پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
صرافی‌های رمزارز داخلی با گذشت چندین سال از فعالیت در فناوری ارز دیجیتال هنوز جایگاه خود را در اقتصاد ایران نیافته‌اند و با مشکلاتی چون مشخص نبودن متولی این حوزه، فقدان قانون جامع و مشخص و محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های موردی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
به گزارش یوبیتکس، نبود قوانین و مقررات جامع، شفاف و کاربردی در حوزه فعالیت‌های رمزارزی در ایران، در سال‌های گذشته حاشیه‌ها و آسیب‌هایی را برای مردم ایجاد کرده است. فارغ از آسیب‌هایی که مردم ناآگاه از فعالیت در حوزه ارز دیجیتال از طریق کلاهبرداری‌ها می‌بینند، فعالان حرفه‌ای حوزه رمزارز از جمله صرافی‌های این حوزه نیز در معرض آسیب و نوسان قرار دارند.
واقعیت این است که به سبب اقداماتی که بدون تعامل نهاد نظارتی و بخش خصوصی انجام می‌شود، نه تنها اعتماد کاربر از بین می‌رود، بلکه می‌تواند خروج پول از صرافی‌های بومی و انتقال آن به صرافی‌های خارجی در قالب ارز را نیز به دنبال داشته باشد؛ این وضعیت بی‌شباهت برای برپایی جشن ناخواسته و پهن کردن فرش قرمز برای پلتفرم‌های خارجی فعال در حوزه رمزارزی نیست.
بسته‌شدن درگاه‌های صرافی‌های رمزارز از جمله این اقدامات قلمداد می‌شود که می‌تواند سبب افزایش نااطمینانی در بازار و خروج سرمایه از کشور شود؛ اتفاقی که آبان‌ماه ۱۴۰۳ برای نخستین‌بار صورت گرفت و درگاه کسب‌وکارهای رمزارزی مسدود شد؛ اگرچه با پیگیری‌های صورت‌گرفته، در کمتر از ۲۴ ساعت این درگاه‌ها رفع مسدودی شد اما برای دومین ششم دی‌ماه بار دیگر این مسدودی بدون اطلاع قبلی به کسب‌وکارها انجام شد.
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت به‌تازگی در خصوص مشکلات ایجاد شده برای درگاه‌های رمزارز گفته است: «بانک مرکزی اعلام کرده درگاه رمزارز بسته نیست تنها درگاه خرید توسط بانک مرکزی بسته شده است؛ بانک مرکزی مسئول مدیریت بازار ارز است و این تصمیم در همین راستا اخذ شده است.»
در تازه‌ترین اقدام، روز سه‌شنبه ۱۸ دی‌ماه بانک مرکزی ابلاغیه جدید خود را در حوزه رمز پول‌ها منتشر کرد که بر اساس آن مقرر شد: تمامی سکوهای رمزپول برای فعالیت، حساب بانکی واحد و مورد تأیید بانک مرکزی داشته باشند.
بر اساس چارچوب تعیین شده و به منظور تضمین شفافیت فعالیت‌های ریالی و جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده احتمالی، اطلاعات مرتبط با فعالیت تمامی کارگزاران رمزپول از جمله جزئیات فعالیت‌های معاملاتی، مشخصات مدیران و تعاملات مالی آنها طبق قانون، دریافت و مورد بررسی قرار می‌گیرد.
همچنین با هدف امکان نظارت دقیق‌تر بر سلامت مالی این حوزه، کارگزاران رمزپول ملزم هستند کلیه عملیات دریافت و پرداخت ریالی مرتبط با فعالیت خود را به‌صورت شفاف و از طریق حساب مشخص و مورد تأیید بانک مرکزی انجام دهند.
نکته دیگر اینکه با توجه به تمهیدات فراهم شده برای دریافت خدمات پرداخت سکوهای مبادله به‌صورت مستقیم از شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت و بانک‌ها، سکوهای موصوف از دریافت خدمت پرداخت به‌صورت باواسطه منع شده‌اند.
خروج سرمایه ارزی و از بین رفتن انگیزه کسب‌وکارها
فعالان حوزه صرافی‌های رمزارز اعتقاد دارند، مسدودسازی بیش از ۳۰۰ کسب‌وکار علاوه بر مشکلاتی که برای آنها رقم می‌زند، اعتماد ۱۵ میلیون کاربری فعال در فضای رمزارزی را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد که با لحظه‌ای تردید نسبت به امنیت مالی خود در پلتفرم‌های بومی حاضرند بی تعلل سرمایه ارزی خود را از داخل کشور به صرافی‌های خارج از کشور انتقال دهند.
محمدمهدی فاطمیان، رئیس سابق هیئت‌مدیره انجمن فین‌تک در تشریح مسدودشدن درگاه کسب‌وکارهای رمزارزی گفت: «بهتر بود برای رفع مشکلات به‌جای مسدودسازی، تعامل کنیم و مسیر گفت‌وگو را برگزینیم. بانک مرکزی به‌جای دستور انسداد می‌توانست به صورت رسمی استدلال‌های کافی خود را ارائه دهد و رفع مشکلاتی که از نظر این نهاد وجود دارد را در قالب تعامل پیش ببرد.»
او با تأکید بر اینکه محدودیت و یا ممنوعیت راهکار رد شده‌ای برای مواجهه با مشکلات است، اظهار داشت: «این شکل اقداماتی که بدون گفت‌وگو، استدلال و اغنای مخاطب رخ می‌دهد، باعث می‌شود کسب‌وکارهای این فضا به آینده امید نداشته باشند.»
قوانین حوزه رمزارز باید ضمن به رسمیت شناختن کسب‌وکارها، حمایت‌های لازم را برای کاربران نیز فراهم کنند
فاطمیان خاطرنشان کرد: «بارها در گفت‌وگوهای اقتصادی مسئولان درباره لزوم و ضرورت جذب سرمایه‌گذاری خارجی صحبت کرده‌اند، اما با اوضاعی که وجود دارد جذب سرمایه‌گذار امکان‌پذیر است؟ اگر سرمایه‌گذار خارجی یک روز صبح از خواب بیدار شود و ببیند بدون اعلام قبلی برای ۱۵ میلیون کاربر فضای کریپتو، بیش از ۳۰۰ کسب‌وکار فعال در این حوزه و هشت هزار نفر نیروی کار چنین تصمیمی گرفته شده آیا ریسک فعالیت در کشور را می‌پذیرد؟»
عباس آشتیانی، رئیس کمیسیون رمزارز و بلاکچین سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور نیز در این خصوص با تأکید بر اینکه مسدودسازی فعالیت صرافی‌های رمزارز آسیب جدی به اعتماد کاربران به این پلتفرم‌های بومی می‌زند، تصریح کرد: «در این حوزه خاص، معمولاً آسیب به اعتماد بسیار سخت جبران شده و آنها را ناخواسته به سمت پلتفرم‌های خارجی و بازارهای غیر شفاف دیگر سوق می‌دهد.»
البته باید توجه داشت که بانک مرکزی به عنوان نهاد ناظر در حوزه پول و ارز، بر این باور است که هدف از این اقدامات صیانت از دارایی مردم و ساماندهی و نظارت بر مبادلات مالی است تا سوءاستفاده‌ای در این خصوص صورت نگیرد به همین خاطر در این مطلب به سراغ چند تن از مدیران صرافی‌های رمزارز داخلی رفت و نظر آنان را این باره جویا شد که انتظارات آنان از دولت و نهاد ناظر برای ساماندهی جویا شود.
کسب‌وکارهای رمزارز به رسمیت شناخته شود
امیرحسین مردانی، مدیرعامل صرافی بیت‌پین، درباره اینکه صاحبان صرافی‌های رمزارز و صاحبان این کسب‌وکارها از بانک مرکزی چه درخواستی دارند، گفت: «صاحبان کسب‌وکارهای رمزارزی از بانک مرکزی و نهادهای تصمیم‌گیرنده انتظار دارند قوانین و مقرراتی شفاف، جامع و کاربردی برای فعالیت‌های رمزارزی در ایران تصویب و ابلاغ شود.»
او افزود: «این قوانین باید ضمن به رسمیت شناختن کسب‌وکارها، حمایت‌های لازم را برای کاربران نیز فراهم کنند تا از وقوع زیان‌های گسترده ناشی از تصمیم‌گیری‌های ناگهانی جلوگیری شود.»
مردانی با تأکید بر این موضوع که بانک مرکزی فقط متولی قانونی رمزپول بوده و رمزپول‌ها تنها بخشی از رمزدارایی‌ها هستند، خاطرنشان کرد: «البته نهادهای دیگر نیز باید برای ساماندهی و رگولاتوری این صنعت با اکوسیستم تعامل کنند و نقطه نظرات آنها را بشنوند.»
ضرورت تدوین چارچوب‌های نظارتی متناسب با ماهیت فناوری بلاکچین
او درباره اینکه ساماندهی حوزه رمزارزها باید به چه صورتی انجام شود تا کسب‌وکارهای این حوزه و کاربران آن هر دو آسیب نبینند، گفت: «ساماندهی این بازار نیازمند تدوین چارچوب‌های نظارتی و مقرراتی متناسب با ماهیت فناوری بلاکچین و رمزارزها است.»
به گفته این فعال حوزه رمزارز، این چارچوب باید شامل استانداردهای امنیتی، الزامات شفافیت، و حمایت از حقوق کاربران باشد؛ همچنین، تعامل و گفت‌وگوی مستمر میان تنظیم‌گران و فعالان بازار برای همفکری و تطبیق قوانین با شرایط واقعی بازار ضروری است.
صرافی بیت‌پین خاطرنشان کرد: ایجاد نهادهای نظارتی مستقل که بر عملکرد صرافی‌ها و سایر بازیگران نظارت کنند، می‌تواند به افزایش اعتماد عمومی کمک کند اما این تصمیم نباید و نمی‌تواند با شنیدن نقطه نظرات کسب‌وکارها و کارشناسان اکوسیستم باشد.
از بین بردن فرصت‌های شغلی و اعتماد میان کاربران
مردانی درباره آسیبی که در این مدت به این کسب‌وکارها وارد شده و چه اتفافاتی را رقم خواهد زد، گفت: «نبود قوانین شفاف، محدودیت‌های بانکی و اقدامات سختگیرانه‌ای که بدون توجه به ماهیت این کسب‌وکارها و به‌صورت ناگهانی و بدون اطلاع قبلی اعمال می‌شوند، مشکلات گسترده‌ای را برای کاربران و کسب‌وکارهای رمزارزی به وجود آورده است. این وضعیت نه‌تنها با جلوگیری از رشد و حتی تعطیلی کسب‌وکارها، فرصت‌های شغلی را از بین می‌برد، بلکه اعتماد کاربران را نیز تضعیف می‌کند.»
مدیرعامل صرافی بیت‌پین خاطرنشان کرد: «ادامه این شرایط می‌تواند در بلندمدت به مهاجرت کسب‌وکارها به کشورهای دیگر و از دست رفتن فرصت‌های اقتصادی و نوآوری در کشور منجر شود. از طرفی با ایجاد بازارهای زیرزمینی و غیررسمی امنیت دارایی‌های کاربران را نیز به خطر انداخته و شفافیت را از فضای معاملاتی رمزارزی می‌گیرد.»
بانک مرکزی و سایر نهادهای مسئول شفاف عمل کنند
عیسی کشاورز، رئیس هیئت‌مدیره یوبیتکس با اشاره به بسته‌شدن درگاه‌های پرداخت مرتبط با صرافی‌های رمزارز از سوی بانک مرکزی، این اقدام را غافل‌گیرانه دانست که سبب شد تا فعالان این حوزه دچار شوک و نگرانی شوند.
او با بیان اینکه به طور غیررسمی برای این کار دلایلی چون مبارزه با پول‌شویی، سفته‌بازی و جلوگیری از تلاطم در بازار ارز عنوان شده است، افزود: «بخش خصوصی نقش مهمی در این صنعت دارد و نیاز است تصمیم‌گیری‌ها با حضور نمایندگانی از فعالان این عرصه انجام شود.»
او در پاسخ به اینکه اتخاذ این تصمیم‌ها چه تأثیری بر کسب‌وکارها و اکوسیستم رمزارز در ایران داشته است گفت: «بسته‌شدن ناگهانی درگاه‌ها تأثیر مخربی بر کسب‌وکارهای مرتبط با رمزارز داشته است؛ این موضوع تنها به ضرر فعالان این حوزه تمام نمی‌شود، بلکه میلیون‌ها کاربر را نیز تحت‌تأثیر قرار داده است و انتظار داریم بانک مرکزی و سایر نهادهای مسئول در این زمینه شفاف عمل کنند.»
فعال صنعت رمزارز تصریح کرد: «یکی از مشکلات بزرگ، نگاه محدود و کاهنده‌ای است که به رمزارز وجود دارد. بانک مرکزی به‌جای تمرکز بر مدیریت و توسعه فناوری‌های مرتبط، تمام اکوسیستم را تنها در حوزه پرداخت و مبادله می‌بیند. این رویکرد اشتباه است و باعث کاهش سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌شود.»
کشاورز در خصوص اینکه آیا رگولاتوری و ساماندهی فعالیت صرافی‌های رمزارز می‌تواند به کاهش مشکلات کمک کند، پاسخ داد: «در بیشتر کشورهای جهان، رمزارزها به‌عنوان دارایی شناخته می‌شوند و سازمان‌هایی مانند بورس متولی اصلی آن هستند. در برخی کشورها، مانند آمریکا و امارات، نهادهای مستقلی برای مدیریت و ساماندهی این حوزه تشکیل شده‌اند. صنعت بلاکچین و رمزارزها قابلیت‌های فراوانی در جذب سرمایه‌گذاری، تبادل مالی و فناوری‌های نوین دارند اما نگاه بانک مرکزی به این صنعت محدود و کاهنده است.»
او بیان کرد: «در ایران، بانک مرکزی تمایل دارد همه مسئولیت‌ها را خود بر عهده بگیرد. این مسئله باعث چالش‌هایی شده است؛ معتقدیم که قانون‌گذاری نهایی باید از سوی مجلس شورای اسلامی انجام شود. اکوسیستم اقتصاد دیجیتال می‌تواند سهم قابل‌توجهی در اقتصاد کشور داشته باشد، به‌شرط آنکه بخش خصوصی ناامید نشود و مدیریت ریسک به درستی انجام گیرد. در غیر این صورت، فرصت‌های بزرگی از دست خواهد رفت.»
اقتصاد دیجیتال ظرفیت بسیار بالایی دارد
کشاورز افزود: «به نظر من، شورای عالی فضای مجازی و مجلس شورای اسلامی باید نقش اساسی در تدوین قوانین و مقررات این حوزه ایفا کنند. اقتصاد دیجیتال ظرفیت بسیار بالایی دارد و می‌تواند سهم بزرگی از تولید ناخالص داخلی کشور را به خود اختصاص دهد. اما این نیازمند نگاه بلندمدت و حمایت از بخش خصوصی است.»
او در این خصوص که نقش رمزارزها در دور زدن تحریم‌ها چیست؟ توضیح داد: «رمزارزها می‌توانند در شرایط تحریم، رمزارزها می‌توانند نقش مؤثری در دور زدن تحریم‌ها و جذب سرمایه‌گذاری خارجی ایفا کنند. نمونه‌ای از این رویکرد در گروه بریکس دیده می‌شود، جایی که کشورهای عضو به‌جای دلار، از رمزارزها برای مبادلات خود استفاده می‌کنند. این یک فرصت بی‌نظیر برای اقتصاد ایران است که نباید با تصمیمات غیرکارشناسی این فرصت از دست برود. کشورهای عضو بریکس به‌دنبال کنار گذاشتن دلار و استفاده از رمزارزها برای مبادلات خود هستند.»
کشاورز گفت: «باید توجه داشته باشیم که فناوری بلاکچین و رمزارز تنها به پرداخت محدود نمی‌شود. این فناوری می‌تواند در حوزه‌های مختلفی از جمله جذب سرمایه، صنعت، و اقتصاد دیجیتال تحول ایجاد کند. اما نگاه تنگ‌نظرانه که صرفاً بر پول ملی و نظام پرداخت متمرکز باشد، مانع بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها می‌شود. امیدوارم دولت و بانک مرکزی با تغییر رویکرد، راه را برای توسعه این صنعت هموار کنند.»
حاکمیت و دولت میز مذاکره را رها نکند
احسان قاضی‌زاده، مدیرعامل شرکت صرافی رمزارز بیتمکس اظهار کرد: «آغاز همکاری معاونت عملی فناوری ریاست جمهوری با بانک مرکزی در زمینه ساماندهی صرافی‌های رمزارز فی نفسه اقدام خوبی است و ما در اکوسیستم دنبال این هستیم تا حاکمیت و دولت میز مذاکره را رها نکند.»
او افزود: «در بحث ماهیت شناسی رمزارزها و جزئیات حقوقی این کسب‌وکار باید بدانیم که موضوع پیچیده‌ای است و بانک مرکزی به تنهایی متولی این صنعت نیست و دستگاه‌های متعددی متولی آن خواهند بود.»
قاضی زاده ادامه داد: «صنعت بلاکچین می‌تواند یک پنجره فرصت برای کشور ما باشد و در شرایط فعلی کشور در صحنه بین‌الملل، می‌تواند پل اتصال به بازارهای مالی و تأمین مالی از بازارهای جهانی باشد؛ اما بانک مرکزی اگر بخواهد در فضای خارج از مشورت با بخش خصوصی در این حوزه رگولاتوری کند، ممکن است این پنجره فرصت بسته شود. اگر درگاهی به هر نحوی تخلف یا پول‌شویی می‌کند، قطعاً باید با آن برخورد شود.»
او تأکید کرد: «اتفاقاً رگولاتوری می‌تواند باعث جذب سرمایه‌های بزرگ‌تر شده و جایگاه حقوقی صرافی‌های رمزارز را ارتقا دهد؛ همچنین باعث می‌شود کسب‌وکارهای این حوزه مستدام‌تر شوند اما نگرانیم تصمیم‌گیری‌های شتاب‌زده ممکن باشد رانتی ایجاد کند یعنی به اسم چارچوب‌سازی و رگولاتوری، برخی جوانانی که بازیگران قدیمی‌تر این حوزه هستند، از بازار خارج شده و برخی بازیگران دیگر به اسم اخذ مجوز، با رانت وارد این بازار شوند؛ وگرنه ما خودمان از رگولاتوری بانک مرکزی استقبال می‌کنیم.»
این فعال صنعت رمزارز خاطرنشان کرد: «ما حاضریم در تعیین ابعاد و چارچوب‌های حقوقی و فنی صرافی‌های رمزارز مشارکت کنیم. مخالفیم که رمزارزها ذیل رمزپول شناسایی شوند.»
قاضی زاده گفت: «جدی‌ترین تشکل حامی صرافی‌های رمزارز، انجمن بلاکچین است اما برخی شرکت‌های فعال در این حوزه مجوزهای خود را از سازمان نظام صنفی رایانه‌ای گرفته‌اند و انجمن بلاکچین از سمت حاکمیت به عنوان نهاد تنظیم‌گر یا اعتباردهنده شناسایی نشده است.»
این فعال حوزه رمزارز تصریح کرد: «اگر قرار است تصمیمی درباره پلتفرم‌های رمزارز گرفته شود باید از انجمن بلاکچین دعوت شود ولی این انجمن امکان صدور مجوز را ندارد؛ تنها مجوزی که در حال حاضر فعال است، درگاه‌های شاپرکی است ولی نهادی که باید به آنجا مراجعه کنیم، تاکنون در کشور فعال نشده است.»
او خاطرنشان کرد: «مرکز ملی فضای مجازی هم در فاز شناسایی ماهیت رمزارز است ولی فهم بانک مرکزی با مرکز ملی فضای مجازی متفاوت است؛ بانک مرکزی به رمزپول اولویت می‌دهد و مخالفیم که رمزارزها ذیل رمزپول شناسایی شوند.»
مدیرعامل صرافی رمزارز ادامه داد: «ما هم مانند کشورهای پیشرو در این زمینه می‌توانیم یک نهاد جدید برای تنظیم‌گری این صنعت ایجاد کنیم که از سازمان بورس هم در آن نماینده باشد چون برخی رمزارزها ماهیت توکن‌های بهادار را دارند؛ نمایندگانی از وزارت اقتصاد هم در این نهاد عضویت داشته باشند؛ متأسفانه در این سال‌ها از بخش‌های قضایی و امنیتی هم در جلسات حاضر بودند و به این حوزه نگاه سلبی داشتند؛ نمایندگان بخش خصوصی هم باید در این نهاد جدید حضور داشته باشند.»
او افزود: «این اولین بار نیست که درگاه‌های دریافت و پرداخت شاپرکی صرافی‌های رمزارز بسته شده ولی اولین بار است که این اتفاق بدون اطلاع‌رسانی قبلی رخ داده است؛ در حال حاضر ۱۲ تا ۱۵ میلیون ایرانی کاربر حوزه خریدوفروش رمزارز هستند. این نگرانی را داریم که کسب‌وکارهای کوچک یا متوسط در این حوزه، آسیب جدی ببینند.»
مخالفتی با ساماندهی شرکت‌های فعال در زمینه رمزارزها نداریم
امیرحسین راد، مدیرعامل صرافی رمزارز نوبیتکس درباره مشکلات صرافی‌های رمزارز اظهار داشت: «برای ساماندهی صرافی‌های رمزارز راهکار این نیست که برای مدتی درگاه‌های پرداخت این شرکت‌ها مسدود شود بلکه می‌توانیم امکان اجازه فعالیت آنها را فراهم کنیم و در همان زمان، ساماندهی هم ایجاد شود.»
او افزود: «ما هیچ مخالفتی با ساماندهی شرکت‌های فعال در زمینه رمزارزها نداریم اما بانک مرکزی هیچ مجوزی به صرافی‌های رمزارز نمی‌دهد؛ ابتدا باید بانک مرکزی آیین‌نامه اجرایی مربوطه را فعال کند و بعد شرکت‌هایی که در این زمینه فعال هستند، درخواست مجوز بدهند.»
راد تصریح کرد: «نمی‌توان همان نگاهی که به صرافی‌های فیزیکی وجود دارد، نسبت به صرافی‌های رمزارز اعمال کرد؛ چون ماهیت این دو کاملاً با هم متفاوت است؛ به نظر من کلمه مناسب برای شرکت‌های فعال در زمینه رمزارز، بازارگاه است به این معنی که نهادهایی مالی مانند شرکت‌های رمزارز، فضای دوسویه برای خریدوفروش این محصول را فراهم می‌کند.»
این فعال حوزه رمزارز ادامه داد: «تنظیم‌گری صرافی‌های رمزارز با مکانیسم کاملاً متفاوتی اجرا می‌شود؛ باید درک درستی از مفهوم رمزپول در سطوح مختلف حاکمیت ایجاد شود.»
راد درباره اینکه گفته می‌شود بانک مرکزی قصد دارد تا صرافی‌های رمزارز را ساماندهی کند تا نوسان‌ها را مدیریت کند، اظهار داشت: «شرکت‌های فعال در این صنعت، تأثیری در نرخ‌گذاری ارزهای دیجیتال ندارند و صرفاً خریدار را به فروشنده متصل می‌کنند.»
منبع
یوبیتکس