پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
چگونه سوئیفت را جایگزین کردیم
چگونه سوئیفت را جایگزین کردیم
وحید صیامی/ در وبسایت همایش یازدهم بانکداری الکترونیکی و نظام‌های پرداخت، در Tab اسلایدها، طی چهار صفحه مختلف، نشست‌های تحلیلی، کارگاه‌های آموزشی، مقالات علمی و معرفی محصول، عناوین آنها فهرست شده و به مرور فایل اسلایدهای هر کدام بارگذاری شده و قابل دانلود است. در صفحات مذکور عبارت «در حال تکمیل …..» به چشم می‌خورد و در فهرست‌ها موارد متعددی هستند که فایل مابه‌ازای آنها هنوز در سایت قرار داده نشده است.
در صفحه اسلایدهای «معرفی محصول»، یک غایب بزرگ وجود دارد، انگار که چنین محصولی در همایش اساسا ارائه نشده است. محصولی از شرکت خدمات انفورماتیک، آن‌گونه که در پوستر همایش درج شده بود، محصول سامانه پیام‌رسانی الکترونیکی مالی ACUMER، که در عصر روز دوم همایش(شش آذر) از ساعت ۱۴ تا ۱۵:۳۰ در سالن کنفرانس ویژه محل همایش از سوی شرکت خدمات انفورماتیک معرفی شده بود. همان محصولی که با نظر هیئت داوران همایش شایسته کسب عنوان برتر در بخش سامانه‌های ملی و حاکمیتی جشنواره دکتر نوربخش شده؛ و تندیس کسب رتبه برتر برای این سامانه به آقای درویش روحانی، مدیرعامل شرکت خدمات انفورماتیک اهدا شد.
خانم آزیتا مهدوی، مدیر حوزه سامانه‌های مبادلات ارزی شرکت خدمات انفورماتیک، در رابطه با این سامانه با خبرنگار ایبنا سخن گفته و در صبح نخست روز همایش، فرزین در صحبت و مصاحبه‌ای که داشت به این سامانه اشاره کرد.
به‌راستی چنین محصول درخشانی و چنین افتخار بزرگی چرا باید توسط پژوهشکده از صفحه معرفی محصولات حذف شود؟! این ظلم آشکار بهانه‌ای شد تا موضوع را بیشتر بررسی کنم که چه اتفاقی رخ داده است که طی آن ریاست کل بانک مرکزی از محصولی تعریف و تمجید می‌کند و پژوهشکده با آن به نحوی برخورد می‌کند که گویی چنین چیزی وجود نداشته است. دست آخر این سوال را مطرح میکنیم که با این توضیحات آقای درویش روحانی باید جایزه پژوهشکده را مسترد کنند یا خیر؟
روایی محتوا
رانده‌شدن از جامعه جهانی، دارای اثرات نامطلوب زیاد در کوتاه‌مدت و بلندمدت است، از آثار بلندمدت آن از یاد رفتن مفاهیم حوزه مالی بین‌المللی است؛ به‌نحویکه عموم کارشناسان، مدیران و خبرنگاران صنعت اطلاعات کافی از ادبیات این حوزه ندارند، و اطلاع داشتن و یا متخصص بودن در این زمینه یک استثنا است.
ناآشنایی باعث گردیده بود که برخی خبرگزاری‌ها سخنان آقا و خانم را درباره ACUMER بی‌کم و کاست انعکاس دهند. ولی تیتری که زده بودند این بود که «سوئیفت را جایگزین کردیم».
البته تقصیری متوجه خبرنگاران نیست و تحلیل سخنان فرزین نشان می‌دهد که یا ایشان عامدانه مبهم صحبت کرده‌اند و یا اینکه موضوع برای ایشان نیز ابهام داشته است. که در هر دو حالت غیرقابل قبول است.
تحلیل روایت‌ها
دیدار نیوز، بورس ۲۴، اقتصاد معاصر، عصر ایران، همشهری آنلاین به نقل از فرزین اعلام کرده‌اند که از دهم مهر ۱۴۰۳، ACUMER را جایگزین سوئیفت کرده‌اند و خانم مهدوی در ایبنا اعلام کرده است که از ۱۴ مهر اعضاء به‌صورت عملیاتی به سامانه متصل شده‌اند.
این اختلاف دو تاریخ قدری عجیب است، انتظار می‌رود که روایت خانم مهدوی به‌دلیل نزدیکی بیشتر ایشان به محیط عملیاتی دقیق‌تر باشد، ولیکن ۱۴ مهر روز شنبه است و بعید است که در کشورهای عضو، مسئولان مربوطه بر سر کار حاضر بوده باشند. چنانکه اتصال هیچ بانک ایرانی به شبکه شتاب در روز جمعه نهایی نشد.
اتصال اعضای اتحادیه تصفیه (پایاپای) آسیایی به‌صورت عملیاتی به سامانه ACUMER در مهرماه ۱۴۰۳، قاعدتا رخداد بزرگی است؛ سوالی که مطرح میشود آنست که چرا در اجلاسیه سالانه اعضای اتحادیه در ۳۰ می ۲۰۲۴ (۱۰ خرداد ۱۴۰۳) بدان اشاره‌ای نشده است.
بابت اینکه چنین دستاورد بزرگی و چنین سامانه‌ی کارآمد و روزآمدی چه انعکاسی نزد اعضاء داشته است، طی چهار سناریو دست به جستجو زدم. در سناریوی نخست، در وبسایت بانک مرکزی کشورهای عضو، واژه ACU (Asian Clearing Union) جستجو شد تا به این مهم پی برده شود که اساس قضیه آیا در آنجا انعکاس یافته است؟ در سناریوی دوم در وبسایت بانکهای مرکزی مذکور واژه ACUMER جستجو شد. در سناریوی سوم این واژه در کل وبسایتهای با دامنه سطح بالا (TLD) آن کشور (مثال: کلیه وبسایتهای به‌صورت www.*.ir برای ایران) و در سناریوی چهارم در کل وبسایت‌هایی که در آن کشور هاست شده‌اند، واژه مذکور جستجو شد.
Scenario 1: Deep Search in Central Bank Website, Keyword= ACU, Any Language, Anytime;
Scenario 2: Deep Search in Central Bank Website, Keyword= ACUMER, Any Language, Anytime;
Scenario 3: Search in All website in Region= Member Country, Keyword= ACUMER, Any Language, Anytime;
Scenario 4: Search in All Website with TLD= ccTLD for Member Country, Keyword= ACUMER, Any Language, Anytime;
| Scenario 4 | Scenario 3 | Scenario 2 | Scenario 1 | |
| No Result | No Result | No Result | Many Result | Bangladesh Bangladesh Bank |
| No Result | No Result | No Result | Many Result | Bhutan Royal Monetary Authority of Bhutan |
| No Result | No Result | No Result | One Result | Myanmar Central Bank of Myanmar |
| No Result | No Result | No Result | Many Result | India Reserve Bank of India |
| No Result | No Result | No Result | Many Result | Nepal Nepal Rastra Bank |
| No Result | No Result | No Result | Many Result | Pakistan State Bank of Pakistan |
| No Result | No Result | No Result | Many Result | Sri Lanka Central Bank of Sri Lanka |
| No Result | No Result | No Result | Many Result | Maldives Maldives Monetary Authority |
این موضوع بسیار عجیب به نظر می‌رسد که در یک اتحادیه فقط با نه عضو، در یک عضو جشن بگیرند و جایزه بدهند و اعلام کنند که اعضا به‌صورت عملیاتی به سامانه متصل شده‌اند و در هشت کشور دیگر کوچکترین اشاره‌ای به موضوع نشده باشد.
اتحادیه تصفیه (پایاپای) آسیایی
سه حرف ACU اشاره به Asian Clearing Union یا اتحادیه تصفیه (پایاپای) آسیایی دارند. اتحادیه‌ای که در دهه هفتاد میلادی با حمایت اسکاپ (UN ESCAP)[۱] شکل گرفته و توافق‌نامه آن در دسامبر ۱۹۷۴ بین پنج کشور آسیایی (هند، ایران، نپال، سریلانکا و پاکستان) به امضاء رسید. طی سالهای بعد بنگلادش و میانمار بدان پیوستند و در سال ۱۹۹۹ بوتان و در سال ۲۰۰۹ مالدیو عضو آن شد. دو سال قبل نیز بلاروس بدان پیوسته و کشور موریس به دنبال عضویت در آن است.
مهم‌ترین و بزرگترین عضو این اتحادیه هندوستان است و به‌غیر از ایران اعضای دیگر اتحادیه کشورهایی هستند که تا قبل از جنگ دوم جهانی جزئی از هندوستان بزرگ که مستعمره بریتانیا بود محسوب می‌شدند. به استناد گزارش AREAR سال ۲۰۲۲ صندوق بین‌المللی پول، معاملات جاری هند با نپال و بوتان از طریق مکانیزم ACU تسویه نشده و در معاملات با میانمار استفاده از مکانیزم اختیاری است. معاملات مربوط به واردات نفت و گاز هند از اعضاء میتواند خارج از مکانیزم ACU انجام شوند و برای واردات نفت و گاز از ایران، الزاما باید خارج از مکانیزم ACU تسویه شود. از جولای ۲۰۲۲ معاملات هند با سریلانکا نیز باید خارج از مکانیزم ACU تسویه شوند.
سریلانکا نیز معاملات با ایران را از تصفیه از طریق ACU مستثنی ساخته است. این استثنائات نشان از موقعیت ضعیف این اتحادیه دارند.
دبیرخانه دائمی این اتحادیه در تهران واقع است و مقام دبیر دبیرخانه فردی ایرانی است.
به استناد چارت سازمانی منتشره در وبسایت بانک مرکزی، زیر نظر رئیس کل بانک مرکزی، معاون روابط بین‌الملل و زیر نظر این معاون، سمت سازمانی دبیرکل دبیرخانه اتحادیه پایاپای آسیایی قرار گرفته است. فردی که در همایش اثری از او نبود و در هیچ خبری به وی اشاره نشده است.
به استناد جوابیه با کد رهگیری ۱۷۰۳۳۶۷۴۱۳۰۱۶ مورخ ۲۲/۰۲/۱۴۰۳ در سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، بانک مرکزی به استناد بند سوم ماده ۱۶ قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، اسامی مدیران و مسئولان بانک مرکزی را محرمانه دانسته و اعلام نمی‌نماید. مضمون بند ۳ ماده ۱۶ آنست که در مواردی که از افشای نام بیم جان افراد می‌رود، سازمانها می‌توانند ایشان را معرفی نکنند. با این حال در ابتدای گزارش سال ۲۰۲۲ اتحادیه تصفیه آسیایی، نام دبیر اتحادیه آقای فرهاد مرسلی درج گردیده است.
هر سال در اجلاسیه سالانه اتحادیه، مقام ریاست اتحادیه از عضوی به عضو دیگر منتقل میشود. در واقع ریاست دوره‌ای است. اجلاسیه ۵۱ در سال ۲۰۲۳ در تهران برگزار شده و ریاست به فرزین منتقل شد و در سال ۲۰۲۴ اجلاسیه در داکا برگزار و ریاست به رئیس کل بانک مرکزی بنگلادش منتقل شده است.
دیپلماسی بستری از جنس تشریفات است که بر روی آن سیاست بین‌المللی به اجرا در می‌آید. لذا دیپلماسی چیزی جز تشریفات و دیسیپلین‌ها و رعایت آنها نیست. عجیب آنکه به نقل از خبرگزاری ایسنا می‌بینیم که در جلسه افتتاح اجلاسیه در تهران، آقای مخبر نیز حضور دارند و اتیکت میز آقای فرزین و آقای مخبر، این دو عزیز بزگوار، هر دو Chairman ثبت شده است. که نشان‌دهنده سطح بالای دیپلماسی بانک مرکزی است.
در اجلاسیه داکا، معاون امور بین‌الملل بانک مرکزی ایران طی سخنرانی که ایراد نمود، مقام ریاست را به بانک مرکزی بنگلادش واگذار می‌کند.
دکتر محسن کریمی در تاریخ ۳۰/۱۰/۱۴۰۰به سمت معاون بین‌الملل رئیس کل بانک مرکزی انتخاب شد. وی در طول مدت فعالیت خود، جلیلی‌وار به دنبال آن بود که اثبات نماید که سوئیفت ابزار اعمال قدرت آمریکا بر نظام مالی بین‌الملل است و امیدوارم که در باز کردن مشت آمریکا موفق بوده باشند.
در همان روز تاسیس سوئیفت بنا را بر آن گذاشتند که بانکهای قدرتمندتر اثرگذاری بیشتری بر تصمیمات این نهاد داشته باشند. نابرابری قدرت و تعریف توان اثرگذاری بسته به تعداد سهام یا سهم‌الشرکه یا قدرت بازار و نظایر آن موضوعی بدیهی و از خصایص ذاتی مدیریت فعالیت‌های تجاری است.
واقعیت اینست که در دوران اوج قدرت نظام‌های کمونیستی، در شوراهای روستاهای دورافتاده روسیه و چین نیز قدرت به یکسان بین اعضای شورا تقسیم نشد. ایشان دوست داشتند که دولت ایران عضو سوئیفت شده، بعلاوه قدرت لازم جهت اینکه پوزه آمریکا را به خاک بمالد نیز در اختیار ایشان قرار گیرد.
محسن کریمی در ۲۳ آذر ۱۴۰۲ (پایگاه خبری مسیر اقتصاد) ضمن اشاره به ظرفیت بالای اتحادیه پایاپای آسیایی در کاهش وابستگی به دلار در مبادلات بین‌المللی و بی اثر کردن تحریم‌ها، گفت: در سالهای اخیر تراکنش‌های ایران در این اتحادیه تقریبا صفر بوده است اما استفاده از ظرفیت این اتحادیه اکنون جزء اولویت‌های بانک مرکزی است.
سوالی که مطرح میشود آنست که چرا ایشان در خرداد ۱۴۰۳ در سخنرانی خود در اجلاسیه کوچکترین اشاره‌ای به ACUMER و در شرف راه‌اندازی بودن آن نکرده‌اند. و سوال دیگر که مطرح میشود آنست که دو هفته پس از آنکه بر اعضای اتحادیه بطور عملیاتی به سامانه متصل شده‌اند و سیاست کاری ایشان محقق شده است، در تاریخ ۲۸/۰۷/۱۴۰۳ برکنار شده‌اند.
موضوع دیگری که شایسته بررسی و راستی آزمایی است مقدار فعالیت ایران در این اتحادیه است. گزارشات سالانه منتشره نشان می‌دهد که طی روندی کاهنده از اوج فعالیت ایران در سالهای ۲۰۰۰ الی ۲۰۰۵، مقدار فعالیت ایران در این اتحادیه رو به کاهش گذاشته و در سالهای ۲۰۱۷ به بعد صفر بوده است. این مهم نشان می‌دهد که تحریم‌های وضع‌شده علیه کشور مانع فعالیت ایران در این اتحادیه بوده و لذا طرح ادعاهای گزاف که با خطای روزنامه‌نگاران اینگونه عنوان شد که سوئیفت را کنار گذاشتیم، تحریم‌های سوئیفت را دور زدیم و از این دست سخنان تا چه اندازه بی‌اساس است.
شاید کسی مدعی شود که علیرغم کنار گذاشتن ایران از اتحادیه، از نظر فنی کار شایسته‌ای انجام شده و سامانه‌ای جدید با قابلیت‌های روزآمد فراهم و عملیاتی شده است. در پاسخ باید گفت که سامانه‌ای جایزه دریافت نموده است با این ادعا که کشورهای عضو اتحادیه به‌صورت عملیاتی بدان متصل شده‌اند، چگونه است که در میلیون‌ها وبسایت و خبرگزاری و هشت بانک مرکزی، کوچکترین اشاره‌ای به این سامانه و اتصال بدان دیده نمی‌شود؟
کسب چنین دستاوردهایی تنها در کشورهایی مثل ایران ممکن است که هیچ شفافیتی وجود ندارد. در میان کشورهای عضو اتحادیه، خصوصا رزرو بانک هندوستان شابسته تامل بیشتری است، این بانک عضو کمیته نظارت بانکی بازل و عضو کمیته آمار و اطلاع‌رسانی در بانک بین‌المللی تسویه (BIS.org) است و استانداردهای بسیار سخت‌گیرانه‌ای را در زمینه اطلاع‌رسانی باید رعایت کند. آقای درویش‌روحانی شاید جایزه را پس ندهد و از اینکه با اجرایی یک نمایشنامه از پیش نوشته شده، جایزه‌ای را برنده شده باشد، شادمان باشد، ولی اینکه رزروبانک هندوستان از یک تاریخی به بعد با پروتکل جدیدی به اتحادیه پایاپای آسیایی متصل شده و آنرا به‌صورت عمومی اطلاع‌رسانی نکرده باشد، قطعا باعث برکناری مسئولین مربوطه خواهد شد.