناسد، توسعه موردنظر در این بخش صورت نگرفته است.
تأثیر متقابل تجارت الکترونیکی و بورس
فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش بسیار مهمی در توسعه بازارهای پولی و مالی ایفا می‌کند، به‌طوری‌که اساساً توسعه این بازارها در گرو بهره‌برداری هوشمندانه آن‌ها از زیرساختها و بسترهای سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و شبکه‌ای این فناوری است. در همین راستا، معاملات برخط در بازار سرمایه از سال ۱۳۸۹ آغازشده و تاکنون روند فزاینده‌ای را دنبال کرده است. به‌طور میانگین روزانه حدود هزار میلیارد ریال خریدوفروش سهام از طریق معاملات برخط در بازار سرمایه صورت می‌گیرد. این میزان در زمان‌های افزایش حجم معاملات، بعضاً به بیش از دو هزار میلیارد ریال در روز می‌رسد.
این حجم از معاملات که به‌صورت برخط و کاملاً دیجیتالی صورت می‌گیرد، بیانگر حجم بالای تجارت الکترونیکی در این بازار است که به نظر می‌رسد در مقایسه با سایر حوزه‌های اقتصادی و تجاری کشور به لحاظ نوع فرآیند و نیز حجم و ارزش تراکنش‌های تجاری، بی‌نظیر است. به عبارتی تنها با در نظر گرفتن ارزش معاملات برخط در بازار سرمایه و بدون احتساب الکترونیکی شدن دیگر فرآیندها، می‌توان به نقش مهم و برجسته سهم بازار سرمایه در ارتقای شاخص‌های تجارت الکترونیکی کشور پی برد. اشکال شماره ۲ و ۳ به ترتیب نشان‌دهنده چگونگی انجام فرآیند معاملات در حالت کلی و نحوه انجام معاملات برخط در بازار سرمایه ایران هستند. انجام معاملات برخط باعث حذف واسطه‌ها و درنتیجه کاهش هزینه و ریسک سرمایه‌گذاران شده است. بدین ترتیب جذب بیشتر سرمایه‌گذاران و بهبود عملکرد کلی بازار را به دنبال داشته است. علاوه بر این در حال حاضر بسیاری از فرآیندها و عملیات کسب‌وکاری و تجاری در این بازار مانند عملیات مربوط به فرآیند پس از معاملات، صدور گواهی‌های سهام، دریافت، بررسی و انتشار اطلاعات شرکت‌های بورسی، دریافت و ذخیره‌سازی اطلاعات مربوط به نهادهای مالی، تهیه گزارش‌های نظارتی و… به‌صورت مجازی و بدون استفاده از کاغذ انجام می‌شود.
همچنین به‌کارگیری امضای دیجیتال به‌عنوان ابزاری جهت برقراری امنیت، قابلیت اعتماد و شفافیت در فضای مجازی و انجام تعاملات الکترونیکی، روند توسعه تجارت الکترونیکی در بورس را تسریع کرده است. به‌طورکلی می‌توان برخی از دلایل مهم توسعه تجارت الکترونیکی در بازار سرمایه را به شرح زیر عنوان کرد:
1. درصورتی‌که تجارت الکترونیکی منجر به ایجاد ارزش‌افزوده نسبت به تجارت سنتی (آفلاین) نشود، با عدم استقبال مواجه خواهد شد. کاهش محدودیت‌های مکانی و زمانی، عدم نیاز به مراجعه حضوری کاربران و درنهایت کاهش هزینه‌ها به‌عنوان دلایل مهم ارزش‌افزایی و توسعه تجارت الکترونیکی در بازار سرمایه مطرح است.
2. فراهم شدن بسترهای سخت‌افزاری، شبکه و نرم‌افزاری لازم
3. فراهم‌سازی الزامات امنیتی و به‌کارگیری مکانیسم‌های امنیتی مؤثر مانند امضای دیجیتال
4. مهیا شدن بسترهای قانونی و حقوقی در بازار سرمایه به‌منظور مدیریت ریسک‌های احتمالی.
.
درمجموع می‌توان گفت تجارت الکترونیکی شامل اجزای کلیدی چون زیرساختها، فرآیندها، بازارها، خدمات و محتوای الکترونیکی است که نیازمند هماهنگی، سازمان‌دهی، استراتژی و مدیریت مناسب هستند.
علی عبداللهی
منبع: ماهنامه پیوست؛ شماره 26