صنعت بانکداری و پرداخت الکترونیک (بخش سوم)

صنعت بانکداری و پرداخت الکترونیک، بخش سوم

شبکه های بانکی 

اتصال بانک‌ها به یکدیگر

با گذشت زمان بانک‌ها به فکر استفاده از ترمینال‌ها و کارت‌های یکدیگر افتادند، تنها بحث اصلی در زمینه اتصال بانک‌ها به یکدیگر این بود که در طول زمان و بسته به شرایط مختلف هر یک از بانک‌ها در زمینه پیاده‌سازی سیستم‌ها، راهکار‌های خود را پیاده‌سازی کرده بودند و لزوما همه بانک‌ها از یک استاندارد مشترک استفاده نمی‌-کردند. پس راه چاره در طراحی یک واسط به عنوان مترجم و یا مبدل پروتکل‌ (Protocol Converter) بود که بتواند عملیات تبدیل درخواست‌ها را به یکدیگر انجام دهد. به سوئیچ پردازشگر تراکنش‌های بانکی که این وظیفه را بر عهده دارد سوئیچ Interchange می‌گوییم. در شکل شماره ۱ این ارتباط نمایش داده شده است:

شکل ۱، شبکه ارتباطی بین بانکی

در شکل بالا کارت بانک شماره ۲ روی دستگاه ترمینال بانک شماره ۱ کشیده می‌شود. در این وضعیت همانند گذشته ترمینال تراکنش را برای سیستم پذیرنده ارسال می‌کند. پذیرنده نیز تراکنش را برای سوئیچ واسط ارسال نموده و با تغییر پروتکل و ساختار تراکنش، تراکنش برای سیستم‌های مدیریت تراکنش بانک شماره ۱ قابل پردازش می‌گردد.. نهایتا تراکنش به سامانه اعتبار سنجی بانک شماره ۱ منتقل شده و در آن قسمت عملیات اعتبارسنجی کارت و تراکنش انجام می‌شود. در پاسخ به تراکنش نیز عملیات فوق، در عکس مسیر طی شده انجام شده و در پایان پاسخ عملیات به پایانه درخواست کننده تحویل داده می‌شود.
حالت بالا فقط ارتباط دو بانک را مدل می‌نماید و این ارتباط با اطلاع از پروتکل ارتباطی آن دو بانک به سادگی قابل انجام است. در صورتی که چندین بانک باهم نیاز به ارتباط داشته و قابلیت پذیرش کارت‌های همدیگر را داشته باشند، در این صورت شبکه ارتباطی بین آن‌ها پیچیده خواهد شد. برای پیاده کردن چنین ساختاری، مسلما عقد قرارداد همکاری با همه بانک‌ها و طراحی یک سوئیچ واسط به ازای هر بانک کار عاقلانه‌ای نیست. پس چه باید کرد؟
در سطح ملی بانک مرکزی هر کشوری با راه اندازی یک شبکه مرکزی واسط، وارد این چرخه می‌شود. در این ساختار هر بانک برای برخورداری از قابلیت پذیرش کارت‌های خود بر روی شبکه پایانه‌های سایر بانک‌ها، با سوئیچ واسط قرارداد همکاری تنظیم می‌نماید و در صورت پشتیبانی از پروتکل ارائه شده توسط بانک مرکزی یا شبکه کارتی بین بانک‌ها، می‌تواند در از توایمندی‌های شبکه سایر بانک‌ها برای پذیرش کارت‌های خود استفاده نماید. در این مدل یک سوئیچ به عنوان واسط وظیفه ترجمه پروتکل‌های بانک مزبور را به پروتکل اعلامی بانک مرکزی دارد. در این صورت نیاز است که هر بانکی تنها یک مبدل پیغام با بانک مرکزی آن کشور داشته باشد.
امروزه در سطح بین المللی سوئیچ‌های واسط ملی بصورت سلسه مراتبی و مخروطی با یکدیگر ترکیب شده و امکان پذیرش کارت‌ها در سطوح منطقه‌ای، قاره‌ای و جهانی نیز فراهم شده است.
نهایتا با کمک بانک مرکزی بانک شماره ۱ و ۲ و… بانک‌های عضو هر کدام از این شبکه‌ها می‌توانند از بستر‌های موجود در هر شبکه برای ارائه سرویس استفاده نمایند.
مثال‌هایی از شبکه‌های بین بانکی کشور‌ها:
– ایران
شتاب یا شبکهٔ تبادل اطلاعات بین بانکی یک شبکه الکترونیکی بانکی فراگیر در ایران است که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۱ با هدف ایجاد، راه‌اندازی و راهبری سوئیچ ملی به منظور اتصال شبکه پرداخت بانک‌ها به یکدیگر و نهایتاً ایجاد زمینه برای انجام مبادلات بین بانکی به صورت الکترونیکی ایجاد شد. عضویت در مرکز مزبور تابع مقررات حاکم بر مرکز شتاب مصوب خرداد ماه ۱۳۸۱ می‌باشد.
– ترکیه
BKM یا Banklar Arası Kart Merkezi، شبکه تبادل اطلاعات بانکی در ترکیه است که در سال ۱۹۹۰ با مشارکت ۱۳ بانک دولتی و خصوصی در ترکیه راه اندازی شده است. عضویت در شبکه مذکور تابع مقررات تصویب شده در این مرکز می‌باشد.