پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
کافی است در قسمت جست‌وجوی گوگل واژه «بیت‌کوین» را تایپ کنید تا از تعداد زیاد سایت‌هایی که امکان خرید و فروش و مبادله بیت‌کوین با ریال را فراهم کرده‌اند، خبردار شوید. همین موجب شده است با وجود سکوت تقریباً هوشمندانه مسئولان کشور نسبت به بیت‌کوین بخشی نیز برای سیاستگذاری روی آن اقدام کنند. اما سیاستگذاری برای بیت‌کوین چندان ساده نیست. هنوز این نوع پول جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است و بسیاری بین پول بودن یا کالا بودن آن با یکدیگر اختلاف نظر دارند. از سویی هیچ کدام از کشورهای دیگر نیز قانون خاصی در مورد آن تدوین نکرده‌اند و همه منتظرند تا ببینند آینده چه خواهد شد. اما مرکز ملی فضای مجازی در این میان سریع‌تر عمل کرده است. این مرکز تصمیم گرفته این بار همگام با کشورهای دیگر در جهت قانونگذاری و سیاستگذاری برای بیت‌کوین قدم بردارد تا دیگر ایران مصرف‌کننده صرف نباشد. سیاستگذاری و قانونگذاری برای بیت‌کوین را معاونت تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی بر عهده گرفته است. به منظور مشخص شدن وضعیت روند سیاستگذاری برای بیت‌کوین با سعید مهدیون معاون تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
.
معمولاً بانک‌های مرکزی کشورها و سازمان‌های بورس وارد سیاستگذاری برای بیت‌کوین می‌شوند. چرا مرکز ملی فضای مجازی برای سیاستگذاری بیت‌کوین اقدام کرد و وارد قانونگذاری برای این مفهوم شد؟
تقریباً بحث بیت‌کوین اواخر سال ۹۱ و اوایل سال ۹۲ در ایران مطرح شد و برخی از سایت‌ها به خرید و فروش آن اقدام کردند و بعضی از روزنامه‌ها نیز به بررسی مفهوم و کارکرد آن پرداختند. در آن زمان بانک مرکزی فعالیت جدی در این خصوص صورت نداد، زیرا اعتقاد داشت امکان دارد بیت‌کوین پول نباشد. چون پول مجازی ماهیتی بین پول و کالاست از همین رو هیچ کدام از دستگاه‌ها به صورت مستقیم اقدامی در مورد آن نمی‌کردند. اگر آن را کالا بنامیم بانک مرکزی نمی‌تواند برای آن قانونگذاری کند و به آن بپردازد، اگر ماهیت پول داشته باشد بورس و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز نمی‌توانند در آن دخیل شوند. اما مرکز ملی فضای مجازی بر اساس حکمی که به آن ابلاغ شده و حیطه وظایفش را تعیین کرده است، وظیفه سیاستگذاری و هماهنگی را بر عهده دارد. به دلیل اینکه پول مجازی نیز تقریباً در یک حوزه میان‌بخشی است و مفهوم مشخصی ندارد، مرکز ملی فضای مجازی وارد بحث سیاستگذاری برای آن شد. البته همان زمان نیز که با بخش‌هایی مانند بانک مرکزی و بورس صحبت کردیم آنان از این اقدام استقبال کردند.
.
از چه زمانی سیاستگذاری برای بیت‌کوین در دستور کار قرار گرفت و چه نهادهایی در این میان با مرکز ملی فضای مجازی همکاری کردند؟
اواخر بهمن و اسفندماه سال ۹۲ این موضوع را مطرح کردیم و تقریباً با ۱۳ یا ۱۴ نهاد مثل مرکز پژوهش‌های مجلس به عنوان بخش قانونگذار کشور، بانک مرکزی به عنوان مسئول تنظیم روابط مالی، سازمان بورس اوراق بهادار، وزارت اقتصاد، نیروی انتظامی و دستگاه قضائی و وزارت ارتباطات و فناوری و غیره جلسات اولیه را تشکیل دادیم و موضوع را مطرح کردیم. در آن جلسات بیشتر بحث بر سر این بود که هم‌اکنون این نوع پول مجازی در کشور وجود دارد و شاید هنوز تاثیرگذار نباشد اما باید برایش سیاستگذاری و قانونگذاری کنیم. بررسی‌های ما نشان می‌دهد بخشی از سرمایه‌های کشور به سمت مجازی شدن پیش می‌رود، از همین رو از نهادها و دستگاه‌های مختلف خواستیم اگر تاکنون در این زمینه تحقیقی کرده یا کاری انجام داده‌اند با ما در میان بگذارند اما تا آن زمان هیچ کدام از دستگاه‌ها اقدامی در این خصوص نکرده بودند. همه خواستار این بودند تا مرکز ملی مجازی، سیاستگذاری در این زمینه را بر عهده گیرد.
.
یعنی بانک مرکزی و بورس این وظیفه را بر عهده شما گذاشتند؟
بله، تمام حوزها معتقد بودند نهادی که می‌تواند در مورد پول مجازی سیاستگذاری کند، شورای عالی فضای مجازی است. برای این منظور کمیته‌ای در مرکز تشکیل شد و سه ناظر از طرف مرکز ملی فضای مجازی، بانک مرکزی و مرکز پژوهش‌های مجلس در این کمیته حضور داشتند و بر روند کاری کمیته نظارت می‌کردند.
.
در بررسی‌های شما نحوه برخورد کشورهای دیگر با این نوع پول مشخص شد؟
کشورهای دیگر برای مقابله با آن رفتارهای متفاوتی داشتند. برخی در برابرش سکوت کرده‌اند و منتظرند واکنش کشورهای دیگر را رصد کنند. بعضی کشورها مخالفت خود را علناً اعلام کرده‌اند و برخی کشورها موافق هستند.
.
دیدگاه مرکز ملی فضای مجازی در این خصوص چیست؟ کدام موضع را در پیش خواهیم گرفت؟ موافقیم یا مخالف؟
در خرداد یا تیرماه سال گذشته ما این پروژه را آغاز کردیم، در مورد نحوه مواجهه با پول الکترونیکی سناریوهای متعددی به کمیسیون عالی تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی تحویل دادیم تا سناریو مورد توافق همگی تصویب شود. تقریباً تا بهمن‌ماه گذشته پنج سناریو را تنظیم و در آن به مزایا و معایب پول مجازی اشاره کردیم.
.
سناریوهایی که اشاره می‌کنید حاوی چه اطلاعاتی بود. چرا چند سناریو تنظیم کردید؟
در این سناریوها از بدبینانه‌ترین تا خوش‌بینانه‌ترین وضعیت‌ها را مورد بررسی قرار دادیم؛ به طور مثال اگر به این پول مجازی صرفاً مالی بنگریم، چه مزایایی دارد چه معایبی دارد. حتی کارشناسان شورای عالی فضای مجازی هم در دو سه جلسه کمیسیون عالی روند فرآیندها را مورد بررسی قرار دادند و تصمیم بر آن شد که فعلاً بحث کردن در مورد سناریوها زود است.
.
یعنی قانونگذاری و سیاستگذاری برای پول مجازی هنوز زود است؟
بله. تصمیم گرفته شد برای بررسی بیشتر امسال دو کمیته تخصصی تشکیل دهیم: کمیته‌ای که مباحث اقتصادی در آن مطرح شود و دیگری مسائل امنیتی را مورد بررسی قرار دهد. کمیته امنیتی مسائل مربوط به حقوق مردم و اعتبارها و هک شدن سایت‌ها و غیره را بررسی می‌کند. کمیته امنیتی را در حوزه معاونت امنیت مرکز تعریف کردیم که شامل بخش فنی، نیروی انتظامی و قوه قضائیه و غیره می‌شود و مسائل مربوط به مباحث سوءاستفاده و کلاهبرداری و تخریب و از این قبیل را مورد بررسی قرار می‌دهد. در کمیته اقتصادی نیز تاثیر این نوع پول بر فضای اقتصادی مورد بررسی قرار می‌گیرد، در عین حال قرار شد در یک دوره زمانی مشخص تعداد سناریوهای مطرح‌شده در این زمینه کاهش یابد و چون این موضوع، موضوعی سیال است، یک کمیته کارشناسی تشکیل شود و این فضا را به صورت کامل رصد کند و اگر نیازی به تغییر و اصلاح در سناریوهای مطرح‌شده بود، آنها را لحاظ کند.
.
می‌توان گفت چون هنوز پول‌های مجازی در بازار ایران تاثیری ندارند، می‌توان از آنها چشم‌پوشی کرد؟
نادیده گرفتن به معنای اینکه اصلاً در مورد آن فکر نکنیم، نیست. به این معناست که فرصت داریم مطالعات‌مان را جدی‌تر دنبال کنیم؛ حتی در کمیسیون عالی هم این پیشنهاد مطرح شد که سریع تصمیم‌گیری نکنیم. در دنیا کشورهایی که خوش‌بینانه با آن برخورد کرده‌اند نیز اقدام عجولانه‌ای انجام نداده‌اند و حتی هنوز قانونی برای آن وضع نکرده‌اند.
.
در مجموع دید کارشناسان به این پول چگونه بوده است؟
هنوز سناریویی برای آن مطرح نشده تا بتوانم در موردش صد درصد بگویم اما در جلسات کارشناسی صحبت از حذف نیست و به آن به عنوان پدیده‌ای رو به رشد می‌نگریم که شاید بعدها به نام بیت‌کوین نباشد ولی پروژه پولی‌ای که در فضای مجازی شکل گیرد و از مقررات بانک مرکزی کشورها مستقل باشد، کلید خورده است.
.
در این سناریوها از این پول به نام پول فضای مجازی یاد شده است؟
بله. با اینکه پول مجازی تعبیر درستی نیست، زیرا این پول مجازی نیست و مابه‌ازا دارد ولی هنوز اصطلاح فارسی مناسبی برای آن نیافته‌ایم. البته در تعاریفی که موجود است همین تعابیر مورد استفاده قرار می‌گیرد، مثلاً بانک مرکزی اروپا نام پول دیجیتال را به کار می‌برد. منظور ما هم از پول مجازی پولی است که در فضای مجازی ایجاد می‌شود.
.
در شرایط فعلی خرید و فروش یا مبادله بیت‌کوین ممنوع است؟
در مقررات قانونی که منع‌کننده مبادله باشد، نداریم اما قانون حمایت‌کننده نیز نداریم.
.
پس چرا پلیس فتا اخطار می‌دهد که از این پول استفاده نکنیم؟
پلیس وظیفه دارد در مورد عواقب آن روشنگری کند، به همین دلیل می‌گوید اگر وارد این فضا شدید و اتفاقی برای پول‌تان افتاد، کسی نمی‌تواند از شما حمایت کند. زیرا مردم باید آگاه باشند هیچ مقررات خاصی بر این مبادلات حاکم نیست و در صورت بروز مشکل، هیچ نهادی نمی‌تواند حمایت‌گر باشد.
.
مرکز فضای مجازی خود در مورد پول مجازی قانونگذاری می‌کند؟
خیر. شورای عالی فضای مجازی مطابق حکمی که به آن ابلاغ شده وظیفه سیاستگذاری دارد، یعنی بین نهادها تقسیم وظایف می‌کند؛ به طور مثال سیاست ما این‌گونه شد که پول مجازی در کشور گسترش یابد، پس باید به هر نهادی وظیفه‌اش گفته شود. در انتها وقتی هر نهادی به مسئولیت خود آگاه شد، مرکز ملی فضای مجازی بر آنها نظارت می‌کند.
.
فکر می‌کنید چقدر طول می‌کشد تا سیاستگذاری پول مجازی انجام گیرد؟
امیدوار هستم اواخر سال پیش‌نویس اولیه انجام شود و از پنج سناریو به یک یا دو سناریو برسیم و در کمیسیون عالی نیز مراحل کار گذرانده شود.
.
در برخی کشورها خودپرداز بیت‌کوین نصب و راه‌اندازی شده است. امکانش وجود دارد که دستور نصب آنها در ایران داده شود و این دستور از طرف چه نهادی است؟
بله در مورد خودپردازهای بیت‌کوین شنیده‌ام. اما توجه داشته باشید در اینجا نصب و راه‌اندازی خودپردازها تحت مسئولیت بانک مرکزی است. در کشورهای دیگر نصب و راه‌اندازی خودپردازها بر عهده بخش خصوصی است. هنوز تا تصمیمات قانونگذاری تکمیل نشده نمی‌توان در مورد خودپرداز بیت‌کوین صحبت کرد.
.
اگر موقعیتی ایجاد شود شما حاضر هستید از پول مجازی استفاده کنید؟
اگر مقررات و قوانین آن تصویب شود و بدانم از سرمایه‌هایم حمایت خواهد شد، استفاده خواهم کرد اما هم‌اکنون که قانونی ندارد و در بازار دارای ثبات منظمی نیست، چنین ریسکی نمی‌کنم
منبع: ماهنامه پیوست / مهرک محمودی