پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
امروزه در اقتصاد بسیاری از جوامع به‌ویژه کشورهای پیشرفته مشکلی وجود دارد که به نظر می‌رسد هیچ‌کس پاسخگوی آن نبوده است و آن اینکه تمام پول حتی نقدینگی موردنیاز برای مخارج روزانه صرفا در بانک‌ها نگهداری می‌شود. زیرا بانک‌ها محلی امن برای نگهداری وجوه شناخته‌شده و این باعث شده کوچک‌ترین پرداخت‌ها از طریق حساب بانکی صورت گرفته و کمتر کسی وجوه نقد نگهداری می‌کند. درعین‌حال بانک‌ها نیز با توانایی تفکیک وجوه موردنیاز برای پس‌انداز و نقدینگی موردنیاز مخارج روزانه مشتریان، قادر به تامین نقدینگی مشتریان است.
اما با وجود عمده مزایای عمده‌ای که بانک‌ها ایجاد می‌کنند، مشکلات عدیده‌ای را نیز در پی دارند. ازجمله مشکلات مطرح در بانکداری، اولا به‌واسطه نگهداری تمام پول‌ها در بانک شکل می‌گیرد. به‌نحوی‌که در صورت ایجاد مشکلی که منجر به ایجاد بحران و اضمحلال برای بانک‌های شود، مشتریان پس‌اندازهای خود را تا زمان تسویه با بانک از دست می‌دهند. این در حالی است که نیازهای روزمره آن‌ها که شدیدا وابسته به نقدینگی است، همچنان وجود دارد. دوما الگوهای رفتاری مشابه بانک‌ها باعث ایجاد مدل‌های تجاری یکسان برای همه بانک‌ها شده و سرایت رقابت در عملیات منجر به ایجاد یک ریسک سیستماتیک برای اقتصاد شده است. به‌گونه‌ای که شکست یک بانک را کمتر می‌توان به‌عنوان یک رویداد ایزوله شده شناخت و عمدتا مربوط به بیماری در یک بازار بزرگ‌تر است که با ایجاد بحران برای یکی از بانک‌ها، سایر بانک‌ها نیز همانند بازی دومینو با بحران و شکست روبرو خواهند بود. دقیقا مشابه آنچه اخیرا برای بانک‌های اروپا اتفاق افتاده است.
ایجاد بحران بانکی به‌ویژه در جوامعی که همه پرداخت‌های افراد وابسته به حسابشان است به این معنا است که به‌محض تمام شدن نقدینگی موجود در کیف پولشان حتی قادر به خرید یک قهوه نیز نباشند. زیرا با ایجاد بحران مشتری نمی‌تواند به‌حساب خود هیچ‌گونه دسترسی داشته باشد.
بانک‌ها برای تضمین وجوه مشتریان در صورت بروز چنین شرایطی الگوهایی ارائه نموده‌اند که بتوانند در سریع‌ترین زمان ممکن با مشتری تسویه‌حساب نمایند. اما اجرای فرآیند این الگو‌ها زمان‌بر بوده و در بانک‌های اروپایی حداقل بیست روز هدف‌گذاری شده و کوتاه‌تر نمودن زمان موردنظر به کمتر از این مدت به‌نحوی‌که زندگی روزمره مردم را تحت تاثیر قرار ندهد بسیار سخت به نظر می‌رسد. این در حالی است که بسیاری از پول‌های موجود در حساب افراد تقریبا تمام حقوق یک ماه‌شان بوده و دلیلی برای اینکه نقدینگی موردنیاز مخارج روزانه آن‌ها به خطر بیفتد وجود ندارد. لذا لازم است راهکارهایی ارائه گردد که در صورت ایجاد بحران تمام مشتریان بانک‌ها در معرض ریسک نباشند.
به علت تفاوت عمده پروفایل ریسکی فعالیت مربوط به بانکداری سرمایه‌گذاری از بانکداری پس‌انداز و وام‌دهی، قوانین جدیدی به‌ویژه در سطح اروپا مطرح شده‌اند که بر جدایی این دو بانکداری از هم متمرکز شده‌اند. اما این جدایی به‌ویژه برای جوامعی که وابستگی شدید تجاری دارند به‌عنوان یک مانع تجاری شناخته‌شده است. زیرا پویایی و تحرک منابع تولید، کارگران و کسب‌وکارها برای کارایی اقتصادی یک عامل کلیدی شناخته‌شده است که با جدایی این دو بخش بانکداری از همدیگر نه‌تنها این پویایی تسهیل نمی‌کرد بلکه دستیابی به برخی موارد و نیازمندی‌ها را سخت‌تر نیز می‌نماید. به‌عنوان مثال با جدایی بخش سرمایه‌گذاری در فعالیت بانکداری از پس‌انداز و وام‌دهی، برخی از صنایع و فعالیت‌های تولیدی که نیاز به سرمایه‌گذاری از طریق دریافت وام دارند درگیر فرآیندهای سخت و طولانی می‌شوند و نقل‌وانتقال وجوه بین این دو بخش پرهزینه بوده و با مشکل روبرو می‌گردد. بنابراین جدایی این دو بانکداری نتوانست چاره‌ساز مشکلات به وجود آمده باشد و صاحب‌نظران در پی رفع موانع با شکل‌گیری نسل جدیدی از بانکداری برآمدند که در مطلب هفته بعد به آن اشاره می‌شود.
در پی عدم رفع مشکلات ناشی از بحران برای بانک‌ها از طریق جدایی بانکداری سرمایه‌گذاری از بانکداری پس‌انداز و قرض دهی، شکل جدیدی از بانکداری مطرح شد که در ذیل مطالب به آن پرداخته‌ایم.
بسیاری از صاحب‌نظران بر این عقیده‌اند که ترکیب مشتریان نیازمند نقدینگی با مشتریان نیازمند فعالیت‌های سرمایه‌گذاری، اعتبارات و پس‌انداز است که باعث ایجاد مشکل شده است. لذا تفکیک مدیریت نقدینگی از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری و پس‌انداز بانک‌ها می‌تواند راهکار مناسبی باشد که علاوه بر مزیت منفک نمودن ریسک فعالیت‌های بانکی، مشتریان نیازمند نقدینگی نیز با تضمین بیشتری قابل پشتیبانی خواهند بود.
لذا مدل ایده آل در جدایی بانک‌ها باید مبنی بر جدایی بانک‌ها و ایجاد دو نهاد مشخص باشد که یکی از نهاد‌ها متمایل به فعالیت‌های سنتی بانک‌ها اعم از پس‌انداز، وام دهی و سرمایه‌گذاری بوده و دیگری راغب به مدیریت نقدینگی و یا مدیریت وجوه باشد. نهاد اول موضوع فعالیتش در محدوده جغرافیایی هر کشور است. درحالی‌که فعالیت نهاد دوم منجر به توسعه مرز‌ها و ارائه سرویس‌های بین‌المللی برای مشتریان به‌نحوی‌که آن‌ها را قادر به حفظ رابطه مشابه با این نهاد در دیگر کشور‌ها در صورت نیاز به زندگی در آنجا می‌نماید. نهاد مدیریت نقدینگی صرفا بر اساس تراکنش مالی بوده و غیر از اعتبار (Credit) قادر به تامین حساب‌های جاری و همه انواع پرداخت‌های اصلی خواهد بود که علاوه بر از بین بردن برخی موانع تجاری، نقل و انتقالات وجوه را نیز تسهیل می‌نماید.
ایجاد چنین نهادی پیامدهای عمده‌ای ایجاد می‌کند که در مقایسه با بانک‌های سنتی، با توجه به عدم وجود محدودیت‌های جغرافیایی در ارائه خدمات به مشتریان، کارایی ویژه‌ای در جذب مشتریان داخلی و خارجی داشته و با دسترسی به بازار خارجی امکان جذب مشتریان بیشتر فراهم می‌گردد.
از طرف دیگر می‌توان به نقش چشمگیر این نهاد‌ها در ارائه حق انتخاب‌های بیشتر و تنوع در خدمات قابل‌ارائه به مشتری اشاره کرد. یعنی اگر شخصی در کشور A مشتری نهاد مدیریت نقدینگی باشد و از طریق آن می‌تواند محصولات بانک‌های موجود در کشور B که حضور فیزیکی در کشور A ندارد و مشتری آنجا است را خریداری نماید. این منجر به ارائه انتخاب‌هایی به مشتری شده که قبلا در اختیار وی نبودند. به‌عنوان‌مثال ۸۰۰۰ بانک سنتی در اتحادیه اروپا وجود دارد که حدودا یک‌سوم آن‌ها بانک‌های قرض دهی و پس‌انداز هستند که دسترسی به آن‌ها از طریق نهاد مدیریت نقدینگی برای مشتریان مزیت عمده‌ای ایجاد می‌کند.
در حال حاضر نهادهایی در زمینه مدیریت نقدینگی فعال هستند که از آن جمله می‌توان به ایپاگو اشاره نمود. ایپاگو یک نسل جدید از بانکداری فراهم نموده است که علاوه بر اینکه ریسک ناشی از عملیات سرمایه‌گذاری و قرض دهی را از مشتریان عادی دور نموده است، می‌تواند دستیابی مشتری به کشورهای زیادی را بدون نیاز به تغییر بانک را فراهم و محصولات و خدمات بانک‌ها و موسسات مالی فراوانی که در دسترس نیستند را برای مشتری فراهم کند. همچنین مشکلات عدیده ناشی از جدایی فعالیت بانک‌ها از قبیل نیاز به آزادی عمل در حرکت و پویایی افراد و کسب‌وکار را مرتفع و منجر به تسهیل و آسودگی خاطر مشتریان در بروز بحران‌ها شده است.
هیرو فارابی / کارشناس بانکداری الکترونیک
منبع: ماه‌نامه پرداخت و بانکداری الکترونیک عصر ارتباط؛ شماره 16
جالب بود مرسی